Dit is waarom je sociaal onhandig bent

"Ongemakkelijke mensen hebben een andere kijk op de wereld dan mensen die niet ongemakkelijk zijn," schrijft Ty Tashiro, een psycholoog en academicus, in de eerste bladzijden van zijn nieuwe boek Awkward: The Science of Why We're Awkward and Why That's Awesome . Hij neemt zichzelf echter als voorbeeld om te bewijzen waarom dat argument niet altijd klopt.

Tashiro vertelt in zijn boek bijvoorbeeld over zijn eerste ongemakkelijke dans met een meisje in de brugklas. Terwijl hij onhandig bezig was met zijn handen, overtrad zij op "voortreffelijke wijze de veilige grens van 45 centimeter" tussen hun gezichten. De jonge Tashiro was nerveus, onhandig en wist niet zo goed wat hij moest doen. In andere woorden, hoe elk mens op aarde zich wel eens heeft gevoeld in zijn of haar leven.

En dit is maar een voorbeeld van de subtiele genialiteit van Awkward. Ongemakkelijkheid wordt beschreven als een unieke gesteldheid, en zet het begrip uiteen op een manier die herkenbaar is voor iedereen. Je zou het kunnen vergelijken met een boek dat zegt dat pizza het allerbeste eten ooit is, en dat alleen jij en de auteur dat geheim kennen. Tashiro probeert lezers niet te vertellen hoe je je ongemakkelijkheid de baas kan zijn. Zijn hoofdgedachte lijkt het volgende te zijn: "Hey, je voelt je soms ongemakkelijk? Ik ook! Daarom zijn we een stelletje leuke mensen."

We belden Tashiro even op om te praten over de diepgewortelde onzekerheid en angst voor de domme, ongemakkelijke shit die je doet als andere mensen erbij zijn. Alleen hij en ik snappen dat, en waarschijnlijk jij ook. Alleen wij drieën. Niet doorvertellen.

VICE: Je hebt gewacht tot pagina 49 om voor het allereerst een vergelijking te trekken met Star Wars. Daar ben ik erg van onder de indruk.
Ty Tashiro: [Lacht] Ik heb echt geprobeerd om die al eerder in het boek te laten verschijnen, maar dat is er waarschijnlijk uitgehaald.

Als het aan mij had gelegen had ik dat al op pagina een gedaan.
Wow, dat is imponerend.

Ik ben denk ik eerste die Ben Kenobi heeft geciteerd in een sociale situatie. Telt dat als ongemakkelijk?
Nou, het is op zijn minst eigenzinnig te noemen.

Ik voel me er niet schuldig over. Is een schuldgevoel inherent aan ongemakkelijkheid?
Het gaat meer over de context waarin het wordt geplaatst. Stel je voor, je bent een middelbare scholier en er staan een stel domme honkballers om je heen die Star Wars stom vinden, dan zou je kunnen zeggen dat het een ongemakkelijke situatie is. Als dit ergens anders was gebeurd, dan was het waarschijnlijk wel OK geweest. Het wordt alleen ongemakkelijk als mensen zo vervallen in detail, dat je er pijn in je tenen van krijgt.

Bijvoorbeeld als ik zou zeggen: "Ik zit zo vol, ik voel me als een Sarlacc nadat ik een Boba Fett heb gegeten"?
Ja, zoiets.

Hoe zou je ongemakkelijkheid definiëren? Wat zijn de criteria?
Nou, ik vergelijk het altijd met de Oud-Noorse origine van het woord ongemakkelijkheid: afgr. Dat betekent: naar de andere kant kijken. Ik vind dat een goede definitie omdat het uitlegt hoe het komt dat ongemakkelijk mensen sociale signalen missen of sociale concepten niet begrijpen zoals andere mensen dat wel doen. Maar het geeft ook ruimte voor de mogelijkheid dat ze af en toe naar iets tofs kijken, of juist dat ze het op een andere manier bekijken. Dat vind ik de brede definitie ervan, maar je zou het ook kunnen hebben over de verschillen tussen ongemakkelijke momenten en ongemakkelijke mensen.

Wat is het verschil?
Ongemakkelijke momenten kun je best makkelijk op een psychologische manier definiëren. Het zijn gewoon afwijkingen van kleine sociale verwachtingen. Dus dingen als het vergeten van het sluiten van je rits, of spinazie tussen je voortanden. Als je in de kern een ongemakkelijk mens bent, dan moet je daaraan voorbij gaan.

Heb je een voorbeeld?
Van mezelf?

Ja, wat is je meest ongemakkelijke moment ooit geweest? Dan bedoel ik echt een vreselijk, vreselijk moment.
Oh, jeetje. Die zijn niet op een hand te tellen.

Ik bedoel het soort moment waarvan je al kippenvel krijgt als je eraan denkt.
Alleen al als ik hier aan denk krijg ik een paniekaanval. Ok, er is een verhaal dat eruit springt. Ik zat op de basisschool en we gingen naar een familiereünie in een resort in Colorado. Ik en mijn neefjes klommen op een paar botsboten, en ik werd er een beetje overmoedig van. Ik gaf een ruk aan het stuur en drukte op het gas, maar toen bleef ik vijf minuten lang keihard rondjes draaien.

Dat is best lang.
Het leek wel een uur te duren. De kinderen die het zagen lachte me gelukkig niet uit, maar hadden meer zoiets van: "Wat is deze gast aan het doen?"

Is het niet zo dat ongemakkelijkheid eigenlijk tussen onze oren zit? We zijn bang om dingen verkeerd te doen, maar vaak is het zo dat de situatie echt niet zo erg is als we denken.
Ongemakkelijkheid behelst een enorm cultureel component. Er is zelfs een mensenleer van ongemakkelijkheid. [Lacht.] Soort van.

Dat is dus geen echte wetenschap?
Alle puzzelstukjes zijn er, en ik heb het eigenlijk maar een beetje aan elkaar geplakt. Er is een antropoloog, Mary Douglas, die in 1966 een fantastisch boek schreef dat Purity and Danger heet. Het boek gaat over hoe sociale verwachtingen evolueerden in de tijd van jagers en verzamelaars. En dat is best interessant, want eigenlijk gedurende een groot deel van de geschiedenis van de mens - duizenden jaren hebben we het dan over - was de levensverwachting ongeveer veertig. De kans dat jij en je bevolkingsgroep zouden sterven door hongersnood was vrij groot. Het besluit met wie je contact zou leggen, en met wie je tijd zou doorbrengen, dat was een beslissing op leven en dood.

Er staat niet meer zoveel op het spel als vroeger.
Absoluut niet. Gangbare omgangsvormen en sociale verwachtingen zijn een briljant overlevingsinstinct, omdat het een soort alarmsysteem kon zijn dat prijsgaf welke mensen wel of niet te vertrouwen waren. Dat is waarschijnlijk ook de reden waarom we zo gevoelig zijn voor kleine sociale afwijkingen.

Interessant. Dus als iemand iets ongemakkelijks of gênants doet, dan maken we er eigenlijk geen ding van, maar dan is dat gewoon een waarschuwing van ons brein die ons zegt: "Deze guy wil onze stam uitroeien?"
Klopt.

Moeten we proberen om ons geen zorgen meer te maken over ongemakkelijkheid, en niet meer zo snel oordelen over de ongemakkelijkheid van anderen? Het lijkt me een nogal domme tijdsverspilling.
Je kan het makkelijk oplossen. Toen het idee voor het eerst in me opkwam begon ik met het observeren van mijn ongemakkelijke vrienden. Dit zijn te gekke mensen die meer geven dan dat ze nemen van de wereld. Maar als de eerste vijf minuten van sociale interacties voor deze mensen overgeslagen zou kunnen worden, zouden ze daar veel baat bij hebben. Het is gewoon dat kleine aspect van het sociale leven waardoor bij hen het zweet uitbreekt.

Als ik me sociaal ongemakkelijk voel dan komt dat altijd op dezelfde manier tot uiting. Wat moet ik in godsnaam doen met mijn handen?
Ja, natuurlijk.

Is er al iemand op deze aardkloot die dit geheim heeft ontcijferd? Waar moet ik mijn handen laten? In mijn zakken? Niets lijkt te kloppen.
Er zijn wat onderzoeken geweest die hebben geprobeerd om een onderscheid te maken tussen lichamelijke bewegingen. Ze keken dan naar ongemakkelijk versus charmant, zodat ze het een beetje konden kwantificeren. Een jaar geleden was ik bij het MIT Media Lab waar ik een paar robotische labs, en dus ook robots, bezocht. Ze waren aan het worstelen met een aantal lichamelijke bewegingen, omdat ze data hebben over welke menselijke gebaren gezien worden als lief of betrokken. Zelfs zoiets simpels als voorover leunen was moeilijk voor ze. Ik maakte oogcontact met een robot en daar was het best goed in, het was helemaal niet griezelig. Maar het voorover leunen was nog wel echt mechanisch.

Misschien is dat goed advies voor mensen die worstelen met ongemakkelijkheid. Gedraag je niet als een robot.
Ja, dat zou een begin kunnen zijn. Het is best ingewikkeld. Denk gewoon aan 45 centimeter persoonlijke ruimte. Dat is een goed begin. De persoonlijke ruimte van iemand binnendringen is nogal raar. Beginnen bij het begin, namelijk: persoonlijke ruimte.

Voel je je minder ongemakkelijk nu je dit boek hebt geschreven?
Meer dan alles voelde ik me dankbaar. Ik dacht echt: oh man, ik ben zo blij dat dit goed is gekomen. Als je me had gezien toen ik vijf jaar oud was, had je waarschijnlijk gedacht: hmm, ik weet het niet. Dat kind heeft problemen. Maar als je nu naar mijn leven kijkt… ik heb leuke vrienden, een fantastische familie, en goede relaties gehad. Ik ben vaak aardig tegen mensen, dus ik denk dat het best wel goed is gekomen allemaal. En ik moest van ver komen.

Je bent nu bezig met een promotietour voor dit boek, en moet daarom met veel vreemden praten. Hoe gaat dat?
Het gaat wel.

Echt? Je bent iemand die zichzelf ongemakkelijk noemt, en het is nu min of meer je baan om steeds met nieuwe mensen om te gaan. Is dat niet vervelend?
Ik ga elke keer wel een beetje dood vanbinnen.

Hahaha!
Nee, wacht! Ik vind het ook heel leuk.

Te laat!
Nee, je moet dit wel opschrijven. Als ik een nieuw iemand ontmoet, denk ik aan het eind van het gesprek heel vaak: ik vond het leuk om met deze persoon te praten, en ik ben blij dat hij of zij ook geïnteresseerd was in mij.

Dat zeg je alleen maar.
Nee, echt waar! Maar als binnenkom denk ik: dit is de hel. Het kan echt moeilijk voor me zijn. Maar het is interessant om te zien wat er ongeveer twee van de drie keer gebeurt. Zodra ik ergens binnenkom voor een interview, zegt de andere persoon: "Ik ben zo blij dat we rustig aan kunnen doen en geen paniek, ik ben ook een super ongemakkelijk mens."

Kijk. We hebben er allemaal last van.
Als je dat erkent verloopt een gesprek vaak sowieso al makkelijker. De ander denkt dan volgens mij ook: nu kan ik mezelf zijn. En dat zorgt ervoor dat een gesprek veel oprechter is.

Misschien is dat de manier waarop we elk gesprek voortaan moeten beginnen. "Leuk je te ontmoeten. Ik voel me extreem opgelaten en totaal niet op m'n gemak."
Precies, zo eerlijk moet je beginnen. Ik heb daar eerder over nagedacht. Ik heb het idee dat ik hier echt iets in handen heb waar ik zuinig op moet zijn. Ik weet niet of je een basketballiefhebber bent, maar basketballer Geno Auriemma verwoordde het laatst goed. Hij had het erover hoe moeilijk het kan zijn om alleen heel enthousiaste kinderen te selecteren, omdat onze cultuur nu heel erg draait om cool zijn. Ik vond dat hij daar een goed punt aanstipte. Het is tegenwoordig zo belangrijk om cool te zijn, en om goed verzorgde socialmedia-accounts te hebben enzo. Juist daarom hou ik zo van ongemakkelijke mensen.

Die doen niet zo hun best om cool te doen?
Precies. Het maakt ongemakkelijke mensen allemaal gewoon niet zoveel uit. Ze hebben misschien periodes op de middelbare school, of zelfs daarna, waarin ze het belangrijk vinden hoe andere mensen over ze denken, maar daar komen ze weer overheen. Meestal denken ze gewoon: fuck het, ik ga Ben Kenobi quoten, want zo ben ik.

Ja toch? Dat is toch geen verkeerde manier van leven?
Het zijn hele enthousiaste mensen vol passie. En ik hoop dat dit boek dat instinct kan versterken, en ze eraan herinnert om zich niet te schamen voor wie ze zijn.

Dit artikel verscheen eerder op Tonic, de nieuwste site van VICE die zich richt op gezondheid.