Waarom het zo moeilijk is om nee te zeggen tegen je baas

Of het nu gaat om The Devil Wears Prada, The Social Network of The Wolf of Wall Street – films deinzen er vaak niet van terug om een nogal problematische werk-privébalans te verheerlijken. Initiatief tonen kan natuurlijk goed zijn voor je carrière, maar werkgevers maken geregeld misbruik van werknemers die geen duidelijke grenzen stellen.

Daarom is nee zeggen erg belangrijk. Zelfs als je een teamspeler wilt zijn, kom je niet ver als je je bazen over je heen laat lopen. Misschien denk je wel dat je baas geen nee accepteert en je je baan op het spel zet als je iets weigert te doen – maar als je altijd ja zegt, kom je uiteindelijk juist onder grote psychologische druk te staan.

“Nee zeggen is een manier om grenzen aan te geven,” zegt psychotherapeut Sara Capizzi, psychotherapeut in het klinisch centrum Spazio FormaMentis in Milaan. “Maar om nee te kunnen zeggen, moeten we wel eerst weten wat onze behoeften zijn en verantwoordelijkheid nemen voor wat er in onszelf omgaat. En zelfs als we dat doen, kunnen we niet altijd verwachten dat de ander begrijpt hoe we ons voelen. Daarom is nee zeggen niet zo gemakkelijk.”

Egoïstisch, onbeleefd, ondankbaar – zo worden nee-zeggers vaak gezien. Maar eigenlijk zou je collega’s die precies weten wat ze wel en niet kunnen en zich niets aantrekken van anderen ook wel mogen waarderen. Voor de meeste mensen is het immers moeilijk om zo zelfverzekerd te zijn. “Je denkt misschien dat nee zeggen je minder populair maakt of tot conflicten kan leiden,” zegt Capizzi. “Of misschien maak je je zorgen dat de ander teleurgesteld in je zal zijn. Als gevolg daarvan probeer je koste wat kost te voldoen aan jouw behoefte om je een goed mens te voelen.”

Volgens haar collega Stefano Macchi voel je dat instinct vooral op je werk, omdat je daar een groot deel van je week doorbrengt en je je collega’s vaak ziet. “Het is een heel menselijk gevoel, dat je op psychologisch niveau kunt verklaren vanuit onze behoefte aan sociale betrokkenheid,” zegt hij. Bovendien voelt ja zeggen en ervoor beloond worden gewoon goed. “Er komt dan in onze hersenen dopamine vrij,” zegt Capizzi.

Macchi denkt ook dat veel mensen nu vaker geneigd zijn om ‘ja’ te zeggen omdat ze vanwege de coronacrisis minder zekerheid hebben op werkgebied. Voor iedereen met een tijdelijk contract was het altijd maar de vraag of dat verlengd zou worden, maar omdat we het afgelopen jaar ook te maken hebben gehad met minder wettelijke beschermingen, proberen we collega’s vaak extra te behagen en zo hechte banden te scheppen. “Om het risico te vermijden dat je alleen achterblijft,” aldus Macchi.

Voortdurend ja zeggen tegen extra werk kan riskant zijn. “Wanneer de eisen van de werkgever en de behoeften van de werknemer niet langer in balans zijn, kan dat leiden tot stress,” zegt Capizzi. En als die stress zich opstapelt, kan dat volgens haar leiden tot “uitputting, demotivatie, desinteresse, emotionele onthechting van je werk en minder efficiëntie” – en uiteindelijk een burn-out.

Geïrriteerdheid, concentratieproblemen, de neiging om je af te zonderen, slaap- en eetproblemen en fysieke symptomen als migraine of spijsverteringsproblemen – allemaal tekenen dat een burn-out op de loer ligt.

“Over het algemeen lopen mensen die hoge verwachtingen van zichzelf hebben, perfectionistisch zijn en de neiging hebben om te veel te willen doen meer risico op een burn-out,” zegt Capizzi. Vaak hebben mensen met een verhoogd risico op een burn-out een goede werkethiek, maar voelen ze zich vanbinnen verlamd door twijfels en onzekerheden over hun werk.

Dat is natuurlijk op de lange termijn niet vol te houden. “Maar door nee te zeggen, kun je je gevoel van zelfbeschikking en eigenwaarde weer activeren”, zegt Macchi. Bovendien kan het ook voor je werkgever handig zijn als je duidelijk aangeeft wat je eigenlijk wel en niet kunt doen, zodat daar rekening mee kan worden gehouden en er alternatieve oplossingen kunnen worden gevonden.

“Door nee te zeggen kan je in de ogen van je baas ook overkomen als werknemer die juist actief is, iemand die zijn eigen behoeften en die van het bedrijf wil beschermen,” zegt Macchi. Sterker nog, als je niet af en toe nee zegt, loop je niet alleen het risico dat je jezelf ten gronde richt, maar ook dat je collega’s gestrest raken en hun werk wordt verstoord als je uiteindelijk toch hulp nodig hebt om een bepaalde taak af te maken.

Maar als je jarenlang alleen maar ‘ja’ hebt gezegd, weet je misschien niet meteen waar je moet beginnen. “Neem even een stap terug en vraag jezelf af wat je ertoe drijft om in al die situaties ja te zeggen,” zegt Macchi. Wees eerlijk tegen jezelf en probeer je grenzen te vinden, en erachter te komen wat echt belangrijk voor je is. Je moet eerst echt accepteren dat nee zeggen gewoon kan, en dan pas nadenken over hoe je dat kunt toepassen op je werk.

Wil je wel nee zeggen, maar ben je bang voor de gevolgen of ben je niet zo gewend om grenzen te stellen? “Vraag jezelf dan af wat uiteindelijk het ergste is dat er kan gebeuren als je iets weigert, en of je er echt baat bij hebt om ja te zeggen,” zegt Capizzi.

Bedenk ook dat het tijd en oefening kost om eerlijk en oprecht tegen jezelf te zijn. Maar als je dat hebt geleerd, kun je maar beter voor jezelf opkomen, want anders kan je niet verwachten dat anderen begrijpen en respecteren wat jij wilt.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Italië.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.