Gonorroe: symptomen, behandelingen en feiten

In de jaren veertig vonden we gonorroe niet zo’n ding. Soldaten in de Tweede Wereldoorlog deden het af als "niet veel erger dan verkoudheid" – een beetje penicilline en je bent weer helemaal de oude. Wel had het een bijnaam, 'de klap'. De oorsprong van deze naam is alleen een beetje onduidelijk. De ene theorie is dat het is afgeleid van clapier, het Oudfranse woord voor bordeel, waar toevallig een hoop mensen gonorroe opliepen. Een andere luidt dat het te maken heeft met een ouderwetse manier om gonorroe te behandelen, waarbij beide handen tegen de penis 'klappen', waardoor alle pus uit de urinebuis verdwijnt en de infectie in één klap genezen is.

Inmiddels weten we gelukkig beter. Anno 2018 heeft gonorroe een andere status, aangezien het is uitgegroeid tot epidemie waarvan het aantal infecties nog altijd toeneemt. In Nederland is het aantal gonorroediagnoses bij het Centrum Seksuele Gezondheid in 2016 met 13 procent toegenomen, tot 6092 gevallen. Gail Bolan, directeur van de afdeling soapreventie van het Centers for Disease Control (CDC), zegt dat gonorroe de afgelopen jaren resistent is geworden tegen bijna elk medicijn dat ooit gebruikt werd om het mee te behandelen.

Iedereen. Gonorroe komt vooral voor bij jonge mensen tussen de 15 en 24 jaar oud, en het zijn vooral mannen die seks hebben met mannen (MSM) die er last van hebben. Het wordt veroorzaakt door de bacterie neisseria gonorrhoeae, dat lichaamsdelen aanvalt die slijmvliezen bevatten. Dan hebben we het niet alleen over de penis, vagina en anus, maar ook de mond, keel en ogen. Wij wisten ook niet dat ooggonorroe bestond, maar het is blijkbaar echt een ding.

Dat zijn hardnekkige geruchten die op de een of andere manier maar niet willen verdwijnen, misschien ook wel omdat ze herhaald worden door kwakzalvers in realityshows. “Het is zeer onwaarschijnlijk dat je het krijgt zonder seks te hebben,” zegt Bolan. Als je seks hebt in het bubbelbad kun je best besmet raken, maar daar heeft het bad zelf weinig mee te maken. “Bij het CDC heeft nog nooit iemand gehoord van een gonorroebesmetting door toedoen van een object in de publieke ruimte,” zegt Bolan.

“Zeer onwaarschijnlijk” is overigens wel iets anders dan “uitgesloten.” Er is wel degelijk een geval bekend uit 2003, waarbij een achtjarig meisje gonorroe kreeg omdat ze voor het plassen de wc-bril afveegde met haar hand, en diezelfde hand naderhand ook gebruikte om zichzelf mee af te vegen. Een onderzoek uit 2009 wees daarnaast uit dat 3,3 procent van de onderzochte toiletbrillen in een kinderziekenhuis sporen van gonorroe bevatten. En dat ging dus om een ziekenhuistoilet; kun je nagaan hoe dat zit met openbare toiletten. De auteurs van hetzelfde onderzoek raden je dus ook aan om iedere onbekende wc-bril eerst even af te nemen met een alcoholdoekje.

Na een week tot dertig dagen na de infectie kun je last krijgen van gelige pus, een branderig gevoel tijdens het plassen en jeukende, rode geslachtsdelen. Maar je kunt ook helemaal niks merken; vooral bij vrouwen is dat vaak het geval. Als je seks hebt gehad met een nieuwe partner (of partners, wat jouw voorkeur dan ook mag zijn), kun je maar beter niet wachten tot het gonorroealarm afgaat, want misschien gaan die bellen wel nooit rinkelen. Peter Anthony Leone, van North Carolina HIV/STD Prevention and Control Branch, beveelt aan om je keel en rectum te laten controleren, en afhankelijk van je geslacht een vagina- of urineonderzoek te laten uitvoeren. “Bij een infectie via de keel of rectum zie je vaak geen symptomen, maar het kan wel worden overgedragen via seks. Als je een infectie wil voorkomen, kun je het best al je openingen laten controleren.”

Dat kan tragisch aflopen. Voor jongens kan onbehandelde gonorroe leiden tot littekens op je urinebuis, en in het ergste geval tot epididymitis, een aandoening waarbij de buizen in de testikels ontstoken raken, waardoor je het gevoel krijgt dat je continu in je ballen wordt getrapt. Voor vrouwen kan het leiden tot bekkenontsteking en onvruchtbaarheid. En voor zowel mannen als vrouwen kan het het risico op een hiv-besmetting verhogen.

Het probleem met gonorroe is dat het echt een kleine, geniepige klootzak is. Het kan razendsnel muteren en is prima in staat zichzelf te beschermen. Toen penicilline in 1976 niet meer bleek te werken, gingen we over op fluorchinolon. Toen dat óók niet meer werkte, rond 2007, gingen we over op cefalosporine, orale antibiotica zoals cefixime en ceftriaxon. Totdat we er in 2012 achter kwamen dat gonorroe ook daar bestand tegen was.

Niet per se. Er zijn recent een aantal medische ontdekkingen geweest die de behandelmethodes van gonorroe compleet zouden kunnen veranderen. Uit een Australisch onderzoek bleek bijvoorbeeld dat mondwater – in dit geval Listerine – al voor een “significante vermindering” kon zorgen van de bacterie neisseria gonorrhoeae, zowel in het lab als in de kelen van besmette patiënten.

Dat bewijst overigens niet gelijk dat gonorroe genezen kan worden met mondwater: de deelnemers werden maar één keer getest, kort nadat ze hun mond hadden gespoeld. De onderzoekers kunnen hierdoor niet uitsluiten dat het mondwater “slechts een kortdurend effect heeft”. Het werd alleen op de keel toegepast, en wat er precies gebeurt wanneer je ook andere plekken met een vleugje Listerine laat doorspoelen weten we niet. Totdat we meer weten, is het verstandig om geen risico te nemen, en een condoom te gebruiken. Je genitaliën zullen je erg dankbaar zijn, net als je anus en je mond.