Een indringende kijk in de wereld van radicale Israëlische kolonisten

In 1975 kreeg Sarah Nachshon een zoon. Het kind, Abraham, was een van de eersten die geboren werden in Kiryat Arba, een Israëlische nederzetting aan de rand van de Palestijnse stad Hebron. Toen Abraham zes maanden later aan wiegendood overleed, leidde Nachshon de begrafenisstoet naar de buitenste rand van Hebron, waar ze werden tegengehouden bij een militaire controlepost. Nachshon ging in discussie met de Israëlische soldaten en vertelde hen dat ze van plan was om haar zoontje te begraven op de oude Joodse begraafplaats in Hebron. Toen de soldaten weigerden om haar door te laten, begon ze te lopen, met haar dode kind in haar armen, voorbij de soldaten, die zo geraakt waren door het tafereel van de rouwende moeder in het maanlicht dat ze het niet over hun hart verkregen om haar te stoppen. De hele stoet kwam haar achterna, en samen liepen ze door naar de Joodse begraafplaats waar het kind werd begraven.

The Settlers, de nieuwste film van de bekroonde documentairemaker Shimon Dotan, legt de politieke betekenis van dit moment voor de nederzettingenpolitiek uit. Omdat het graf van Abraham een Joods graf is, werd het Israëlische leger gestuurd om het te beschermen tegen ontheiliging. De versterkte militaire aanwezigheid moedigde de kolonisten van Kiryat Arba aan om hun aanwezigheid in de Palestijnse stad te verhogen, in overtreding van het internationaal recht. Dotan laat het moment zien vanuit het perspectief van de kolonisten, die de actie van Nachshon als een Bijbelse gebeurtenis zien die hun aanwezigheid op de Westelijke Jordaanoever nog verder rechtvaardigt.

"Ik denk veel na over de vraag wanneer een individu of een kiezeltje in de stroom van de geschiedenis is, of iemand die de kronkelingen van de geschiedenis stuurt," vertelt de 67-jarige regisseur, die geboren is in Roemenië en in Israël is opgegroeid. "Die gebeurtenis bracht de nederzettingen naar Hebron. Sarah Nachshon werd gedreven door persoonlijke toewijding, door haar persoonlijke relatie met het geloof, maar haar daden veranderden de geschiedenis, en kregen daardoor voor sommigen Bijbelse dimensies."

Dotan begint zijn film door de personages te vragen of ze vinden dat ze kolonisten zijn. "Dat is hoe de linkse mensen en de media me willen noemen," zegt de een, terwijl anderen simpelweg weigeren om de vraag te beantwoorden. Het meest fanatieke personage  beweert dat ze het goddelijke recht hebben om op het land van hun voorouders leven. Politiek gezien wordt een "kolonist" gedefinieerd als een Israëlisch burger die in overtreding van het internationaal recht in bezet gebied leeft waar lokale Palestijnen onder de Israëlische macht staan. Vandaag de dag zijn er 400 duizend van dit soort kolonisten die in 225 nederzettingen en buitenposten wonen, samen met bijna drie miljoen Palestijnen die ook in deze gebieden leven.

The Settlers verbindt de geschiedenis van de nederzettingen, het narratief van de religieuze ideologie van de oprichters, en de disconnectie tussen het politieke idee van de nederzettingen en de realiteit van de huidige populatie, die – door de infrastructuur die is aangelegd door de Israëlische regering – hoofdzakelijk bestaat uit bewoners die los gekoppeld zijn van oorsprong van de onderneming.

"Elke beweging begint bij ideologen, maar die kunnen niet in hun eentje een massabeweging teweeg brengen," legt Dotan uit. "De regering begon goedkope woningen te bouwen die in Israël niet te krijgen waren, en daardoor ontstond er een migratiegolf van mensen uit Israël die gewoon op zoek waren naar een betere kwaliteit van leven. Ik veroordeel ze niet, maar ik houd wel iedereen verantwoordelijk voor z'n eigen acties. De ideologen zijn het skelet, en de rest zijn de aan het skelet vastzittende spieren, en samen vormen ze een bewegend lichaam."

Terwijl The Settlers duidelijk het standpunt uitdraagt dat de nederzettingen een bedreiging zijn voor de vrede in de regio – deels door visueel de nederzettingen als een onooglijke smet op een verder mooi landschap neer te zetten – wil Dotan dat de kijkers ook de religieuze passie voelen die, voor de kolonisten, fungeert als een rechtvaardiging voor hun daden. De film laat de complexiteit van de nederzettingen zien zonder versimpeling, waardoor de kijker – ongeacht zijn kennis van of mening over de issue – aan het einde van de film een genuanceerder beeld van de bewoners heeft.

"Empathie is goed als je ruzie hebt met iemand," zegt Dotan. "Het stelt je in staat om de wereld van een ander beter te begrijpen en het zal je meer middelen geven om die persoon naar jouw kant te brengen. In een echte oorlog zeggen sommigen dat het nodig is om de vijand te demoniseren. Maar wat we hier doen [met de documentaire] is geen oorlogsdaad. Het draait meer om begrip kweken."

De ernst waarmee Dotan deze religieuze overtuiging presenteert, belicht hoe moeilijk het probleem van de kolonisten is om op te lossen. Dotan wil dat we zien dat veel kolonisten oprecht geloven dat ze een religieuze plicht vervullen. Een plicht die, zoals voorspeld in 1967 in de bekende toespraak van rabbijn Zvi Yehudi Kook, de Messias en verlossing voor allen zal brengen, inclusief voor de Palestijnen, die volgens een paar kolonisten in de film  hen uiteindelijk dankbaar zullen zijn.

De Verenigde Staten steunde de afgelopen decennia de tweestatenoplossing voor het Israël-Palestina-conflict en was tegen verdere uitbreiding van de nederzettingen. Maar dankzij Donald Trumps overwinning gaat dat mogelijk veranderen, en wordt de controverse rond de nederzettingenpolitiek opnieuw aangewakkerd. "Clinton, Bush, Obama, allemaal hadden ze enigszins hetzelfde standpunt, maar Trump heeft tijdens de campagne wat beloftes geroepen, en rechtse leiders in Israël probeerden daar gebruik van te maken en zoveel te grijpen als ze konden, en dat is verkeerd," zei Dotan, refererend aan het recente besluit van het Israëlische parlement om alle buitenposten op de Westelijke Jordaanoever te legaliseren, ondanks de veroordeling van de Verenigde Naties en de Israëlische procureur-generaal.

"[De Israëlische premier Benjamin] Netanyahu is de enige leider ter wereld die Trump als redder omarmt. Het is belachelijk. Trump heeft geen idee hoe en wat er allemaal gebeurt in de regio, en hij heeft geen plan," zegt de regisseur. Terwijl Trump al is teruggekomen op een aantal beloftes die hij heeft gemaakt – in het bijzonder de controversiële belofte om de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem te verplaatsen – heeft hij zijn keuze voor David Friedman, een uitgesproken supporter en fanatieke fondsenwerver van de Israëlische nederzettingen, voor de positie van Amerikaans ambassadeur in Israël niet ingetrokken.

"Nationalisme is overal hetzelfde. Amerika, Israël, Europa," waarschuwt Dotan. "Rechtse bewegingen zijn grotendeels hetzelfde en worden gevoed door hetzelfde gedragspatroon. In Israël is er sprake van religieus nationalisme, en het resultaat daarvan is dat Israël zijn grip op de Westelijke Jordaanoever en de Israëlische nederzettingen behoudt. Wanneer je het eenmaal toestaat om religie binnen de politiek te laten, is dat het einde van de politiek, en dat is het einde van democratie en dat is het einde van alles wat me dierbaar is."

The Settlers werd op 22 februari uitgezonden door 2Doc en is nog te zien op NPO Gemist.