Heidi Benneckenstein is 24 jaar oud, docent en moeder van een zoontje. Iets langer dan een jaar geleden heette ze nog Heidrun Redeker en was ze een neonazi. Heidrun groeide op in een extreemrechtse familie, vlakbij München. Ze werd opgevoed volgens "völkische" waarden – een Duits woord dat ruwweg vertaald kan worden als "volks", maar eigenlijk een veel lugubere betekenis heeft, en beter omschreven kan worden met begrippen als discipline, gehoorzaamheid en fanatiek patriottisme.
Als zevenjarig meisje bracht Heidi de eerste van vele zomers door in een vakantiekamp, dat werd georganiseerd door de "Heimattreuen Deutschen Jugend" (HDJ) – een jeugdvereniging die streeft naar een nieuwe generatie van elitenazi's (de vereniging werd in 2009 door het Duitse Ministerie van Binnenlandse Zaken gesloten). Heidi ontkende ook de Holocaust en vierde de verjaardag van Hitler.
Naast lesgeven houdt Heidi ook van schrijven. Ze publiceerde onlangs haar eerste boek, Ein Deutsches Mädchen (Een Duits meisje) – een autobiografisch verhaal over het leven in de Duitse neonaziwereld. Ik sprak haar daarover.
VICE: Hoe zag jouw jeugd eruit?
Heidi Benneckenstein: Mijn vader was erg streng. We moesten overal zijn toestemming voor vragen. Tijdens het avondeten mochten mijn zus en ik alleen praten als ons iets gevraagd werd. Dat klinkt streng, maar niet per se voorbehouden aan nazi's.
Nee, maar het was wel gebaseerd op naziwaarden. Wanneer besefte je dat je familie uit nazi's bestond in plaats van gewoon 'anders' was?
Toen ik naar school ging, kreeg ik al het idee dat onze familie anders was dan de andere families. Ik weet nog dat ik mijn beste vriendin uitlegde hoe je een swastika tekende. In die tijd wist niet ik niet dat het iets extreemrechts was. Ik dacht gewoon dat ik iets interessants deelde met een vriend. Je vader is een neonazi en een Holocaustontkenner, die Hitlers verjaardag viert. Hoe zit het met je moeder?
Hoe meer ik daarover nadenk, hoe meer ik besef dat ze niet zo extremistisch was – tenminste, vergeleken met mijn vader. Natuurlijk steunde ze mijn vader en luisterde ze naar zijn racistische grapjes, maar ik was erg close en had zelfs een liefdevolle band met haar. Ze probeerde me zoveel mogelijk te beschermen tegen mijn vader. Je was zeven jaar oud toen je voor het eerst contact kreeg met andere neonazi's, toen je naar een modern Hitlerjugendkamp ging. Hoe was dat?
De eerste avond was eigenlijk best leuk, want het voelde gewoon als een normaal zomerkamp. We waren vooral aan het spelen. Maar de sfeer veranderde in de dagen erna, toen de regels en de kampleiders strenger werden. Hoe dan?
Ze maakten ons bijvoorbeeld om 7 uur 's ochtends wakker, en lieten ons sporten met temperaturen onder het nulpunt. Tijdens een van die ochtenden werd een jongen gestraft, omdat hij niet recht genoeg stond. Hij moest push-ups doen, terwijl er tegen hem geschreeuwd werd. Een aantal kampleiders sloegen zelfs kinderen als ze niet deden wat zij zeiden. Waren er nog andere kampactiviteiten?
De meiden waren vooral aan het naaien en borduren. De jongens bouwden dingen of gingen boksen. Er waren geregeld lezingen over bekende nazi's, zoals Hanna Reitsch, Hitlers favoriete piloot. En voordat we gingen slapen zongen we liedjes over het Derde Rijk. Ze waren ons echt aan het opvoeden tot eliteneonazi's. Je schrijft in je boek dat de politie het kamp in de gaten hield. Hebben ze ooit ingegrepen?
De geheime dienst stond altijd voor het kamp, maar ze kwamen nooit binnen. Er werd ons geleerd dat de politie onze vijand was. Op een avond vertelde de leiding dat de politie ons kamp was binnengevallen en dat we de bossen in moesten rennen. Toen we bij een open plek aankwamen, was er geen politie te vinden, maar wel een varkenskop op een stok. Ik denk dat het een soort van test was, maar ik heb geen idee wat precies het nut daarvan was. Hoe werd je lid van de HDJ?
Je kreeg alleen een uitnodiging als de leider van de organisatie vond dat je waardig genoeg was. Meestal kwamen de kinderen uit families van academici of andere hoogwaardige families. Is de kaalgeschoren neonazi met Doc Martens een cliché?
In de jaren negentig wilde extreemrechts hun imago veranderen, om een jongere generatie aan te spreken. Nu zijn er neonazi's met hipsterbaarden. Ze dragen wel allemaal specifieke kledingmerken en badges, zodat ze elkaar kunnen herkennen. Hoeveel verstand hebben jonge nazi's eigenlijk van politiek?
Als je een gesprek probeert te voeren over ingewikkelde, politieke problemen, realiseer je je snel dat hun kennis erg beperkt is. Ze herhalen vooral zinnen die ze ooit ergens hebben gelezen of die aangeleerd zijn. Ze begrijpen niet wat ze daadwerkelijk zeggen. Jij groeide op in een strenge, extreemrechtse familie, maar hoe komen andere tieners in deze wereld terecht?
Eigenlijk komt het niet vaak voor dat mensen via hun familie in de scene terechtkomen. De meeste mensen zijn ongeveer 15 of 16 jaar als ze erbij komen, meestal omdat ze opstandig zijn. De ideologie is erg eenvoudig te leren en te begrijpen, dus het is erg makkelijk om mensen te bekeren. Veel van hen zijn maar tijdelijk nazi, die graag een paar jaar mensen willen pesten, voordat ze volwassen worden. Je schrijft in je boek dat je met meer punkers vocht dan met buitenlanders. Zijn alle neonazi's racisten?
Dat ligt eraan waar je bent opgegroeid. In Oost-Duitsland zijn minder migranten, en daardoor heb je minder kans op conflicten. Er zijn meer racisten in multiculturele steden, zoals Berlijn en München. Ik heb nooit geprobeerd om buitenlandse vrienden te maken, maar ze waren ook niet mijn grootste vijand. Wie waren wel je vijanden?
De politie, de autoriteiten en linkse mensen. En ook de "goed-doeners" – mensen die er goed uitzien en altijd het beste willen doen. Mensen die altijd positief zijn en altijd protesteren tegen rechts. Bedoel je dat neonazi's nooit positief of vrolijk zijn?
Als je in de neonaziscene zit, mag je eigenlijk nooit andere mensen de indruk geven dat je een goed persoon bent, want dat is niet cool. Je keurt mensen doelbewust af en hebt een negatieve kijk op de wereld. We hadden een hekel aan mensen die andere opvattingen hebben dan wij. Ik was toen niet gelukkig, ik was erg gefrustreerd. Was je eerste vriendje ook een neonazi?
Ja, ik was veertien jaar toen ik hem ontmoette. We waren op een concert en waren allebei dronken. Je kunt je denk ik wel voorstellen dat neonazi's niet de meest romantische mensen zijn. Er kwam eens een jongen op me af die me vroeg of ik zijn swastikacollectie wilde bekijken. Zelfs voor een nazi was dat een heel slechte openingszin. Extreemrechts wordt gedomineerd door mannen. Hoe is het om daar als vrouw tussen te zitten?
Het kan heel moeilijk zijn, want seksueel misbruik komt best vaak voor. Soms is het alleen een hand op je been, maar ik ken meiden die verkracht zijn. Zelfs als die verhalen naar buiten kwamen, deed niemand iets om de mannen te straffen. Het kameraadschap tussen de mannen is belangrijker dan het welzijn van de vrouwen. De meeste vrouwen proberen zich te gedragen als mannen, door een hele stoere, agressieve houding aan te nemen. In de nazi-ideologie zijn vrouwen ondergeschikt aan mannen. Waarom zit deze genderhiërarchie zo diepgeworteld in de neonaziscene?
Veel vrouwen in de scene hebben problemen met hun zelfvertrouwen. Het is makkelijker om te doen wat je gezegd wordt, dan jezelf in de problemen te brengen. Maar jij bent er wel uitgestapt. Hoe deed je dat?
Het heeft jaren geduurd. Toen ik mijn man Felix ontmoette, begon ik me te verzetten tegen de ideologie. We hadden het over dingen waar niemand anders over praatte: de behandeling van vrouwen, hoe nazi's leven en wat ze doen. Hij woonde in Dortmund en werd verstoten door de lokale scene daar, omdat hij omging met iets linksere neonazi's. Zijn linkse neonazi's niet gewoon alsnog erg rechts? En is het zo makkelijk om een vijand van de gemeenschap te worden?
Natuurlijk zijn ze nog steeds erg rechts, maar zodra je ergens aan begint te twijfelen, of je hebt kritiek op Hitler – een enorm taboe – dan word je gezien als verrader. Je lidmaatschap formeel opgeven is één ding, maar hoe ging je om met alles wat jou was aangeleerd?
Ik moest alles stapje voor stapje doen. Toen ik begon te twijfelen over de ideologie, schaamde ik me heel erg voor waar ik deel van uitmaakte. Felix en ik verhuisden naar München en woonden in een multiculturele buurt, waar onze buitenlandse buren erg vriendelijk waren. Maar omgaan met andere mensen was niet genoeg om echt te ontsnappen. Ik was bijvoorbeeld al zo lang Holocaustontkenner, dat het idee heel diep in mijn brein geworteld zat. Het duurde erg lang voordat ik daar kritisch mee kon omgaan. Wanneer kwam je erachter dat de Holocaust echt gebeurd is?
Ik was 19 jaar. Ik moest de geschiedenis helemaal opnieuw evalueren en aan mezelf toegeven dat ik volledig verkeerd zat. Dat was het laatste stukje nazi-ideologie in mij. Waarom gaan er niet meer mensen weg?
Ontsnappen betekent twijfelen aan jezelf en alles wat je ooit gedaan hebt. Je zit gevangen in deze ideologie - het is een enorm deel van wie je bent. Veel mensen geloven niet dat je zomaar weer geaccepteerd kan worden in de normale maatschappij, of zelfs hulp kunt krijgen. Je moet een heel nieuw leven opbouwen, wat uiteraard erg zwaar is. Verwacht je wraak vanuit de scene?
Ja, maar dat is een logische consequentie van weggaan. Iemand heeft een enorme swastika op de muur van een treinstation naast ons huis geverfd, met de woorden "we krijgen je wel" erbij. Heb je het gevoel dat je nu deel uitmaakt van de normale samenleving?
Mijn zoon is een halfjaar geleden geboren en ik heb net een cursus afgerond waarmee ik docent kan worden. Eerlijk gezegd heb ik mijn twijfels of ik die carrière moet beginnen, gezien mijn achtergrond. Maar ik weet ook dat ik niet hetzelfde als mijn vader ben, en dat ik een totaal andere opvatting heb over opvoeding. Dat voelt allemaal wel een beetje als langzaamaan weer deel uitmaken van een normale samenleving.
Heidi Benneckenstein: Mijn vader was erg streng. We moesten overal zijn toestemming voor vragen. Tijdens het avondeten mochten mijn zus en ik alleen praten als ons iets gevraagd werd. Dat klinkt streng, maar niet per se voorbehouden aan nazi's.
Nee, maar het was wel gebaseerd op naziwaarden. Wanneer besefte je dat je familie uit nazi's bestond in plaats van gewoon 'anders' was?
Toen ik naar school ging, kreeg ik al het idee dat onze familie anders was dan de andere families. Ik weet nog dat ik mijn beste vriendin uitlegde hoe je een swastika tekende. In die tijd wist niet ik niet dat het iets extreemrechts was. Ik dacht gewoon dat ik iets interessants deelde met een vriend. Je vader is een neonazi en een Holocaustontkenner, die Hitlers verjaardag viert. Hoe zit het met je moeder?
Hoe meer ik daarover nadenk, hoe meer ik besef dat ze niet zo extremistisch was – tenminste, vergeleken met mijn vader. Natuurlijk steunde ze mijn vader en luisterde ze naar zijn racistische grapjes, maar ik was erg close en had zelfs een liefdevolle band met haar. Ze probeerde me zoveel mogelijk te beschermen tegen mijn vader. Je was zeven jaar oud toen je voor het eerst contact kreeg met andere neonazi's, toen je naar een modern Hitlerjugendkamp ging. Hoe was dat?
De eerste avond was eigenlijk best leuk, want het voelde gewoon als een normaal zomerkamp. We waren vooral aan het spelen. Maar de sfeer veranderde in de dagen erna, toen de regels en de kampleiders strenger werden. Hoe dan?
Ze maakten ons bijvoorbeeld om 7 uur 's ochtends wakker, en lieten ons sporten met temperaturen onder het nulpunt. Tijdens een van die ochtenden werd een jongen gestraft, omdat hij niet recht genoeg stond. Hij moest push-ups doen, terwijl er tegen hem geschreeuwd werd. Een aantal kampleiders sloegen zelfs kinderen als ze niet deden wat zij zeiden. Waren er nog andere kampactiviteiten?
De meiden waren vooral aan het naaien en borduren. De jongens bouwden dingen of gingen boksen. Er waren geregeld lezingen over bekende nazi's, zoals Hanna Reitsch, Hitlers favoriete piloot. En voordat we gingen slapen zongen we liedjes over het Derde Rijk. Ze waren ons echt aan het opvoeden tot eliteneonazi's. Je schrijft in je boek dat de politie het kamp in de gaten hield. Hebben ze ooit ingegrepen?
De geheime dienst stond altijd voor het kamp, maar ze kwamen nooit binnen. Er werd ons geleerd dat de politie onze vijand was. Op een avond vertelde de leiding dat de politie ons kamp was binnengevallen en dat we de bossen in moesten rennen. Toen we bij een open plek aankwamen, was er geen politie te vinden, maar wel een varkenskop op een stok. Ik denk dat het een soort van test was, maar ik heb geen idee wat precies het nut daarvan was. Hoe werd je lid van de HDJ?
Je kreeg alleen een uitnodiging als de leider van de organisatie vond dat je waardig genoeg was. Meestal kwamen de kinderen uit families van academici of andere hoogwaardige families. Is de kaalgeschoren neonazi met Doc Martens een cliché?
In de jaren negentig wilde extreemrechts hun imago veranderen, om een jongere generatie aan te spreken. Nu zijn er neonazi's met hipsterbaarden. Ze dragen wel allemaal specifieke kledingmerken en badges, zodat ze elkaar kunnen herkennen. Hoeveel verstand hebben jonge nazi's eigenlijk van politiek?
Als je een gesprek probeert te voeren over ingewikkelde, politieke problemen, realiseer je je snel dat hun kennis erg beperkt is. Ze herhalen vooral zinnen die ze ooit ergens hebben gelezen of die aangeleerd zijn. Ze begrijpen niet wat ze daadwerkelijk zeggen. Jij groeide op in een strenge, extreemrechtse familie, maar hoe komen andere tieners in deze wereld terecht?
Eigenlijk komt het niet vaak voor dat mensen via hun familie in de scene terechtkomen. De meeste mensen zijn ongeveer 15 of 16 jaar als ze erbij komen, meestal omdat ze opstandig zijn. De ideologie is erg eenvoudig te leren en te begrijpen, dus het is erg makkelijk om mensen te bekeren. Veel van hen zijn maar tijdelijk nazi, die graag een paar jaar mensen willen pesten, voordat ze volwassen worden. Je schrijft in je boek dat je met meer punkers vocht dan met buitenlanders. Zijn alle neonazi's racisten?
Dat ligt eraan waar je bent opgegroeid. In Oost-Duitsland zijn minder migranten, en daardoor heb je minder kans op conflicten. Er zijn meer racisten in multiculturele steden, zoals Berlijn en München. Ik heb nooit geprobeerd om buitenlandse vrienden te maken, maar ze waren ook niet mijn grootste vijand. Wie waren wel je vijanden?
De politie, de autoriteiten en linkse mensen. En ook de "goed-doeners" – mensen die er goed uitzien en altijd het beste willen doen. Mensen die altijd positief zijn en altijd protesteren tegen rechts. Bedoel je dat neonazi's nooit positief of vrolijk zijn?
Als je in de neonaziscene zit, mag je eigenlijk nooit andere mensen de indruk geven dat je een goed persoon bent, want dat is niet cool. Je keurt mensen doelbewust af en hebt een negatieve kijk op de wereld. We hadden een hekel aan mensen die andere opvattingen hebben dan wij. Ik was toen niet gelukkig, ik was erg gefrustreerd. Was je eerste vriendje ook een neonazi?
Ja, ik was veertien jaar toen ik hem ontmoette. We waren op een concert en waren allebei dronken. Je kunt je denk ik wel voorstellen dat neonazi's niet de meest romantische mensen zijn. Er kwam eens een jongen op me af die me vroeg of ik zijn swastikacollectie wilde bekijken. Zelfs voor een nazi was dat een heel slechte openingszin. Extreemrechts wordt gedomineerd door mannen. Hoe is het om daar als vrouw tussen te zitten?
Het kan heel moeilijk zijn, want seksueel misbruik komt best vaak voor. Soms is het alleen een hand op je been, maar ik ken meiden die verkracht zijn. Zelfs als die verhalen naar buiten kwamen, deed niemand iets om de mannen te straffen. Het kameraadschap tussen de mannen is belangrijker dan het welzijn van de vrouwen. De meeste vrouwen proberen zich te gedragen als mannen, door een hele stoere, agressieve houding aan te nemen. In de nazi-ideologie zijn vrouwen ondergeschikt aan mannen. Waarom zit deze genderhiërarchie zo diepgeworteld in de neonaziscene?
Veel vrouwen in de scene hebben problemen met hun zelfvertrouwen. Het is makkelijker om te doen wat je gezegd wordt, dan jezelf in de problemen te brengen. Maar jij bent er wel uitgestapt. Hoe deed je dat?
Het heeft jaren geduurd. Toen ik mijn man Felix ontmoette, begon ik me te verzetten tegen de ideologie. We hadden het over dingen waar niemand anders over praatte: de behandeling van vrouwen, hoe nazi's leven en wat ze doen. Hij woonde in Dortmund en werd verstoten door de lokale scene daar, omdat hij omging met iets linksere neonazi's. Zijn linkse neonazi's niet gewoon alsnog erg rechts? En is het zo makkelijk om een vijand van de gemeenschap te worden?
Natuurlijk zijn ze nog steeds erg rechts, maar zodra je ergens aan begint te twijfelen, of je hebt kritiek op Hitler – een enorm taboe – dan word je gezien als verrader. Je lidmaatschap formeel opgeven is één ding, maar hoe ging je om met alles wat jou was aangeleerd?
Ik moest alles stapje voor stapje doen. Toen ik begon te twijfelen over de ideologie, schaamde ik me heel erg voor waar ik deel van uitmaakte. Felix en ik verhuisden naar München en woonden in een multiculturele buurt, waar onze buitenlandse buren erg vriendelijk waren. Maar omgaan met andere mensen was niet genoeg om echt te ontsnappen. Ik was bijvoorbeeld al zo lang Holocaustontkenner, dat het idee heel diep in mijn brein geworteld zat. Het duurde erg lang voordat ik daar kritisch mee kon omgaan. Wanneer kwam je erachter dat de Holocaust echt gebeurd is?
Ik was 19 jaar. Ik moest de geschiedenis helemaal opnieuw evalueren en aan mezelf toegeven dat ik volledig verkeerd zat. Dat was het laatste stukje nazi-ideologie in mij. Waarom gaan er niet meer mensen weg?
Ontsnappen betekent twijfelen aan jezelf en alles wat je ooit gedaan hebt. Je zit gevangen in deze ideologie - het is een enorm deel van wie je bent. Veel mensen geloven niet dat je zomaar weer geaccepteerd kan worden in de normale maatschappij, of zelfs hulp kunt krijgen. Je moet een heel nieuw leven opbouwen, wat uiteraard erg zwaar is. Verwacht je wraak vanuit de scene?
Ja, maar dat is een logische consequentie van weggaan. Iemand heeft een enorme swastika op de muur van een treinstation naast ons huis geverfd, met de woorden "we krijgen je wel" erbij. Heb je het gevoel dat je nu deel uitmaakt van de normale samenleving?
Mijn zoon is een halfjaar geleden geboren en ik heb net een cursus afgerond waarmee ik docent kan worden. Eerlijk gezegd heb ik mijn twijfels of ik die carrière moet beginnen, gezien mijn achtergrond. Maar ik weet ook dat ik niet hetzelfde als mijn vader ben, en dat ik een totaal andere opvatting heb over opvoeding. Dat voelt allemaal wel een beetje als langzaamaan weer deel uitmaken van een normale samenleving.
Advertentie