Hebberige kids stormden dit weekend op tonnen gratis fidgetspinners af

De wereld wordt overspoeld met zooi. Er is zoveel zooi dat er in de oceanen hele eilanden van plastic rommel ronddrijven en dat er mensen zijn die hun hele leven spenderen op een vuilnisbelt. En die zooi is er omdat we diep vanbinnen ook willen dat die zooi er is. We proberen het tij te keren met woorden als ‘ontspullen’ en ‘consuminderen’, een Europees verbod op rietjes en de opruimboeken van Marie Kondo, maar uiteindelijk lijkt het in de menselijke aard te zitten om ons leven te laten dichtslibben met goedkope rommel. Zoals fidgetspinners.

Fidgetspinners werden gemarket als anti-stress-speeltjes (voor met name drukke kinderen), maar de echte reden dat iedereen ze wilde hebben was dat iedereen ze wilde hebben. Zoals dat gaat met hypes hebben mensen nu een paar jaar de tijd gehad om erachter te komen dat fidgetspinners eigenlijk nutteloze ondingen zijn. Hun enige functie is ronddraaien, en dat gaat snel vervelen. Dus zijn ze (wat mij betreft terecht) inmiddels bijna niet meer te verkopen. Maar dat wil niet zeggen dat we van alle rommel af zijn die de fidgetspinnerhype heeft voortgebracht. Veel mensen zijn hun fidgetspinners kwijtgeraakt, dus die moeten sowieso nog ergens liggen.

Wie zijn waardeloze speeltjes níet is kwijtgeraakt, is speelgoedhandelaar Ruben Rooijackers uit Eindhoven, die er nog een miljoen in zijn magazijn heeft liggen. Of eigenlijk had, want de opgeruimde Brabander heeft ze afgelopen weekend allemaal gratis weggegeven. Schade: 1,8 miljoen euro. “Het doet pijn, maar niet zo heel veel pijn,” vertelt hij me. In een reportage van Omroep Brabant noemde hij zijn verlies “het risico van het vak”: de andere 37 miljoen spinners die hij eerder had ingekocht, had hij namelijk wél al doorverkocht. Ik zou zeggen dat het risicovoller zou zijn om mensen verfijnde kwaliteitssnuisterijen te verkopen, in plaats van massageproduceerde onzinspulletjes die ze vanuit hun laagste instincten denken nodig te hebben. Maar ja, zo werkt het vak helaas niet. Als mensen vragen om fidgetspinners, dan lever je fidgetspinners.

De weggeefactie is een symptoom van bijna alles wat er mis is met het kapitalisme. Toch ging ik zaterdag naar Eindhoven. Niet om zo’n domme fidgetspinner te halen natuurlijk (oké, eentje dan). Ik wilde vooral iets te weten komen over de menselijke psyche. Waarom willen we geen cent meer uitgeven aan een fidgetspinner, maar reizen we wel af naar Eindhoven als ze gratis op te halen zijn? Schuift Ruben niet gewoon zijn onverkoopbare plastic afval door naar zijn klanten, die het verblind door hebzucht in ontvangst komen nemen en vervolgens zelf weer ergens weg moeten pleuren?

Als ik aankom op de parkeerplaats van de Toi-toys in Eindhoven, is het in ieder geval nauwelijks te merken dat de spinnerhype voorbij is. Duizenden mensen zijn op de gratis fidgetspinners afgekomen, en veel van hen zitten langzaam gaar te stoven in hun auto’s: er is een file ontstaan en het is 31 graden.

Maar in plaats van de hebberige en zelfs gewelddadige manie die ik verwacht had, staat iedereen netjes op zijn beurt te wachten in een lange rij. Er zijn rood-witte kraampjes opgezet, waardoor het tafereel eerder iets weg heeft van een gezellige braderie. Ruben en zijn personeel (dat grotendeels vrijwillig is komen opdraven) blijken bovendien reuzelief en leggen hun niet-betalende klanten in de watten.

“Heb jij al zonnebrand?”

“Wil je wat drinken? Of een ijsje?”

“Hé, zin in een worstenbroodje?”

Een van de medewerkers staat verbijsterd naar de hamsterende massa te kijken. “Wat moeten mensen toch met al die fidgetspinners?” vraagt ze zich hardop af. “Mee spelen,” zegt een meisje dat naast haar staat. “Mee spelen of verkopen. Er zit ijzer in.” Ze kreeg gelijk, want de afgelopen dagen stroomde marktplaats helemaal vol met fidgetspinners van fidgetspinnerophalers die dachten dat zij beter speelgoed konden verkopen dan een professionele speelgoedgroothandelaar. Het leverde vooral een heleboel socialmedia-hoon op, want je kunt de dingen nog steeds net zo goed voor minder dan een euro op Alibaba aanschaffen. Maar dat wil dus bijna niemand meer.

Ik word er onpasselijk van als ik alleen al denk aan de hoeveel fidgetspinners die wereldwijd nog in magazijnen liggen weg te rotten. Al die verspilde energie, materialen, (waarschijnlijk onderbetaalde) arbeid en expertise die in de kleine prulletjes is gaan zitten. En het ligt ook nog eens in de weg. Ik vraag me erg af wat de mensen hier in Eindhoven bezielt om vrijwillig een deel van deze ellende mee naar huis te nemen.

De tienjarige Mees is in ieder geval eerlijk. ”De hype is dan misschien voorbij, maar als het gratis is, dan pak ik het gewoon.” Hij gaat ze wel uitdelen op kamp. Ook Micha, die met zijn vader Dick helemaal uit Zeeland is gekomen, zegt gul dat hij ze weg gaat geven aan zijn vriendjes. Hij zegt desgevraagd dat hij “heel gelukkig” is met zijn tas vol spinners, waarop Dick liefdevol zegt: “Maar je was al gelukkig, hoop ik.”

Michel, een vrachtwagenchauffeur met een Australische cowboyhoed, gaat gezinnen met autistische kinderen blij maken met de spinners. “Je geeft een kind met autisme zo’n ding, en dan worden ze rustig. Beter dan ze vol te stoppen medicijnen.” De zeventienjarige Silke haalt een tas vol spinners voor haar broertje. “Ik denk dat hij er wel blij mee is,” zegt ze. Silke is niet bang dat het thuis een rommel gaat worden. “We kunnen altijd nog het plastic scheiden, goed voor de planeet.” Ze heeft natuurlijk een punt. De fidgetspinners zijn toch al gemaakt, en wie ze uiteindelijk weggooit maakt op zich geen reet uit.

De meeste mensen kunnen verrassend goed verantwoorden waarom ze een zak vol met oudbakken hype-residu komen ophalen. Ik ben eigenlijk wel vertederd, en kan het niet over mijn hart verkrijgen om deze mensen te zien als een hebberige, oerdomme, spullen-hoardende horde. Individueel is iedereen heel aardig, best geïnformeerd en gul. Ook Ruben heeft op een bepaalde manier de cynische realiteit van het kapitalisme omgezet in een leuke dag vol liefde en vrijgevigheid. Hij had al die overtollige fidgetspinners ook ergens in de zee kunnen kieperen.

Zoals ik met mijzelf heb afgesproken neem ik één spinner mee, met camouflagekleuren. Meer heb ik er immers niet nodig (die ene heb ik eigenlijk ook niet echt nodig, maar ja hè). Moedeloos en ontgoocheld kijk ik naar de lege kartonnen dozen bij het steeds leger wordende magazijn, en naar de volle tassen die ingeladen worden. De mensheid heeft spullen-obesitas. Ik kan deze tristesse niet meer verdragen en zeg Ruben en zijn collega’s vaarwel.

Als ik in de auto ga zitten voel ik iets prikken in mijn zak. Godverdomme, tóch zonder erbij na te denken een tweede spinner meegenomen. Eentje met zebraprint. De volgende dag was hij alweer kapot.

Bekijk hieronder nog meer foto's: