De edele kunst van boeken binden met mensenhuid

Vroeger was het hip om boeken te binden met de huid van mensen. Ik voel soms ook de behoefte om mensen achter het behang te plakken of te scalperen, maar ga daarbij nooit tot actie over. In de Victoriaanse tijd werd de daad wel bij het woord gevoegd en zijn sommige boeken in die tijd gebonden met de huid van een mens. De laatste tijd waren er berichten over boeken die met mensenhuid gebonden zouden zijn, maar dat bleek een broodje aapverhaal te zijn.

Toch was ik er van overtuigd dat ik eerder van het fenomeen gehoord had en besloot daarom op onderzoek uit te gaan. Cassandra Renee, een MA in Engelse literatuur, is volgens eigen zeggen altijd al erg geïnteresseerd geweest in de duistere kanten van de mens. Dat was voor haar reden genoeg om haar masterscriptie aan het onderwerp te wijden en een duik te nemen in de macabere wereld van het boekbinden met mensenleer.Na haar onderzoek weet ze bijna alles van deze bijzondere boekbindpraktijk en legt ze me uit wat het verhaal is achter de boeken. Volgens haar zijn de inhoud en de huid die het bij elkaar houdt onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een korte geschiedenisles:

De gruwelijke traditie begon gedurende de 17de eeuw en “ondanks dat het tegenwoordig taboe is, was het destijds een vrij gangbare activiteit,” geeft Renee aan. Een van de redenen, naar haar mening, was gewoonweg dat het makkelijk uitkwam. ‘Hoe dan?,’ vraag je je misschien af. Dat kwam omdat men in Frankrijk op den duur zat met een enorm overschot aan lijken door de vele executies die er plaatsvonden. Tsja, en waarom zou je daar geen gebruik van maken? Het comité van publieke veiligheid gaf daarom toestemming om het kasteel van Meudon, net buiten Parijs, om te toveren tot een leerlooierij. Een deel van de verwerkte vellen werd vervolgens gebruikt voor boeken. Een ander deel vond weer een ander einde.

Zo gaat er bijvoorbeeld het verhaal dat er behoorlijk wat gentlemens waren die riemen en laarzen droegen van mensenleer, omdat het van hoogwaardige en soepele kwaliteit is. Volgens de auteur Montgaillard werd de voorkeur gegeven aan mannen voor het vervaardigen van mode en kledij omdat het de textuur van chamois had. Chamois, voor alle duidelijkheid, is een geit-antelope.

De ware mensenliefhebber kon zijn geluk niet op in het Frankrijk van de 18e eeuw. Gedurende het bloederige deel van de Franse Revolutie was er een politiek en militair leider genaamd Saint-Just die meer dan eens mensen veroordeelde tot de guillotine. In een verhaal werden Saint-Just's avances naar een aantrekkelijke, jonge vrouw beschreven. De vrouw wees de autoritaire man af en in een reactie liet hij haar oppakken, executeren en vellen door een chirurg. Vervolgens werd haar huid door een leerlooier gereed gemaakt om verder als jas door het leven te gaan. Hij zou het elke dag dragen. Een ander verhaal dicteert dat ze een jattende diensmeid was geweest. Hoe dan ook versleet ze letterlijk de rest van haar dagen op aarde op de rug Monsieur Sant-Just.

Later, in de 18e eeuw, werden er voor de wetenschap mensen ontleedt zodat men medische informatie kon verzamelen. Deze mensen waren vaak criminelen die waren veroordeeld tot ophanging. De jury’s die deze straffen oplegden waren toendertijd vaak geneigd om criminelen tot ophanging te verdelen met de belofte dat hun lichamen voor de wetenschap gebruikt zouden worden. In sommige van die gevallen werd hun huid vervolgens gebruikt voor het binden van de bevindingen. Op die symbolische manier, bleven de criminelen toch nog een beetje voortbestaan en konden ze post mortem nog iets voor de maatschappij betekeken. Een begrijpelijke wens die van alle tijden is, zoals deze moordenaar die graag zijn organen wil schenken na zijn terdoodveroordeling.

“Het binden van boeken met mensenhuid bleef populair gedurende het gehele Victoriaanse tijdperk, maar verschoof de inhoud van de boeken zich naar sexuele onderwerpen,” volgens Renee. De woorden “pornografie” en “sadisme” deden toevallig toen ook hun intrede in de Engelse taal. Dat laatste woord is afgeleid van de infameuze Marquis de Sade die veel over seks en erotiek schreef en daarom gehaat (en geliefd) was in zijn tijd. “Een kopie van zijn verhaal Justine et Juliette, een boek dat draait om een vrouw die sexueel mishandeld wordt, is vrij toepasselijk gebonden in de geleerlooide tiet van een vrouw.”

In die turbulente tijd was er ook een groep beschaafde, intelligente mannen die de “Cannibal Club” oprichtten. “De Cannibal Club verzamelde en verspreidde illegaal pornografisch materiaal onder de lokale bevolking om op die manier te rebelleren tegen de seksuele onderdrukking,” zegt Renee. Ze waren hiermee dus de voorloper van bladen zoals Playboy en Hustler en het verspreiden van het materiaal lijkt dus vrij onschuldig. Maar de club hield zich ook met andere dingen bezig. “Een lid van de club, Frederick Hankey, vroeg aan een ander lid of hij de huid van een Afrikaanse vrouw op een van zijn reizen kon mee nemen voor het binden van een specifiek, sadistich boek over erotica,” aldus Renee.

De verhalen achter de boeken zijn vaak nog gruwelijker dan het proces van het boekbinden zelf. Zo heeft Renee bij haar onderzoek ook een boek in handen gehad dat met menshuid is gebonden. Het gaat om de huid van George Cudmore dat is gebruikt om John Milton’s magnus epos Paradise Lost te binden. Cudmore was veroordeeld tot de doodstraf in 1830, maar zijn huid werd pas gebruikt in 1852, 22 jaar later dus. Cudmore kwam aan zijngruwelijke einde door ophanging omdat hij zijn vrouw had vergiftigd met arsenicum in de hoop dat hij rustig door kon gaan met de affaire die had met een andere vrouw. Het hele verhaal kwam naar buiten bij de autopsie en er tien korrels arsenicum in de maag van Cudmore’s vrouw werden gevonden. Cudmore, rattenvanger van beroep, belandde op de boekenplank.

“Het boek is klein genoeg om in de palm van je hand te houden en toch is de grootte geen beperking voor de aura van de binding,” volgens Renee. Het boek moet wel iets magisch, maar ook iets macabers hebben wanneer je beseft dat de kaft ooit van een mens is geweest die op de aardbol rond liep. Tegenwoordig worden er geen boeken meer gebonden met de huid van mensen, maar dat betekent niet dat mensenhuid helemaal van de markt gehaald is. Bij deze kleermaker kun je namelijk riemen kopen van mensenhuid. Let wel: er is een ontzettend grote wachtlijst.