De docu 'Futura' leert ons om nooit te stoppen met vragen wat je later wil worden

Toen ik me inschreef voor mijn eerste studie was ik nog maar zestien, wat betekent dat je nog nergens een pot pils kan kopen. Ook mag je niet meebeslissen over de toekomst van het land of in een auto rijden, maar je bent wel oud genoeg om een keuze te maken die je later tienduizenden euro’s gaat kosten. Zonder er erg lang over na te denken schreef ik me in, omdat praktisch iedereen om me heen dat deed. Bovendien vonden zij allemaal via die weg een baan, een sociaal leven en een basis voor de toekomst.

Die studie is tot op de dag van vandaag niet afgerond (sorry, papa) en ik douche kort om mijn energierekening laag te houden zodat ik die smak geld kan terugbetalen. Maar in de korte momenten dat ik onder die douche sta, vervloek ik soms die vanzelfsprekendheid van schulden oplopen tijdens het studeren. Ik voel me vaak blij en gezegend met de dingen die ik elke dag kan en mag doen, maar ik ben ook benieuwd naar hoe mijn leven eruit had gezien als mij op jonge leeftijd iets vaker was gevraagd hoe ik nou écht de toekomst voor me zag. En niet alleen door een verveelde rector met stoffige folders voor open dagen van hogescholen onder zijn ietwat bezwete oksel, maar ook door mijn vrienden en de mensen tegen wie ik opkeek. 

De documentaire Futura stelt deze vraag wel goed, in al z’n simpelheid. De Italiaanse filmmakers Pietro Marcello, Francesco Munzi en Alice Rohrwacher reisden stad en land af om met een draaiende camera groepjes jonge Italianen te vragen naar hun blik op de toekomst. En hoe breed en moeilijk die vraag ook is, praktisch iedereen die op beeld verschijnt heeft een bijzonder weloverwogen antwoord op de gestelde vragen. Schouder aan schouder met generatiegenoten praten ze open over waar ze op hopen en blij van worden, maar ook over een sluimerende angst en het gevoel murw gebeukt te zijn door het gebrek aan kansen en perspectief. 

Op dit moment heeft maar ongeveer 63% van de mensen in Italië tussen de 24 en 35 een baan. Werkloosheid (en het gebrek aan vooruitzicht dat daarbij hoort) hangt als een soort filter op de gezichten van de geïnterviewden als ze vertellen over hun dromen en ambities. 

De reis die de filmmakers afleggen is zeer grondig en de selectie van jongeren is goed; ze interviewen bijvoorbeeld kunststudenten in de grote stad, jonge boeren, jongeren in een opvangcentrum, studerende schoonheidsspecialisten, een lichting nieuwe koks, dansers en zangers. Maar hoe groot het verschil in woonplaats of sociale klasse ook is, vrijwel iedereen gaat gebukt onder hoe zwaar het is om in een land te wonen dat ‘slaapt’. Het houdt zich liever bezig met de bedreiging van vergrijzing of een stroom van vluchtelingen, dan met het stimuleren van een nieuwe generatie en het benutten van het potentieel. 

Maar op een wonderlijke manier ligt de film niet als een blok ijs op je maag, hoe beklemmend de besproken onderwerpen en gevoelens ook zijn. Dit kan komen door een paar dingen: de dromerige voice-over waar je makkelijk uren naar kunt luisteren, prachtige shots van landschappen, beelden van een boottocht door een Venetië dat door Covid is verlost van massatoerisme, bijvoorbeeld. Maar ik denk dat de voornaamste reden van het kijkgemak het verrassende gebrek aan cynisme is.

Want ondanks dat er weinig perspectief is, durven de geïnterviewden te dromen. Soms groot, van miljoenen verdienen als professioneel bokser of voetballer, maar ook klein, wat eigenlijk nog veel knapper is. Ze durven te dromen van het treden in de voetstappen van hun ouders op het platteland, of van de liefde die komt kijken bij het zorgen voor je eigen gezin en familie. Ze vervallen niet in het cynisme gecreëerd door een gebrek aan kansen, maar willen juist hun potentieel benutten met een klein scala aan mogelijkheden. Dat stemt hoopvol. En dat het af en toe gestoeld is op de naïviteit van de wereld die je ziet door jonge ogen, maakt hierin weinig uit. 

Een van de mooiste fragmenten uit de docu wordt geserveerd door een jongen die aangeeft veel te peinzen over keuzes. “Als je de goede keuzes maakt krijg je de toekomst die je wil, en als je slechte keuzes maakt krijg je de toekomst die je verdient,” zegt hij. En hopelijk weet hij dat alles op alles zetten om niet verbitterd of cynisch te raken ook een keuze is, en kan hij met de frisse blik die dat oplevert het beste maken van de mogelijkheden die hij krijgt. 

Liever naïef dan depressief, zei een Nederlandse rapper ooit, en die vlieger gaat hier zeker op. 

De film ‘Futura’ is tijdens IDFA (17 tot 28 november) onder andere te zien bij Eye en De Balie. Kom vooral ook naar onze VICE-night, en kaartjes voor het festival kun je hier kopen!