Ben ik egoïstisch omdat ik geen contact meer wil met mijn moeder?

In Vraag het VICE beantwoorden we met de hulp van psychologen, experts en ervaringsdeskundigen jullie levensvragen. Of die nu gaan over onbeantwoorde liefdes, irritante huisgenoten of het gevoel van verlammende onzekerheid dat je overvalt na een avondje zuipen. Wil je ook dat we je vraag beantwoorden? Stuur een e-mail naar djanlissa.pringels@vice.com.

Hi VICE,

Ik kan niet zeggen dat ik een erg fijne jeugd heb gehad. Ik ben opgegroeid met alleen mijn moeder, met mijn vader heb ik nooit contact gehad. Daardoor is de band met mijn moeder altijd erg intens geweest: we hadden alleen elkaar. Voor haar hield dat ook in dat iedereen buiten ons de vijand was. Dat betekende niet dat onze relatie liefdevol was: de ene dag deed mijn moeder poeslief, op het verstikkende af, maar de andere dag besloot ze ineens dat ik haar doelwit van het moment zou zijn en begon ze me te terroriseren. Dat deed ze door dingen te zeggen waarvan ze wist dat die mij het meest pijn doen. Soms schreeuwde ze tegen me tot ik huilend in foetushouding in bed lag.

Bijvoorbeeld: ik heb al jong een eetstoornis ontwikkeld, en wanneer ik in een goede periode zat en chips at, kon ze me lachend vertellen dat ze zich “voorstelde hoe die chips een vettige klomp in mijn maag vormde.” Ook vertelde ze me dat niemand ooit echt van mij zou houden: mensen zijn er om te gebruiken, want dat doen ze ook met ons. Ze maakte anonieme accounts aan op Instagram om mijn vrienden uit te schelden. Iedereen rondom me was een stuk vuil, en geregeld was ik dat ook. Soms, als ik uit wanhoop maar huilend op bed ging liggen, kwam ze naast me zitten om me vol walging aan te kijken. Toen ik acht was, vertelde ze me dat alle volwassen mensen rondom ons zagen hoe vreselijk moeilijk ik haar leven maakte. Wanneer ze me zo ongelukkig en wanhopig had gemaakt dat ik me emotioneel van haar afsloot, kon ze me altijd terugwinnen door me te knuffelen, te bombarderen met cadeautjes en te vertellen dat niemand zoveel van me houdt als zij. Een lange tijd heb ik dat ook geloofd.

Mijn moeder heeft zelf vooral giftige en ongezonde relaties gehad, waardoor ons huishouden vooral een hoop geschreeuw en soms ook fysiek geweld kende. 

Ik ben uiteindelijk op mijn achttiende naar een ander land verhuisd, ook om afstand van haar te nemen. Sindsdien zit ik ook in therapie. Daar heb ik geleerd dat ik flink getraumatiseerd ben door mijn jeugd. Mijn therapeut zegt dat de kans groot is dat mijn moeder in haar kindertijd ook gehavend is geraakt. Op aanraden van mijn therapeut heb ik veel minder contact met haar. De enkele keren dat ik haar zie, doet ze vreselijk. Zelfs een simpel appje van haar kan mijn leven weer overhoop gooien. lk heb een leuke relatie, een gezellig huis en een goede baan, maar volgens haar is alles in mijn leven één grote grap. Ze weet altijd exact wat ze moet zeggen om me te doen twijfelen aan mezelf.

Ik herken nu wat ze doet: ze wil me klein maken, zodat ik haar nodig heb. Sommige mensen raden me daarom aan om het contact met haar volledig te verbreken. Soms blokkeer ik haar voor een paar maanden, maar na een tijdje voel ik me schuldig en deblokkeer ik haar weer. Vaak krijg ik dan tientallen onsamenhangende berichtjes binnen waarop ze zegt dat ze “waarschijnlijk zal sterven en dat ik dat niet eens zal weten”. Dat raakt me. Ik hou ondanks alles wel van haar en ik wil niet dat ze eenzaam is.

Ik weet dat ik haar moet blokkeren, en deze keer voor goed. Ik ga volledig kapot aan onze relatie. Maar toch vinden veel mensen – die vaak mijn verhaal niet kennen – dat je je familie altijd moet koesteren. Zij vinden het hoogverraad om je moeder uit je leven te bannen. 

Wat moet ik doen? En hoe leg ik uit aan mensen dat ik dit nodig heb, zonder dat ik me een egoïstisch kreng voel? En wat kan ik doen aan dat vreselijke schuldgevoel?

Groetjes,

K.

Hey K.,

Laten we je eerst meteen even geruststellen: je bent allesbehalve een egoïstisch kreng, en je bent ook absoluut niet de enige die de keuze maakt om contact te breken met je ouders. Zo blijkt uit recent onderzoek dat minstens één op de vier Amerikanen vervreemd zijn van hun ouders. Uit een ander onderzoek blijkt dat in het Verenigd Koninkrijk zo’n 25 procent van de bevolking geen band meer te hebben met hun ouders. Ook onderzoekers uit Canada en Australië zien dat het steeds vaker voorkomt dat kinderen het contact met hun ouder(s) verbreken. Toch is het onderwerp, ondanks dat het steeds vaker voorkomt, nog steeds een groot taboe. Het is dan ook begrijpelijk dat je met een hoop ingewikkelde gevoelens worstelt.

Mirjam Schneider is hulpverlener bij MIND Korrelatie, een organisatie die psychische hulp biedt. Ze ziet deze problematiek vaker, en hoewel elke situatie anders is, herkent ze een aantal terugkerende emoties: verdriet en (onverwerkt) trauma, maar ook schuldgevoelens.

Het is in jouw geval belangrijk om te benadrukken hoe ver je al gekomen bent. De manier waarop je kan praten over de ongezonde dynamiek tussen jezelf en je moeder wijst, volgens haar, op krachtige introspectie en sterk observatievermogen. “Je kan heel erg duidelijk beschrijven wat de rol van je moeder is geweest in je leven, en welke impact dat op jou heeft gehad,” vertelt Schneider aan VICE. “Je hebt onderzocht wat ervoor gezorgd heeft dat je in het leven staat zoals je nu staat. Je laat veel meer gezond verstand zien dan waar je moeder blijk van heeft gegeven. Dat helpt je ook om te blijven kijken naar wie jij bent, en wie je moeder is. De manier waarop je hierover praat, laat een hoop kracht zien.”

Hoewel Schneider aangeeft dat ze gebaseerd op een brief geen diagnoses kan geven, kan ze er wel uit afleiden hoe intens en heftig de relatie met je moeder is – en dat dit een enorme impact kan hebben op hoe je in je volwassen leven staat. Ook vertel je in je brief dat je moeder zelf ook een onstabiele thuissituatie kende. “Je leest in je brief als het ware een korte familiegeschiedenis.” Schneider refereert aan de contextuele therapie van de Hongaars-Amerikaanse psychiater Ivan Boszormenyi-Nagy. “Hij beschrijft hoe trauma en opvoedingstechnieken van generatie op generatie doorgegeven kunnen worden. Ik raad je aan om hier over te lezen, zodat je leert die patronen te herkennen.”

Dat is volgens Schneider dan ook een van de redenen waarom het absoluut gelegitimeerd is om de keuze te maken om contact met je moeder te verminderen, of zelfs te verbreken. “Ik begrijp ook dat je daardoor enorm last hebt van een schuldgevoel,” vertelt Schneider. “Wat voor soort ouders je ook hebt, als kind ligt je loyaliteit vaak bij de persoon bij wie je opgroeit. Dat maakt het zo ontzettend moeilijk om je te emanciperen, zelfs uit een ongezonde relatie.” 

Ook begrijpt Schneider waarom je het moeilijk vindt om aan buitenstaanders uit te leggen waarom je zo’n stap zet. “Er zijn daarom weinig mensen die volledig gaan begrijpen waarom je deze stap moet zetten, maar eigenlijk moet je dat ook niet verwachten,” vertelt Schneider.

Toch is het logisch dat het onbegrip van buitenstaanders je raakt. Je vertelt dat je moeder er vroeger in slaagde je te doen twijfelen aan je eigen ervaring. Onbegrip van anderen kan dat gevoel van vroeger weer oprakelen. Daarom raadt Schneider aan om geen begrip te verwachten van mensen die je niet kent. Zolang je er maar over kan praten met de mensen die wel dicht bij je staan. “Daarbij moet je steeds bij jezelf nagaan: weet ik nog wat de reden is waarom ik deze stap heb gezet? En wat is het effect van mijn contact met mijn moeder op de rest van mijn leven, mijn werk, mijn relaties? En op mezelf?” vult Schneider aan. 

Het is aan jou uiteindelijk om te beslissen of je haar wil blokkeren of niet en of je nog wil reageren op de berichtjes die ze stuurt – hoewel je wel kan stellen dat je op de manier waarop jullie de voorbije jaren hebben gecommuniceerd geen eerlijk en oprecht gesprek kunt voeren. De kans is groot dat je moeder ook niet per se doelt op een gesprek wanneer ze je zulke berichtjes stuurt. “In zulke situaties zoals die van jou, zie je vaak dat wanneer een ouder weer contact opneemt, ze beroep doet op dat schuldgevoel van een kind, en op de dingen waarin dat kind zogenaamd tekort schiet,” vertelt Schneider. 

Dat betekent natuurlijk niet dat je geen empathie kan voelen voor je moeder. “Je kan dan wel medelijden hebben met het feit dat je moeder met zulke gevoelens worstelt, al is het háár verantwoordelijkheid om hiermee om te gaan. Daarbij is het echt cruciaal om te beseffen dat jij je moeder niet kan veranderen. En dat moet je ook niet willen doen.”

Een ouder in zo’n situatie zal zonder psychologische hulp niet snel los zal komen uit dit patroon, dus jij kan de situatie eigenlijk niet veranderen. “Het is dus aan jou om dit patroon te herkennen, en zelf daar uit te stappen. Het patroon gaat niet veranderen, maar jij kan het wél herkennen en ervoor zorgen dat het jou alleszins niet meer mee naar beneden sleurt,” vult ze aan.

“Wat je kan doen, is om op de appjes te reageren in een geschreven brief, die je zelfs niet per se hoeft te sturen,” vertelt Schneider. Op die manier kan je je gedachtes op een rijtje zetten, en heb je het gevoel dat je hebt geventileerd, zonder dat je ook hierop afgerekend wordt.

Mee blijven gaan in zo’n negatief patroon kan schadelijke gevolgen hebben. Je spreekt over een eetstoornis. Dat ziet Schneider wel vaker in een ongezonde of traumatiserende thuissituatie. “Je ziet vaker dat mensen in zo’n thuissituatie smachten naar iets waar ze controle over kunnen hebben, en een eetstoornis kan zo’n vorm zijn om iets onder controle te hebben,” vertelt ze. “Het is een ingewikkelde vorm van controle, maar wel erg herkenbaar.” Als volwassen persoon heb je gelukkig veel meer controle over je eigen leven. Je kan geen controle krijgen over je moeder, maar wel op hoe je op je moeder reageert en hoeveel invloed ze op je heeft.

“Neem het jezelf niet kwalijk als je toch weer eens ‘er in getrapt bent’,” vertelt Schneider. “Jezelf losmaken van een ongezonde thuissituatie is een sluipend proces. Besef dat je nu je volwassen bent zelf degene bent die het kleine kind in jezelf kan beschermen – en het kan zijn dat het contact verbreken de enige manier is om dat te doen.”

Als jij of iemand in je omgeving worstelt met angsten, depressieve gevoelens of andere psychische problemen, kun je (gratis) contact opnemen met MIND Korrelatie op 0900-1450 of via mindkorrelatie.nl