Intieme portretten van alle kleuren van de LGBTQ-regenboog

Terwijl overal in Amsterdam regenboogvlaggen wapperen ben ik onderweg naar het atelier van Petra van Velzen. Het atelier ziet er een beetje kaal uit tegenwoordig, want haar grote fotoproject Gender Free Zone hangt sinds 21 juli in Galerie Beeldend Gesproken ter gelegenheid van EuroPride.

Drag queens, drag kings, androgyne mensen, transvrouwen, transmannen, crossdressers, travestieten, female impersonators, genderqueers, en alles wat je maar kan bedenken binnen het genderspectrum; fotograaf Petra van Velzen heeft ze de afgelopen twee jaar allemaal haar studio binnen zien lopen. Voor Gender Free Zone zijn ze op de foto vastgelegd om te illustreren dat gender even divers is als de kleuren van de regenboog.

Op het moment dat ik binnenkom zit Petra van Velzen aan de thee met Hanneke Wetzer. Twee jaar terug heeft Wetzer een expositie over gender georganiseerd, waar Van Velzen tien stop motionfilmpjes voor heeft gemaakt die het transformatieproces van drag queens laten zien. Deze filmpjes zijn dit weekend ook te zien in Galerie Beeldend Gesproken.

The Creators Project: Hoe heb je mensen gevonden die bereid waren te poseren voor het project Gender Free Zone?
Petra van Velzen: Een aantal van hen waren al mijn vrienden, dus ik kende hun verhaal. Toen het project wat meer vorm kreeg, heb ik een oproepje geplaatst op Transgender Netwerk Nederland. Tot mijn verbazing kreeg ik héél veel aanmeldingen, in totaal heb ik zo'n tachtig mensen geportretteerd. Ik had in eerste instantie niet verwacht dat mensen zo enthousiast zouden zijn om voor mij te poseren. Leuk om te horen dat veel van de geportretteerden er juist veel baat bij hebben gehad om hun “echte ik” te vereeuwigen op foto. Het heeft hen geholpen bij de erkenning van henzelf. En verder is het project belangrijk geweest voor de zichtbaarheid en emancipatie van de LHBT-community.

In het project laat je een grote diversiteit aan genderidentiteiten zien. Waarom benoem je niet wat iemand is?
Ik vind het belangrijk om iedereen als mens te zien, want het is niet aan mij om een label aan iemand te hangen. Ik had er ook voor kunnen kiezen om ze apart te categoriseren in groepjes als drag queen, travestiet, androgyn enzovoorts, maar dat heb ik niet gedaan, ik wil mensen juist niet in hokjes stoppen. Het doel was om de schoonheid van diversiteit te laten zien.

Als we het over gender hebben, over welke aspecten hebben we het dan?
Je kan het over vier aspecten hebben. Als eerste heb je het fysieke gedeelte, zoals je geboren bent. Vervolgens is er ook genderidentiteit. Hoe mannelijk of vrouwelijk voel je je? Dit is naar mijn idee het belangrijkste. Het derde aspect is genderexpressie, dus hoe presenteer je je aan de wereld – doe ik een bloemetjesjurk of een mannelijk pak aan? Tot slot is er genderrol. Dit gaat over de kijk van de maatschappij naar jou. Bij mij wijzen deze vier aspecten bijvoorbeeld toevallig allemaal naar vrouw, maar bij anderen is dat niet zo. Hoewel je als man geboren bent, kies je er misschien voor om je als vrouw uit te drukken door een jurk te dragen. Zo zijn er allerlei variaties.

Dan komen we al snel uit bij drag queens van jouw foto’s.

Veel drag queens zijn in het gewone leven rustige en lieve jongens, maar als ze getransformeerd zijn naar hun alter ego kunnen het enorme diva's zijn. In drag zijn ze heel anders, en spelen ze een rol. Tegenwoordig noemen we deze mensen drag queen, maar vroeger was het travestiet. Travestiet is een meer overkoepelende term. We denken dan vaak aan heteromannen die stiekem de jurk van hun vrouw lenen uit een bepaalde fetisj. Drag queens komen er juist voor uit, met alle pracht en praal van dien. Er zijn ook geportretteerden die mij vertellen dat ze geen drag queen zijn, maar female impersonator. Al moet ik ze bingoleidster noemen – ik vind het allemaal best.

Hebben de geportretteerden zelf hun kleren uitgekozen?
Ik vond het belangrijk dat ze als zichzelf op de foto gingen, zoals zij zich presenteren aan de wereld, dus zij kiezen zelf wat ze aandoen. Het zijn geen gestylede portretten.

Het thema van EuroPride in Amsterdam dit jaar is “JoinOurFreedom”. Denk je dat lhbt’ers het nog moeilijk hebben in Nederland?
Vergeleken met de rest van de wereld hebben lhbt’ers het heel goed in Nederland, maar het kan natuurlijk beter, we zijn er nog lang niet. Nog steeds zijn ze slachtoffer van agressie of worden ze bijvoorbeeld door een taxi geweigerd.

Ik heb Petra van Dijk geportretteerd, een transgender vrouw met een missie. Op bovenstaande foto zien we haar aan het begin van haar transitie. Inmiddels is er veel veranderd in haar leven en is ze helemaal gelukkig. Zij is heel actief bezig met de emancipatie van transgenders. Dat doet ze heel goed. Ze geeft veel voorlichting. De tentoonstelling is ook door haar geopend.

De tentoonstelling Gender Free Zone is tot nog 7 augustus te zien in Galerie Beeldend Gesproken in de Hallen.