Waarom (en hoe) je steelt van winkels

In België loopt 13,1% van de bevolking een risico op inkomensarmoede - het gaat om huishoudens "waarvan het totale beschikbare inkomen onder de armoedegrens ligt", voor een alleenstaande is dat 1.287 euro per maand. In Brussel is dit percentage 24,9%: het gaat dus om bijna een kwart van de inwoners van Brussel, het hoogste percentage in België. Werkloze mensen en 18-24 jarigen worden het zwaarst getroffen.

De prijzen in de supermarkten blijven flink toenemen, en intussen probeert de sector dieven te stigmatiseren door te stellen dat er iedere dag voor 3 miljoen euro wordt gestolen, wat neerkomt op ongeveer een miljard euro per jaar. Ter vergelijking: belastingfraude levert de Belgische staat jaarlijks een inkomstenderving van ongeveer 30 miljard euro op. Dat is dertig keer meer, en roept niet echt een concrete reactie op.

Onlangs voerde minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne, een systeem van onmiddellijke transacties in bij winkeldiefstal. Dit betekent dat iedereen die op winkeldiefstal wordt betrapt, een boete van maximaal 350 euro kan krijgen, die ter plaatse betaald moet worden om een rechtszaak te vermijden. Ik weet niet of dit de problemen van mensen met inkomensmoeilijkheden zal oplossen, maar dat is waarschijnlijk ook het punt niet.

Tussen de toenemende onzekerheid en het aanmoedigen van overconsumptie, lijkt winkeldiefstal soms de gemakkelijke oplossing. Ik sprak met drie mensen die vertrouwd zijn met dit fenomeen.

Wat betekent winkeldiefstal voor jou?
We leven in een maatschappij die gebaseerd is op diefstal. Bedrijven lichten klanten op, bazen en aandeelhouders bedriegen de belastingen, politici zijn corrupt, stelen overheidsgeld... En wij arme, werkende mensen zouden eerlijk moeten zijn? Persoonlijk zou ik niet stelen als de lonen fatsoenlijk waren en de sociale voorzieningen voldoende. Ik steel uit noodzaak. Ik ben er niet trots op, maar het is voor mij noodzakelijk. Maar ik steel nooit van kleine bedrijven, alleen van de grote, kapitalistische bedrijven die een miljardenomzet draaien.

Wat voor spullen steel je meestal?
Ik steel vooral eten en levensmiddelen. Ik word er gaandeweg steeds beter in en ik ben heel voorzichtig, want ik moet het kunnen blijven doen.

Kom je soms in de problemen?
Mijn ergste herinnering is de paar keer dat ik betrapt werd, waardoor ik een winkelbediende of verkoper in een ongemakkelijke situatie heb geplaatst. Ik vind het vervelend om ze te laten stressen want ik ben geen slechte jongen, ik ben gewoon in nood. Ik weet dat die winkelbedienden even kwetsbaar zijn als ik, dus ik wil hen niet lastig vallen of in de problemen brengen. Winkeldiefstal is een product van sociale ellende. Het is stressvol, zelfs al is het een gewoonte. En stress is voor niemand goed.

Heb je nog tips?
Ik moedig het niet aan, maar bekritiseer het ook niet. Als je iets steelt, zorg er dan voor dat je ook iets koopt; de winkel met lege handen verlaten is mega schaamteloos. Zoek de blinde vlekken van de camera's in de winkel. Draag een jas met grote zakken - je moest eens weten hoeveel ik al in mijn zakken heb gepropt... Blijf niet te lang in de winkel. Verken op z’n minst de plaats een beetje op voorhand, dat zal je tijd besparen eens je later beslist wat je wilt meenemen. Ultieme raad: zorg dat je altijd iets bij je hebt om het voorwerp van de diefstal te betalen, dat zal je een hoop ellende besparen.

VICE: Wat vind je van stelen?
Gabi: Stelen is voor mij een goede manier van wat wij zelfreductie noemen. Als ik voor 40 euro aan boodschappen doe en ik weet dat de supermarkt een marge van 20 euro maakt, vind ik het eerlijk gezegd niet overdreven om voor 10 of 15 euro te stelen. Ik stal wel alleen van grote winkels, gewoon omdat ik geen zin had om te stelen van de plaatselijke kruidenier die sowieso al moeite heeft om op het einde van de maand rond te komen.

Ben je echt gestopt met stelen?
Ik stal vroeger uit supermarkten om boodschappen te doen en zo. Dat heb ik zo'n drie en een half jaar gedaan, soms in vrij grote hoeveelheden. Maar nu steel ik niet zo veel meer, vooral omdat ik meer geld heb. En het feit dat ik nog niet zo lang geleden betrapt ben in de supermarkt hiernaast heeft het stelen ook wat gekalmeerd.

Heb je bepaalde technieken?
De techniek is gewoon je manier van doen. Je begroet de mensen als je binnenkomt zodat de caissières je waarderen, simpel. Steel nooit in supermarkten waar een bewaker staat, want het is de taak van die persoon om stelen te voorkomen. Als er te veel gestolen wordt, kan die persoon ontslagen worden - niet cool, dus. Steel nooit uit de alcohol-rayon: in grote supermarkten is er een man die de alcoholafdeling in de gaten houdt omdat dat vaak het duurst is. Dus eerlijk gezegd, steel al de rest en betaal voor je pak bier. Mijn truc om dit discreet te doen, is een schoudertas dragen met een klein zakje aan de achterkant dat tegen mijn lijf hangt. Ik stopte er meestal kleine, dure dingen in zoals geraspte kaas, gehakt, ham, dat soort dingen. Ik toonde zelfs mijn goede trouw wanneer ik aan de kassa kwam: ik toonde de bodem van mijn tas om het te doen lijken alsof ik een heel eerlijk persoon was. Voor mij heeft dat altijd goed gewerkt. 

VICE: Wat is jouw mening over diefstal?
Selva: Ik vind het ethisch verdedigbaar. Basisproducten zijn te duur en er wordt ons wijsgemaakt dat "luxe" producten onmisbaar zijn. We worden gepusht om te consumeren maar krijgen niet de middelen om dat te doen.

Heb je ooit luxegoederen gestolen?
Een paar mooie pumps in Galeries Lafayette.

Steel je vaak?
Ik heb in het verleden veel gestolen. Officieel leef ik onder de armoedegrens, maar in de praktijk heb ik genoeg om zonder al te veel moeite eten te kopen en de rekeningen te betalen. Stelen is dus geen absolute noodzaak voor mij.

Oké, ik snap het. Maar je bent er dus mee gestopt?
Ik ben gestopt vlak voordat bevallen ben. Ik ben gehandicapt, kwetsbaar en een alleenstaande moeder van een baby van kleur. Ik heb het gevoel dat stelen ons te veel in gevaar zou brengen. Mensen zoals wij staan al onder het strenge toezicht van sociale diensten en gezondheidswerkers; wij worden gestigmatiseerd en ik wil niet het risico lopen nòg meer aandacht te trekken. Ik heb stelen nooit leuk gevonden, het was een grote bron van stress. Bovendien wil ik een goed voorbeeld zijn voor mijn zoon. Als hij mij ziet stelen, zal hij hetzelfde willen doen en voor hem zal het nog riskanter zijn. De gevolgen zullen niet dezelfde zijn als voor mij, want ik ben wit. 

Ben je nooit in de problemen gekomen?
Ik heb geen discretie, ik denk dat mijn handicap dat verhindert. Ik ben dyspraxisch, ik heb een rare lichaamshouding, dus mensen merken me overal op. Elke keer als ik discreet iets probeerde te stelen, werd ik gepakt. Mijn truc is om niets te verbergen: ik neem het ding en loop er openlijk mee door de winkel. Ik verstop het niet in mijn tas, niets. Ik loop langs eventuele bewakers en begroet hen vriendelijk. Zo ben ik ook al weggekomen met meubels, met grote dingen. Nu ja, wit privilege speelt denk ik een grote rol. Daarom ben ik nooit betrapt geweest op stelen. Maar stelen als persoon van kleur leidt niet tot dezelfde problemen, en ook niet tot dezelfde gevolgen.

Wat is het laatste dat je gestolen hebt?
Ik denk dat dat eten was, tijdens de eerste lockdown twee jaar geleden. Artisjokken, een stukje brie, wat bretoense wafeltjes. Of nee! Het was een groot pak zwangerschapsvitamines van bij de apotheek. Dat is zo duur, het kost zo'n 45 euro, en het is belangrijk voor de foetus. 

Gebruik je nog steeds wat je in het verleden gestolen hebt?
Een vriendin en ik hebben ooit eens een e-reader gestolen. We deden het samen omdat ik haar techniek niet beheerste. Het was een geweldig kerstcadeau. Ik hou van lezen en nu kan ik veel, dure boeken illegaal kopen. Ik heb geen contact meer met haar, maar ik koester deze mooie herinnering. Ik vind het nog altijd cool.

Volg VICE België ook op Instagram.