Regisseur Sacha Polak: “Hoge filmbudgetten gaan automatisch naar mannen”

Een van die vrouwen was Sacha Polak. Na een paar korte films en haar twee speelfilms Hemel (2012) en Zurich (2015), die op filmfestivals in Europa hoge ogen gooiden, stootte ze met haar Engelstalige debuut Dirty God door tot de officiële selectie van het prestigieuze festival. Een primeur, want dat lukte een Nederlandse speelfilm nog niet eerder. Polak hoorde het goede nieuws toen ze op vakantie was, vertelt ze aan Broadly. Ineens stond haar producent Marleen Slot middenin het bos voor de deur met een fles champagne.

Dirty God gaat over Jade, een jonge Britse vrouw die door haar ex wordt verminkt met zoutzuur. We zien haar worstelen met haar nieuwe uiterlijk; een gezicht en bovenlichaam vol littekens die niet of nauwelijks te verstoppen zijn. Polak laat een pijnlijk proces van bewustwording zien: Jade probeert met wisselend succes om haar leven weer op te bouwen, maar beseft langzaam maar zeker dat niets meer hetzelfde is, van de relatie met haar jonge dochter tot haar seksleven. Jade is een fictief personage, maar schrijvers Polak en Susie Farrell hebben het scenario gebaseerd op waargebeurde verhalen. Aanvallen met zoutzuur komen in het Verenigd Koninkrijk vaak voor: in 2017 was gemiddeld twee keer per dag iemand slachtoffer van een acid attack, vorig jaar liep dat iets terug.

Nadat Polak jaren geleden op Lowlands een vrouw met littekens in haar gezicht zag en later in Londen over zuuraanvallen hoorde, raakte ze gefascineerd door het onderwerp. Ze voerde gesprekken met tientallen Britse vrouwen die leven met zichtbare littekens en werkte nauw samen met Vicky Knight, die de rol van Jade speelt. Knight had geen acteerervaring, maar weet hoe het is om te leren leven met littekens: ze raakte als kind zwaargewond tijdens een brand.

Broadly belde vlak na de Amerikaanse première van Dirty God met Polak over haar band met Knight, het belang van vrouwelijke hoofdpersonen en het gebrek aan vrouwelijke regisseurs.

Broadly: Hey Sacha, hoe was het om je film op Sundance te zien?
Sacha Polak: Het was te gek, echt een droom die uitkwam, eigenlijk. Mijn vorige twee films werden bijna geselecteerd maar die waren vrij laat af en ik kreeg toen een soort liefdesbrief van de programmeur, dat het de beste film was die ze dat jaar niet gingen selecteren. Toen we hoorden dat-ie dit keer wel geselecteerd was stond mijn producent ineens met een fles champagne voor de deur van mijn vakantiehuisje.

De film draait volledig om Vicky, ze zit in elke scene en je zit letterlijk dicht op haar huid. Hoe was het om met haar zo’n intiem verhaal te vertellen?
Heel bijzonder. Het was al tijdens het draaien zo dat ze de meest blasé persoon op de set weer helemaal enthousiast maakte, omdat de hele ervaring van een film maken zo bijzonder was voor haar. Ze zei elke keer weer: ‘Wow, we’re making a movie!’. Het is ook tof om met haar [na vertoningen] Q&A’s doen en haar erover te laten praten, zij heeft wel echt een missie met de film. Ze is haar hele leven een beetje gepest en heeft zich zo lelijk gevoeld. Ze heeft nu dezelfde transitie als hoofdpersoon Jade meegemaakt en voelt zich voor de eerste keer in haar leven goed en is trots is op wie ze is. Ze heeft zoiets van: mijn littekens zijn een soort work of art.

Dirty God wordt vanuit het perspectief van Vicky verteld en jouw eerdere speelfilms hebben ook vrouwelijke hoofdpersonen. Kies je daar bewust voor?
Voor een jonge vrouw is het veel heftiger als er zoiets met je uiterlijk gebeurt dan voor een man, denk ik. Ik krijg ook altijd de vraag ‘waarom een vrouw’ en dan denk ik: dat wordt aan een man nooit gevraagd, ‘waarom dan een man’. Ik heb het gevoel dat zodra het over een vrouw gaat, de vraag meteen is waarom dat dan moet.

Misschien omdat er minder verhalen worden verteld vanuit het perspectief van een vrouw.
Ik vind het dan inderdaad ook tijd dat er verhalen worden verteld vanuit het perspectief van vrouwen, dus dan zie ik daarin ook wel een soort van taak. Al kan mijn volgende film best vanuit het perspectief van een man zijn.

Zo’n zuuraanval zoals die het fictieve personage Jade overkomt is heel erg gericht op vrouwen.
Ja, het gaat heel erg over ‘als je voor mij niet mooi bent, dan voor niemand niet’.

Tijdens Sundance was dit jaar veel aandacht films met vrouwelijke hoofdpersonen en ook voor vrouwelijke regisseurs. Een paar vrouwen die ik er sprak zeiden dat ze aan het begin van hun carrière niet door hadden hoe erg ze in de minderheid zouden zijn: in de VS is 96 procent van alle regisseurs man.
Wauw, dat is wel heel extreem.

In Nederland is dat wel iets beter, 26 procent van de best bezochte films in 2017 had een vrouwelijke regisseur, maar echt gelijkwaardig is het nog niet te noemen.
Ik heb wel altijd het idee gehad dat het vrij gelijk is in Nederland. Al heb ik wel het idee dat er ongelijkheid is bij hoe hoog de budgetten zijn waarmee je mag werken. En dat dus de films met de hoge budgetten automatisch films zijn die door mannen worden geregisseerd. Maar ik ken in Nederland wel veel vrouwelijke regisseurs en in mijn klas op de Filmacademie was het twee vrouwen, vier mannen. Ik kan zo tien vrouwelijke regisseurs opnoemen.

Maar op het moment dat er grotere budgetten zijn, gaat het geld dus sneller naar een man dan naar een vrouw.
Klopt. Ik denk dat mannen over het algemeen met grotere budgetten werken.

Toch gaat het ons in Nederland wel beter af dan Hollywood. Hoe denk je dat dat komt?
Ik denk dat het misschien, en ik weet echt niet of dit waar is, maar dat er in Nederland wel een goede documentaire-traditie is en dat het makkelijker is als vrouw om een documentaire te maken. Dat heeft er dan ook weer mee te maken dat het regisseren van een grote set met fictie alweer anders is, en vanuit documentaire naar fictie vrouwen kunnen overstappen. Ik moet denken aan Nouchka van Brakel, dat is dan de eerste vrouwelijke regisseur uit Nederland. Dan vind ik het toch wel gek dat er weinig voorbeelden zijn, weinig geschiedenis voor vrouwen in het maken van films. Het is nog maar kort geleden dat vrouwen überhaupt films zijn gaan maken.

De overstap van korte film naar speelfilm is heel lastig, werd gezegd op Sundance. Vrouwen maken evenveel korte films als mannen, maar dat percentage loopt bij speelfilms ineens heel sterk terug, juist omdat langere films meer kosten. Hoe heb jij de overstap van korte films naar langere speelfilms aangepakt?
In Nederland hebben we Deltaplan Talent, dat is ooit opgezet voor jonge filmmakers. Je maakt eerst een film van tien minuten, als je dat goed doet kan je een film van veertig of vijftig minuten maken, en als je dat goed doet dan kan je een eerste speelfilm maken met een budget van maximaal een miljoen euro. Zo loop je eigenlijk dat traject door. Ik heb nooit gedacht dat je dat als vrouw niet zou kunnen. Ik heb nu wel het gevoel dat een totale, wereldwijde verandering aan de gang is, wat op zich prettig is. Ik had het er inderdaad tijdens Sundance met mensen over dat het nu misschien een slecht moment is om een witte man te zijn, maar mensen zeiden: ‘Het is nog steeds heel ongelijkwaardig, dat is flauwekul, mannen mogen nog altijd veel meer films maken.’

Een andere vrouwelijke regisseur zei tegen me dat zij op hetzelfde carrière niveau zit als veel mannelijke collega’s, die toegang hebben tot een soort pijplijn van projecten waar zij niet bij komt. In Nederland valt dat dus wel mee?
De budgetten voor film zijn hier natuurlijk vrij laag, in vergelijking met Amerikaanse films. Aan die hele hoge budgetten kom je sowieso niet toe als je in Nederland blijft, maar in het begin, bij het opstarten van een carrière, heb ik het idee dat het gelijkwaardiger is. Gelukkig. Dat Deltaplan werkt wel, in de zin dat je stapje voor stapje films mag maken.

In de VS heb je nu een agent en je overweegt zelfs een verhuizing. Denk je dan soms als vrouwelijke regisseur niet: het is ook eigenlijk wel prima hier in Nederland?
O nee, ik zou niet alleen maar films in Nederland willen maken. Ik denk dat ik daar dan op een gegeven moment op uitgekeken raak. Ik vind het ook leuk om af en toe ergens anders te wonen, ik heb wel twee kinderen dus of we nu echt zeer binnenkort naar Amerika gaan, dat denk ik niet. Dat moet wel echt kloppen. Of ik ga een tijdje om een project te doen, dat zou kunnen. Maar ik vind het ook wel een spannend avontuur. Het is wel iets waar mijn vriend en ik het over hebben en over fantaseren, hoe het zou zijn.

Komt dat fantaseren door het succes van je films in Europa en nu ook in de VS?
Ik heb altijd wel gehad dat ik dacht: ik wil kijken of ik internationaal films kan maken. Filmmaken is eigenlijk sowieso een soort droom die je najaagt, dus waarom dan niet op het hoogste niveau en voor het hoogste podium?

Bedankt, Sacha.