FYI.

This story is over 5 years old.

Onderdrukking

De vrouwelijke soldaten van Eritrea zitten in een levende hel

“Na je zestiende is je leven niet meer van jou.”

Tien jaar geleden werd Luwam Estifanos meegenomen naar Sawa, een militair kamp bij de Soedanese grens, samen met andere tieners uit Eritrea. Bijna alle Eritrese jongeren worden naar Sawa gestuurd om het laatste jaar van de middelbare school af te maken. Ze komen er soms in een levenslang durend proces van gedwongen militaire dienst terecht.

"Na je zestiende is je leven niet meer van jou, tot god weet wanneer precies," zegt Luwam, die nu mensenrechtenactivist en student is. Ze woont in Noorwegen en is 27 jaar oud. Eritrea beschrijft ze als een openluchtgevangenis. "Het komt neer op slavernij, omdat er in principe geen einddatum voor de militaire dienst wordt aangegeven," legt ze uit. "Het kan je leven lang doorgaan. Wij verliezen daar onze jeugd."

Advertentie

Human Rights Watch beschrijft Eritrea als het Noord-Korea van Afrika. Er is geen vrijheid van meningsuiting, burgers kunnen niet gaan en staan waar ze willen, mensen worden naar willekeur opgesloten en gemarteld, er is geen vrijheid van religie, en het land heeft een uniek systeem van verplichte militaire dienst.

De overheid voert het beleid om jongeren die op de middelbare school zitten voor minstens 12 maanden in dienst te laten treden al sinds 2003 uit. Voor de Eritrese wet is de minimumleeftijd van indiensttreding 18 jaar, maar net als bij Luwam is het voor de meeste tieners het geval dat ze met zestien jaar – of zelfs nóg jonger – al worden gerekruteerd. In plattelandsgebieden, waar hogere opleidingen zeldzamer zijn, trekt het leger van dorp naar dorp om kids mee te nemen die er oud genoeg uitzien. En dan begint de gevechtstraining en gedwongen arbeid.

"Wij meisjes werden net zo behandeld als de mannelijke soldaten," zegt Luwam. Een typische dag begon om half zes 's ochtends met twee uur lang hardlopen. Daarna volgden twaalf uur lang wapenoefeningen, marcheren en schoonmaken. Meisjes moesten dezelfde handelingen verrichten als jongens, maar als ze zwaar geschut niet naar behoren konden gebruiken, kwam er soms zo een jaar dienst bovenop."

Een Eritrese militaire afstudeerceremonie, zoals getoond op het tv-kanaal Eri-TV

Toch zijn er ook behandelingen die exclusief voor vrouwen en meisjes gereserveerd zijn: "Veel vrouwelijke dienstplichtigen worden seksueel misbruikt en lastiggevallen door hogergeplaatste militairen," legt Luwam uit. "Normaal gesproken is er één meisje op iedere zestien of zeventien mannen, en je slaapt allemaal op één kamer. Gedurende onze training waakten we ervoor close te worden met de jongens of met ze alleen te zijn, maar dat was soms lastig te vermijden. Het was zaak dat ze je zagen als bediende – door eten voor ze te bereiden, koffie voor ze te zetten – anders werd je een doelwit voor ze. Na onze training hoorden we van veel meisjes die zwanger werden."

Advertentie

Luwams ervaringen worden op grote schaal weerspiegeld in de statistieken. Een recent rapport van Amnesty toont aan dat van de 14.000 mensen die in 2016 in kamp Sawa afstudeerden, 48 procent bestond uit vrouwen die een vorm van gendergerelateerd geweld hadden meegemaakt – inclusief tot slaaf worden gemaakt, marteling en misbruik.

Volgens Luwams zorgen deze beruchte statistieken over de gruwelen van verkrachting en aanranding ervoor dat laaggeplaatste officieren voorzichtig zijn met dit soort gedrag. Maar in andere vormen van gendergerelateerde terreur zijn ze schaamteloos. Vooral als vrouwen of meisjes ziek worden. "Als je ziek werd, lieten ze je van een hoog gebouw springen, of sloegen ze je. Als je je stem verloor, probeerden ze je met schorpioenen of slangen te laten schreeuwen. We probeerden het altijd goed te verbergen als iemand van ons ziek werd."

Meron Estefanos, die vanuit Stockholm de Eritrean Initiative on Refugee Rights leidt, zegt dat het lot van een jonge vrouw in Sawa vooral wordt bepaald door hoe ze eruitziet. "Binnen het leger lachen ze erom," zegt ze. "Als je erg mooi bent, zal een hooggeplaatste official jou eerder voor zijn regiment kiezen dan iemand die minder aantrekkelijk is. Andere meisjes hebben soms een vriendje dat ook in dienst is, en als de hooggeplaatste officier jou wil laten lijden, kan-ie zo'n jongen in de gevangenis gooien of compleet laten verdwijnen."

Advertentie

Het feit dat er geen duidelijk eindpunt is van je diensttijd maakt het des te slopender, zowel fysiek als psychologisch. De militaire dienst in Eritrea is daarmee verworden tot repressief overheidsinstrument. Dit betekent ook dat er zware straffen zijn voor degenen die aan hun dienstplicht proberen te ontkomen. Als je betrapt wordt terwijl je probeert te ontsnappen, word je vaak voor langere tijd vastgezet, ofwel in ondergrondse gevangenissen, ofwel in vrachtcontainers die in de brandende zon staan.

Als je die behandeling overleeft, word je terug in dienst geplaatst, en wordt je positie er meestal niet veel beter op. Als je als dienstplichtige bij de grens wordt opgepakt, is het trouwens evengoed mogelijk dat je wordt neergeschoten, want ze schieten met scherp.

Luwam ontkwam maar nauwelijks aan de legerkogels toen ze het land in 2010 ontvluchtte. Ze is de dochter van een schrijver en activist, dus zij en haar familie waren duidelijk doelwitten voor de autoriteiten. Toen haar vader naar Noorwegen reisde voor een conferentie, nam hij van de gelegenheid gebruik om politiek asiel aan te vragen. Kort daarna betaalde hij 4000 dollar aan een mensensmokkelaar voor Luwams overtocht.

"Ik wist dat het een kwestie van leven en dood was, maar ik was ervan overtuigd dat door dat bedrag de reis gladjes zou verlopen," zegt Luwam. "Dat was niet het geval. Er werd op ons geschoten toen we de grens overgingen en we moesten onder bomen schuilen tot het voorbij was." Daarna trok ze twaalf uur lang door de woestijn, Soedan in. "Ik was zo uitgedroogd dat ik dacht dat ik zou sterven. Er lagen lichamen en skeletten om ons heen." In Soedan was ze nog banger. "Vrouwen werden er gemarteld en verkracht."

Advertentie

Na een jaar in Soedan, waarin ze nauwelijks het huis verliet, reisde Luwam naar Oeganda. Na aanvankelijk geweigerd te worden en maanden wachten kreeg ze eindelijk asiel in Noorwegen. Ondanks de gevaarlijke reis en de vaak koele ontvangst die Eritrese asielzoekers in Europa te wachten staat, is het vooruitzicht van eindeloze, slavernij-achtige dienstplicht een sterke motivator voor veel Eritrese jongeren om te vluchten. "De vlucht is verschrikkelijk, maar toch proberen veel mensen te ontkomen," zei Luwam. "In mijn jaar begonnen 20.000 jongeren met militaire dienst, maar aan het eind waren er maar 16.000 over. De rest was ervandoor."

Vooral meisjes nemen dit risico, zeggen mensenrechtenactivisten. "Normaal gezien waren het mannen die het land verlieten en dan hun vrouwen meebrachten, maar steeds vaker zien we dat jonge vrouwen op zichzelf vertrekken," zegt Estefanos. De meerderheid van vrouwelijke vluchtelingen die per boot in Italië arriveerde in 2014 kwam uit Eritrea, zegt ze. De meeste van hen waren minderjarigen die zonder begeleiding reisden.

De meerderheid van de mensen die bij scheepsrampen op de Middellandse zee verdronken komen uit Eritrea. Luwam vertelt het verhaal van een jong meisje dat ze ontmoette op Lampedusa. Het meisje was een van de vier overlevenden van een scheepsramp uit 2013 waarbij meer dan 360 mensen omkwamen.

"Toen ze dertien was, kwamen er soldaten naar haar dorp in Eritrea. Ze zeiden dat ze er ouder uitzag, dus namen ze haar mee," zegt ze. "Ze moest 48 uur in een gevangenis doorbrengen waar ze mishandeld werd, voordat haar ouders met documenten kwamen die haar leeftijd aantoonden. Daarna besloot ze te vluchten."

Advertentie

Vluchtelingen uit Eritrea houden protestborden op tegen de regering in hun thuisland. Foto gebruikt met toestemming van Human Rights Watch.

Vrouwen uit Eritrea die Europa bereiken geven aan gemiddeld drie of vier keer verkracht te worden tijdens hun reis, zegt Luwam. Veel van hen nemen zware anticonceptiemiddelen voor ze vertrekken vanwege deze afschuwelijke werkelijkheid. Voor sommigen is het resultaat dat ze soms langere tijd kampen met vruchtbaarheidsproblemen.

Zij die in Eritrea achterblijven – zeker de meerderheid die niet slaagt voor het nationaal universiteitsexamen – moeten het vaak stellen met een leven van dienstbaarheid voor de hogere rangen in het leger en de overheid. Het gemiddelde loon: tien dollar per maand. "Jongeren worden vaak weggestuurd van hun families om op het veld of in de bouw te werken, in barre omstandigheden," legt Felix Horne uit. Hij is een senior-onderzoeker bij Human Rights Watch. "Deze projecten hebben geen enkele educatieve waarde – ze leveren voornamelijk gratis arbeid."

Internationale activistische NGO's, inclusief Human Rights Watch, zijn al bezig met lobbyen om de zichtbaarheid te vergroten van wat in essentie een regime is dat op slavernij drijft. In 2016 verscheen Luwam zelf voor de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties in Genève om te getuigen over de situatie in Eritrea. Met wrange humor moest ze daarbij vaststellen dat het feit dat het land noch olie, noch nucleaire wapens heeft er debet aan heeft dat er vrij minimale internationale interesse voor is.

Voor Horne is het door de omvang van de repressie in Eritrea haast onmogelijk om gedegen onderzoek te doen naar de omvang van het misbruik van vrouwen. "Maar wat wel duidelijk wordt uit de dingen die we horen van mensen uit Eritrea is de enorme impact die de militaire dienst heeft op meisjes en vrouwen uit het land," zegt hij. "Het is geen genuanceerd beeld dat we hebben, en er is nog veel meer onderzoek nodig, maar het is extreem moeilijk om meisjes te vinden die hier openlijk over willen spreken. Mensen uit Eritrea zijn simpelweg doodsbang om te praten."

Er is een grote Eritrese diaspora, legt Horne uit. Zelfs zij die met succes gevlucht zijn en die elders een nieuw bestaan hebben opgebouwd zijn erg terughoudend met informatie, zowel naar internationale onderzoekers als naar hun eigen familie. "Het gevoel heerst dat als je spreekt over wat er gebeurt in Eritrea, familieleden doelwit kunnen worden. De perceptie is dat je nooit veilig bent; angst overheerst in iedere laag van de Eritrese samenleving."