Tien dingen die je altijd al wilde vragen aan iemand met schizofrenie

Let op: dit artikel bevat details over zelfbeschadigend gedrag, die als trigger kunnen werken

Stel je voor: een vreemde stem zegt tegen je dat je een plastic zak over je hoofd moet trekken en die dicht moet knijpen. De meeste mensen zouden dan doodsbang zijn en hard wegrennen, maar bij de twintigjarige Laura zit die stem gewoon in haar hoofd – en het gaat pas weg als ze precies doet wat haar wordt opgedragen.

Op haar achttiende ging Laura een keer uit met een vriendin die liefdesverdriet had. Ze dronken veel te veel, en de volgende ochtend kreeg ze haar eerste psychose. In eerste instantie was Laura daar erg door verward. “Ik was er niet meer helemaal bij, maar ook niet helemaal weg,” zegt ze. Ze hoorde vervolgens stemmen in de verte, die steeds luider werden. “Ik dacht dat er mensen in de kamer waren.” De stemmen zeiden dat ze zelfmoord moest plegen, en dus trok ze een zak over haar hoofd. Ze kneep ‘m dicht, en vlak voordat ze flauw zou vallen scheurde ze de zak open. “Grapje!” Op dat moment besefte ze wel dat er iets mis was en belde ze haar vrienden, die haar meteen naar het ziekenhuis brachten.

In de maanden daarna kreeg Laura, die een paranoïde schizofrenie heeft, meer dan twintig psychotische episodes. De laatste hiervan was minder dan een jaar geleden. Tegenwoordig gaat het dankzij haar medicatie zo goed dat ze een opleiding volgt en werkt. Omdat ze bang is dat haar collega’s haar anders gaan behandelen als ze weten dat ze schizofrenie heeft, hebben we haar naam gefingeerd.

We stelden haar tien vragen waarop we het antwoord altijd al wilden weten.

VICE: Hoeveel persoonlijkheden heb je?
Laura: Het is totale onzin dat schizofrene mensen meerdere persoonlijkheden hebben. Ik ben gewoon wie ik ben – maar ik heb vijf metgezellen die er ook af en toe zijn. Schizofrene mensen zijn vaak geneigd om zichzelf vanaf een afstandje te bekijken. Ze verminken zichzelf ook vaak: niet omdat ze zichzelf pijn willen doen, maar omdat ze benieuwd zijn wat er dan gebeurt. Vroeger sneed ik mezelf ook uit nieuwsgierigheid, diep met een mes in mijn dij. Ik wilde naar de verschillende vetlagen kijken en weten hoe mijn ader eruitzag terwijl ik bloedde. In het begin liet ik de wonden in het ziekenhuis hechten, later deed ik dat zelf.

Wat zijn dit voor stemmen en wat zeggen ze?
Ik herken ze niet uit mijn echte leven. Een stem is van een klein kind, van ongeveer vijf jaar. Ze verdedigt me en zegt tegen de anderen dat ze me met rust moeten laten wanneer ze me lastigvallen. Er is ook een mannelijke stem, die wat onderdanig is. De andere drie zijn vrouwenstemmen, waarvan een het dominantst is. Zij beledigt me heel vaak. De andere twee zijn eerder meelopers.

De psychoses zijn in te delen volgens een verkeerslicht. In de groene fase praat ik gewoon makkelijk met de stemmen in mijn hoofd. In de gele fase beledigen ze me en zeggen ze dat ik lelijk en waardeloos ben. In de rode fase zeggen ze dingen als: “Druk nu deze sigaret uit op je hand.” Dat is de radicaalste fase.

Ben je weleens bang voor jezelf?
Ik ben ooit opgenomen omdat ik bang was dat ik mijn volgende psychose niet zou overleven. Toch ben ik nooit als acuut suïcidaal beschouwd. Ik heb een paar keer geprobeerd suïcide te plegen tijdens een psychose, maar dat waren altijd maar halfslachtige pogingen. Een keer heb ik een medicijnencocktail voor mezelf gemaakt, waarvan ik wist dat-ie niet dodelijk was. Ik weet op zulke momenten altijd dat het geen goed idee is wat ik doe. Maar het is wel de enige manier om de stemmen het zwijgen op te leggen, als ik mijn medicijnen niet bij me heb.

Tot nu toe heb ik altijd hulp gezocht als de situatie ernstig werd. Ik ben nooit gedwongen opgenomen. Toen ik mijn moeder vertelde hoe vaak ik heb geprobeerd om mezelf van kant te maken, barstte ze in tranen uit. Als je een depressie hebt, zoals ik, zeg je altijd tegen jezelf dat niemand je toch zal missen. Maar ik zal de reactie van mijn moeder niet zo snel vergeten – ik kan het haar niet aandoen om mezelf van het leven te beroven.

Als je een date hebt, vertel je dan dat je schizofreen bent?
Ik ben er heel open over, behalve op mijn werk. Toch zal ik niet zo snel met de deur in huis vallen, zo van: “Hoi, ik heb paranoïde schizofrenie.” Meestal vertel ik iemand eerst dat ik vroeger een depressie heb gehad. Als diegene daarna gelijk over een ander onderwerp begint, weet ik dat het niet gaat werken. Ik kan niet met iemand zijn die hier niet over kan praten.

Is het moeilijk om een relatie met jou te hebben?

Ik heb een vriend, en volgens mij vindt hij het niet zo moeilijk. Ik val onder de mensen die een psychische ziekte hebben, maar nog wel goed kunnen communiceren. We zijn nu negen maanden samen en het werkt gewoon heel goed. Ik sluit mezelf niet af als ik me ziek voel. Hij is de eerste aan wie ik het vertel en hij merkt vrij snel of er een psychose aan dreigt te komen. Dan praat ik bijvoorbeeld ineens met een heel kinderlijke stem of ben ik heel apathisch.

Zijn je vrienden bang voor je?
Nee, zij zijn er wel bekend mee. Ze weten waar mijn noodmedicatie ligt en laten me niet alleen in zo’n situatie. Ze fluisteren ook niet in mijn aanwezigheid – anders denk ik dat ik iets hoor wat zij niet horen. Ze weten hoe ze met me moeten omgaan.

Waar ik echt allergisch voor ben, is als mensen me tijdens een psychose vertellen dat de stemmen er helemaal niet zijn. Voor mij zijn ze er op dat moment gewoon echt. Ik snap ook wel dat andere mensen ze niet horen, maar op zo’n moment zit ik al te diep in de psychose om helder na te kunnen denken.

Wat was je ergste hallucinatie?
Ik heb vaak het gevoel gehad dat er mieren over mijn lichaam kruipen. Dat vond ik altijd heel eng, omdat ik vroeger een mierenfobie had. Als er nu een mier over mijn been loopt weet ik niet of hij er echt is, of dat ik een psychose heb. Ik vraag vaak aan mijn vrienden of ze bepaalde dingen ook zien of horen.

Ben je onvoorspelbaar?
Nee, want ook in een psychose communiceer ik nog steeds met de buitenwereld. Ik sluit me niet helemaal af. Als de stemmen zeggen dat ik mezelf pijn moet doen, kan ik dat aan mijn vriend vertellen. Ik weet welke stemmen echt zijn en welke niet. Wel zijn de stemmen sterk verbonden met emoties. Als ze mij vertellen dat ik niks waard ben, voelt dat vervelender dan wanneer een echt persoon dat zegt. Waanvoorstellingen zijn niet alleen hallucinaties, maar kunnen ook een gevoel zijn dat niet meer weggaat.

Wat is het heftigste dat je ooit hebt gedaan tijdens een acute psychose?
Dat met die plastic zak. Ik stond op het punt om flauw te vallen en was op dat moment doodsbang. Ik wilde niet doodgaan, maar de stemmen zeiden dat ik het moest doen. Ik had op een gegeven moment geen kracht meer om mezelf te verdedigen. Ik dacht oprecht dat als ik het zou weigeren, er iets zou gebeuren dat nog erger is dan de dood. Dus toen kneep ik die zak dicht. Gelukkig was ik daarna nog heel even helder.

Ben je erg bang om weer een psychose te krijgen?
Ja, behoorlijk. Op dit moment heb ik ‘alleen maar’ een depressie, maar het kan erger worden. Een psychose kan ontstaan uit stress, maar ook uit momenten van blijdschap. Ik kreeg bijvoorbeeld een psychose nadat ik mijn rijbewijs had gehaald. Op mijn werk moet ik heel erg stressbestendig zijn, en ik ben weleens bang dat dat op een gegeven moment misgaat.

Als ik weer een psychose krijg, moet mijn medicatie weer aangepast worden. Dan zou ik mijn werk moeten onderbreken en aan mijn baas moeten vertellen wat er aan de hand is, en dat wil ik niet. De meeste mensen begrijpen niet dat je tegelijkertijd gezond en ziek kunt zijn. Volgens mijn psychiater ben ik in staat om te werken, maar mijn collega’s zouden me denk ik als een zwakkeling beschouwen. Mijn grootste angst is dat mijn medicatie niet meer werkt en er geen alternatief meer voor me is.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Duitsland.

Denk jij aan zelfdoding? Of ken jij iemand die aan zelfdoding denkt? Neem contact op met 113 Online of bel 0900-0113.