We moeten het nog eens hebben over het achterhaalde schoonheidsideaal voor groente en fruit

Toen Chantal Engelen van Kromkommer vorige week kromme komkommers in het groenteschap van Albert Heijn zag liggen, maakte ze er een foto van en ze zette 'm op Facebook. Omdat de kromme komkommer het boegbeeld is van haar organisatie die imperfecte groenten als wortels, aardappels, paprika's en courgettes van de biovergister wil redden, was het een gedenkwaardig moment.

De foto kreeg meer dan duizend likes, werd een heleboel keer gedeeld en er kwamen veel reacties. Onder de reacties waren ook veel mensen die niets begrepen van de prijs: de kromme komkommers waren in sommige winkels vrijwel net zo duur als een rechte, of in sommige winkels zelfs duurder, omdat ze in de bonus waren. Ook de naam 'Buitenbeentjes' zorgde voor verwarring. Ik belde met Chantal voor wat opheldering, en vroeg haar wat nou precies recht is en wat krom in de wereld van groente en fruit.

MUNCHIES: Hoi Chantal, wat dacht je toen je die komkommers vorige week zag? Chantal Engelen: Ik wist dat de kromme komkommers in het schap zouden komen, dus het was voor mij geen echte verrassing. Maar ik realiseerde me de impact van deze gebeurtenis pas toen ik zag hoeveel mensen er reageerden op Facebook. De kromme komkommer is heel symbolisch voor wat wij doen. Albert Heijn heeft natuurlijk al een tijdje imperfecte peren, appels, paprika's en wortels in de winkel, maar nu pakken ze het groots aan. Het is best een grote stap die ze hier zetten.

Albert Heijn noemt hun tweederangs groente 'Buitenbeentjes'. Wat vind je van de manier waarop ze het aanbieden? In eerste instantie ben ik positief. AH steekt hier echt zijn nek uit door deze groente in het schap te leggen en daarmee onderscheiden ze zich enorm. Maar 'tweederangs groente', dat zijn het juist niet. Dat is ook wat wij proberen uit te leggen: gekke groenten zijn juist leuk omdat ze anders zijn. En ze zijn net zo lekker als alle andere groente.

De termen 'lelijk' en 'goedkoop' in de reclame voor de Buitenbeentjes snap ik dan ook niet zo goed. In de winkel zie je dat terug op posters: 'deze producten zijn afgekeurd'. Waarom die insteek? Niemand associeert 'afgekeurd' met iets positiefs. Kies juist voor het bijzonder maken van deze groenten en gooi het op diversiteit. Dat maakt het schap leuk.

Toen ik de foto zag, dacht ik eigenlijk dat jullie er iets mee te maken hadden. Nee, wij leveren zelf geen groente en fruit. We bouwen een community van telers, winkels, restaurants en consumenten en proberen samen imperfecte groente in het schap te krijgen. Dat doen we met campagnes en onze groentesoepen. Met de Buitenbeentjes zelf hebben we dus niets te maken, maar ik denk wel dat we de supermarkt geïnspireerd hebben om ermee aan de slag te gaan.

Veel mensen klaagden over de prijs, omdat ze per kilo duurder waren dan een losse komkommer, of een komkommer bij de Lidl. Ik vind het juist goed dat het prijsverschil met de rechte exemplaren niet groot is, want het kost evenveel om ze te telen. Als je de groente voor een dumpprijs zou verkopen, geef je het verkeerde signaal. Dan zou je een bestaande minderwaardigheid bevestigen die er helemaal niet is, want ze doen niet onder qua smaak. Overigens is het wel de vraag of de teler die vergelijkbare prijs ook terugziet, of dat het geld bij de supermarkt blijft.

Wat trouwens echt een goede stap is, is dat de kromme komkommers worden aangeboden per kilo in plaats van per stuk. Het is de aard van de mens om de grootste komkommer te nemen als ze allemaal even duur zijn. Dan is het extra belangrijk dat ze er allemaal hetzelfde uitzien. Als je de prijs op basis van gewicht bepaalt, kan iedereen zelf bepalen wat hij wil: groot of klein, krom of recht.

Hoe wordt de prijs eigenlijk bepaald? In Nederland hebben we een klasse-notering. Voor klasse 1 wordt door de markt de hoogste prijs betaald. Dit zijn de groenten die je meestal in de supermarkt ziet. Klasse 2, zoals Buitenbeentjes, is op de markt minder waard. Allerlei regels bepalen of groenten in klasse 1 of 2 terecht komen. Veel van deze regels hebben te maken met uiterlijk, zoals grootte, kleur, een blosje op de wangen of de aanwezigheid van een steeltje. Wat ons betreft is deze indeling niet meer van deze tijd. Het zou moeten gaan om veiligheid en smaak. Wat maakt het uit dat een paprika wat kleiner is?

Ik las ook een reactie van een teler die bang was dat de supermarkt zijn klasse 1-komkommers straks niet meer wil. Ik snap de telers wel, zij krijgen het meeste geld voor rechte groenten, klasse 1 dus. Als veel klanten ineens zeggen: doe mij maar die kromme groente, dan gaat een teler relatief minder verkopen van zijn klasse 1 waar hij meer voor betaald krijgt. Uiteindelijk zou het erom moeten gaan dat de teler een gezond en lekker product levert, het zou niet moeten uitmaken of dat product het labeltje klasse 1 of 2 krijgt. Ook moet de teler een eerlijke prijs krijgen voor zijn product, die is hoger dan de kostprijs. Dat klinkt logisch, maar het is helaas lang niet altijd het geval.

Het klinkt vooral als een enorme omslag. Zie je dat gebeuren? Wat Albert Heijn doet, dat is stap één. Er verandert iets, heel veel mensen komen nu in aanraking met imperfecte groente. Het is lang uit den boze geweest om dit soort producten in het schap te leggen. Maar nu moet er doorgepakt worden, zeker als het om die eerlijke prijs gaat. De teler heeft nu relatief weinig macht in de voedselketen. Als een supermarkt het bijvoorbeeld niet met een prijsstijging eens is, gaat hij gewoon ergens anders zijn groente halen. Telers moeten meer samenwerken en hun tanden af en toe laten zien. Maar er moet ook geïnvesteerd worden in samenwerkingen tussen telers en afnemers. Het is niet alleen in het belang van de teler dat er een constant aanbod is van lekkere groenten, maar ook in dat van de supermarkt. De marges moeten eerlijker verdeeld worden, maar ook de risico's die ontstaan bij de productie van groenten.

In Frankrijk zijn ze goed bezig bij de Intermarché met 'lelijke' groenten en fruit toch? Ja, haha, dat was een geweldige marketingcampagne die de hele wereld overging. In werkelijkheid deden zij maar twee weken wat de Albert Heijn nu doet, alleen hebben ze daar een retegoed filmpje van gemaakt. Dat is het meest gebruikte voorbeeld. Maar dat was geen lange termijn-aanpak. Het was meer een stunt. In Engeland zie je nu veel gekke groente in het schap, alleen verkopen ze imperfecte groente daar voor dertig tot vijftig procent goedkoper, en dat lost het probleem uiteindelijk niet op. In de Verenigde Staten zie je een goeie ontwikkeling bij Wholefoods. Zij werken daar samen met Imperfect Produce, een bedrijf dat verpakkingen maakt met hun merk die telers kunnen gebruiken om hun gekke groente of fruit af te zetten bij hun huidige klanten. Zij zorgen voor het vertellen van het verhaal, de teler voor het product. In die constructie geloof ik echt, zo maak je impact.

De kromme komkommers van vorige week zijn vooral symbolisch mooi begrijp ik. Wanneer is jullie missie helemaal geslaagd? We maken nu soep van groenten die telers anders zouden moeten verspillen. Daarmee vertellen we het verhaal van deze groenten. Ons doel is dat de teler op een dag zegt: 'Hee, ik heb geen groente meer voor je soep omdat ik deze kan afzetten bij mijn klanten.' Uiteindelijk is ons doel onszelf overbodig maken.