Ruimtebegrafenissen gaan prachtig worden

Een schets van hoe het er ongeveer uit zou komen te zien. 

Afgelopen week werden er bij een door Explore Mars Inc. georganiseerde workshop wat spannende dingen verklaard over onderzoek op Mars. De groep aanwezige experts kondigde aan dat, mits Obama weer gewoon geld voor NASA in zijn budget vrijmaakt, er al in 2030 een bemande missie naar Mars mogelijk zou zijn.

Of en wanneer er weer gewoon geld voor NASA vrijgemaakt wordt is onduidelijk, maar in de tussentijd probeert een aantal particuliere bedrijven ook een reisje naar Mars te financieren. Zo hoopt de non-profit Mars One er rond het jaar 2022 een groep mensen voor de rest van hun leven achter te laten, in een poging om langzaam de planeet te koloniseren.

Het komt er dus op neer dat als er een heleboel geld op tafel komt, mensen al over vijftien jaar Mars kunnen bezoeken of er zelfs kunnen wonen. Dit is best wel een big deal.

Zo’n nooit eerder geprobeerde missie van de ene planeet naar de andere brengt wel veel gevaren met zich mee. In tegenstelling tot het plan van Mars One is het doel van NASA om hun astronauten terug te laten keren naar de aarde. Maar wat als niet alle opvarenden de reis overleven? Een reis naar of van Mars duurt ongeveer zeven maanden, en als ze ook nog zouden landen, blijven ze waarschijnlijk wel even op de planeet – daardoor kan de missie misschien wel twee jaar of langer gaan duren.

Aangezien er allerlei dingen mis kunnen gaan tijdens een reis van ongeveer zestig miljoen kilometer, zullen er vast ook reizigers sneuvelen. Wat gebeurt er wanneer iemand doodgaat in de ruimte?

Een ontwerp van hoe lijken opgeslagen zouden worden buiten het ruimteschip

De meest praktische oplossing zou zijn om gewoon het lichaam via de luchtsluis uit het ruimteschip te kieperen – een soort zeemansgraf, maar met minder water en waarschijnlijk meer complottheorieën over aliens. Maar volgens de richtlijnen ter vermindering van het ruimtepuin die door de VN zijn opgesteld, is het eigenlijk verboden om zomaar dingen in de kosmos te lozen. Als een lichaam zonder toezicht door de ruimte zweeft, zou het per ongeluk een satelliet of ander schip kunnen raken, en dat kan gevaarlijk zijn.

NASA zette een aantal onderzoeksgroepen aan het werk om na te denken over dit soort sterfgevallen. Bij een mogelijke reis naar Mars moet daar namelijk rekening mee gehouden worden. Een van deze teams wordt geleid door Susanne Wiigh-Masak en Peter Masak, twee Zweedse ecologen die samen het eco-vriendelijke bedrijf Promessa hebben opgericht. Zij gaan, samen met NASA en een groep studenten uit Zweden en Denemarken, proberen hun concept van promessie van lichamen toe te passen op ruimtedoden. De resultaten zijn best wel indrukwekkend.

Promessie, of cryomatie, is een soort vriesdroging van het lichaam. Het lichaam wordt bevroren met vloeibaar stikstof tot het broos wordt (dat is bij ongeveer tweehonderd graden onder nul), en met trillingen wordt het lichaam vervolgens tot poeder gereduceerd. Daarna worden water, kwik en andere metalen uit het poeder verwijderd en de gedroogde resten bewaard of gebruikt als compost voor een boom of plant – als gedenkteken, bijvoorbeeld. Momenteel is het voorgestelde ‘promatorium’ van Masak niet operationeel: Wiigh-Masek vertelde me telefonisch dat de benodigde apparatuur onderweg is naar de Promessa-fabriek, waar het de komende maanden getest gaat worden.

Het proces en het bedrijf zijn een vrij controversieel onderwerp. Meerdere investeerders van Promessa hebben hun financiële steun ingetrokken vanwege vertragingen in de productie en een gebrek aan bewijs van Masak dat wat ze voor ogen hebben überhaupt haalbaar is. Maar de vragen die het voorstel van NASA opwerpt, zijn sowieso fascinerend.

Wat zijn de belangrijkste onderdelen van het sterfteritueel? Wat als een dood in de ruimte geen natuurlijke oorzaak heeft, wie doet dan het strafrechtelijk onderzoek? Hoe moet schuld worden toegewezen en rechtvaardig gehandeld worden als je miljoenen kilometers van de aarde verwijderd bent? Hoe zorg je voor een veilige terugkeer naar de aarde van een dood lichaam, aan boord van een stuurloos ruimteschip? Hoe zouden mensen op aarde reageren op een begrafenis in de ruimte?

Een schets van de lijkzak

Allereerst moet alles snel gebeuren. Het afbraakproces begint zodra het lichaam sterft, dus het moet binnen 24 uur worden afgevoerd om te voorkomen dat de lucht in het schip besmet raakt en de bemanning infecteert. Om dit probleem op te lossen heeft het onderzoeksteam een GoreTex-zak ontworpen – een soort lijkzak – die wordt opgeblazen tot een sarcofaagachtige vorm, waar het lichaam – gekleed in een binnenruimtepak van NASA – in wordt gelegd. Dan wordt de begrafenisceremonie uitgevoerd, op een plek waar ook de aarde mee kan kijken (met een vertraging van twintig minuten).

Een ander punt is de opslag. Wiigh-Masak vertelde: “Alles op het schip moet heel klein zijn en wordt zorgvuldig gewogen en opgeborgen. Er is amper extra ruimte, dus waar zou je een lijkzak moeten bewaren?” Een schip met vijf passagiers heeft vijf lijkzakken aan boord. Hoewel, zoals Wiigh-Masak grimmig opmerkte, de vijfde persoon zelf de zak niet kan vullen.

Na de begrafenis wordt de lijkzak in een luchtsluis geplaatst, waar de ruimtetemperatuur (van ongeveer -270C) het lichaam invriest. Een robotarm, genaamd “robonaut”, vibreert vervolgens de stoffen kist gedurende vijftien minuten, waardoor het lichaam verpulvert. Water wordt uit de stoffelijke resten verdampt door openingen in de zak. “Op deze manier wordt de wens van astronauten vervuld,” legt Wiigh-Masak uit. “Ze willen vaak dat er iets van hen in de ruimte achterblijft, en op die manier hoeft het schip geen extra gewicht te dragen.”

Een schets van de robotarm die het bevroren lichaam van de astronaut in poeder verandert

De zak vouwt zich uiteindelijk op in een vierkante vorm waarvan je aan de buitenkant niet ziet dat er iemand inzit, en blijft buiten het ruimteschip tot het terugkeert naar de aarde. Voordat het schip de atmosfeer in gaat, wordt de zak weer binnenboord gehaald, zodat de stoffelijke resten niet verbranden. Zo keert het lichaam veilig terug bij de familie.

Deze bevindingen zijn nog in een heel vroeg stadium. “Met dit project willen we opties bedenken die rekening houden met de randvoorwaarden in de ruimte. Ik weet dat NASA er nog tot 2030 mee bezig is, dus we hebben wat tijd. Ik ben gewoon blij dat we misschien bij kunnen dragen aan een oplossing. Als dit realiteit wordt, dan gaan we kijken hoe we het op de juiste manier gaan toepassen.”

Het is nog niet met zekerheid te zeggen dat astronauten in de toekomst daadwerkelijk met robotarmen tot poeder zullen worden geschud. Maar, zo zegt Wiigh-Masak, “Promessie is momenteel een van de weinig opties die de NASA heeft.”

Volg Monica op Twitter: @monicaheisey

Meer over de ruimte:

Gaan we nu eindelijk de ruimte koloniseren?

Springen vanuit de ruimte voordat het cool was VIDEO – The Space Suit Makers