De verrassendste nieuwigheden van de verkiezingen

De verkiezingen van 2021 lijken één groot déjà vu. Mark Rutte wordt voor de zoveelste keer premier, de regering wordt waarschijnlijk wederom centrumrechts, terwijl links nog verder is gekrompen. Toch zijn er ook dingen die wél veranderd zijn. Wij zetten ze voor je op een rij.

Voor het eerst is een trans vrouw tot de Tweede Kamer verkozen
Lisa van Ginneken, nummer 22 op de lijst van D66, krijgt als allereerste trans vrouw een zetel in de Tweede Kamer. Van Ginneken is coach en voorzitter van Transvisie, een belangenorganisatie voor transgender personen. 

“Het eerste wat ik ga doen als ik in de Kamer kom, is regelen dat transgender en intersekse mensen zelf mogen beslissen over hun medische ingrepen”, zei ze in een campagnefilmpje. Daarmee doelt ze op het feit dat er voor transgenderzorg nog vaak enorme wachttijden zijn, en dat het nog altijd voorkomt dat intersekse mensen op jonge leeftijd worden geopereerd, zonder dat ze daar zelf om gevraagd hebben.

Naast rechten voor lhbtiq’ers houdt Van Ginneken zich bezig met de invloed van techbedrijven en digitale systemen, want ze ziet dat de samenleving daarvan erg afhankelijk geworden is. “De datamacht van techbedrijven en overheden moet beheerst worden,” zegt ze daarover, “anders betalen we daarvoor met onze privacy.”

Rutte is de de facto koning van Nederland geworden
Mark Rutte heeft de verkiezingen gewonnen, net als de afgelopen drie keer. Tot zover geen nieuws. Toch is deze keer anders dan de vorige keren. Als het komende kabinet het nog een jaar volhoudt, is Rutte namelijk officieel de langstzittende premier ooit. Het is een knappe prestatie voor iemand die het volk dat op hem stemt zo lang heeft uitgeknepen. 

Tijdens de corona-epidemie raakte de door Rutte kapotbezuinigde zorg overbelast, en schiet het door zijn toedoen nog altijd niet op met prikken, het énige dat ons kan verlossen van deze ellende. Rutte was daarnaast hoofdverantwoordelijke voor de Toeslagenaffaire, waardoor minstens 27.000 mensen die het toch al niet breed hadden nóg dieper in de financiële misère belandden. Ook werd het onder Rutte steeds moeilijker om ergens te wonen als je niet nog ergens een ton achter de hand had, of bereid was om elke maand een orgaan te verkopen om je huur op te hoesten. Toch staan op verkiezingsdag weer hele hordes te zwaaien met het oranje-blauwe VVD-vlaggetje. Ze noemen Rutte goedkeurend “leider” en “staatsman”, en zeggen dingen als “ik ben het niet met hem eens, maar hij doet het goed” en “alsjeblieft geen andere premier, moet ik dáár weer aan wennen”. 

Mark Rutte heeft, kortom, een bijna koninklijke status bereikt in Nederland. Het maakt niet uit wat hij doet, de mensen buigen toch wel voor hem. Zelf gaat hij hier zichtbaar lekker op: hij begon zijn overwinningsspeech met het woord “landgenoten”. Laten we hopen dat hij op deze toer doorgaat en van zijn premierschap een ceremoniële functie maakt. Met lintjes knippen kan helemaal niet zoveel mis gaan. 

Kaag heeft zich triomfantelijk door het seksisme heengedanst
Toen het bericht binnenkwam dat D66 de op een-na-grootste partij was geworden, hees lijsttrekker Sigrid Kaag zich op een tafel, zodat iedereen haar overwinningsdansje goed kon zien. De vreugdesprongetjes van Kaag waren misschien wel extra triomfantelijk omdat ze tijdens de campagne een groteske hoeveelheid aan seksistische berichten te verduren had gekregen. 

Deze verkiezingen waren er opvallend veel vrouwelijke lijsttrekkers, maar tegelijkertijd werd het pijnlijk duidelijk waarom de opkomst van vrouwen in de politiek zo langzaam en moeilijk verloopt. Uit onderzoek van de Groene Amsterdammer en de Universiteit Utrecht bleek dat maar liefst tien procent van alles tweets gericht aan verkiesbare vrouwen haatdragend en seksistisch was. Kaag kreeg van iedereen de meeste haat te verstouwen: 22 procent van alle tweets die haar richting uitkwamen waren hatelijk van toon. Dat ze nu toch zo’n glorieuze overwinning heeft behaald, voelt als een aardige por in de ribben van het patriarchaat. 

Er zijn geen “asses gewopt” 
Het CDA probeerde deze verkiezingen voor het eerst een nieuw, sexy imago uit. Halverwege vorig jaar schoven ze, na de respectabele Sybrand Buma, Hugo de Jonge als lijsttrekker naar voren: een charmeur met vlotte schoenen die al snel bekend kwam te staan als “daddy”. Met Wopke Hoekstra kozen ze uiteindelijk voor een nóg hottere optie: een succesvolle Ex-McKinsey-consultant, ex-Minerva praeses en favoriet van niemand minder dan Ivo Niehe. Een haardos uit een shampooreclame. Goed gesneden blauwe pakken. Uitstekende schaatsskills. 

De provinciale wegen werden tijdens Wopkes campagne een minder veilige plek: nergens kon je meer ontsnappen aan zijn indringende blik waarmee hij vanaf de verkiezingsposters de handjes liet trillen en de hoofden duizelde. “Nu doorpakken,” was zijn slogan. Daadkrachtig, stoer en gretig. Het CDA ging zelfs vol porno op Twitter door op verkiezingsdag “It’s time to wop some ass” te posten.

Toch bleek seks uiteindelijk niet goed te verkopen: het CDA verloor vier zetels. Eén van de verklaringen zou kunnen zijn dat CDA'ers in het stemhokje toch andere overwegingen hebben dan als ze thuis dromerig uit het raam over de weilanden staren. Of misschien was Wopke domweg hun type niet. De meeste kandidaten van de BoerBurgerBeweging, die één zetel van plattelandspartij CDA afsnoepte, hebben in ieder geval een meer boertig, uit de klei getrokken sex-appeal. Er zou ook een meer existentiële crisis aan het CDA-verlies ten grondslag kunnen liggen. De teleurgestelde jonge CDA-kiezer Constanteyn Roelofs verwoordde het prachtig in Elsevier: “Met het wegvallen van Christus als fundament is er geen christendemocratie meer over en rest slechts een soort halfzacht, iets-rechts-van-het-midden-provincialisme.”

BIJ1 heeft een historische zetel binnengesleept
Dat Sylvana Simons uiteindelijk toch een zetel heeft gekregen is niet alleen een broodnodige opsteker voor veel linkse kiezers, het betekent ook dat er voor het eerst in de geschiedenis een partij met een zwarte vrouw als lijsttrekker de Tweede Kamer in komt. 

“Wij zijn de linkse luis in de pels, we trekken links altijd weer terug naar mensenrechten, solidariteit en humaniteit”, zei Simons in een interview met VICE. Ze merkt ook op dat de houding van de politiek ten opzichte van BIJ1 anders is dan tijdens de vorige Tweede Kamerverkiezingen. Dankzij de Black Lives Matter-protesten van afgelopen jaar worden onderwerpen als institutioneel racisme en politiegeweld een stuk serieuzer genomen. 

In 2018 wist BIJ1 al een plek te bemachtigen in de gemeenteraad van Amsterdam, en ook dit keer kreeg de partij relatief veel stemmen in de hoofdstad - in ieder geval ruim twee keer zo veel als Forum voor Democratie. 

Forum voor Democratie boorde een nieuwe doelgroep aan
Landelijk deed het Forum het dan weer niet zo slecht: ze sleepten acht zetels binnen, terwijl ze er in 2017 maar twee hadden. Forum van Democratie sprak in het begin vooral jonge mannen aan die al hun vrije uren spendeerden op ongure online-fora. Door steeds meer op de complottrein te springen verbreedde voorman Thierry Baudet zijn doelgroep, en de afgelopen maanden groeide Forum uit tot een one-issue-partij, met als doel: het opheffen van alle anti-coronamaatregelen. 

Thierry startte als enige met fysieke campagnebijeenkomsten, wat een slimme move was. Royaal sproeiend met spuugdruppeltjes stond hij voor een menigte van gefrustreerde ondernemers en anti-vaxxers, maar ook yoga-beoefenaars en kraker-achtige, toch vrij linksig uitziende types. “Avondklok? Verplichte wattenstaafjes in de neuzen van onze kinderen elke ochtend? Anderhalve meter?!” riep Thierry, onder luid boe-geroep van de massa. Ook schoven BN’ers als Fajah Lourens aan in zijn nieuwe online talkshow. Fajah had nog maar één keer in haar leven gestemd, en was het lang niet met al Thierry’s standpunten eens, maar toch ging ze nu op hem stemmen, omdat ze de lockdown beu was. 

Lockdown-moeheid is een begrijpelijk sentiment. Wat minder begrijpelijk is, is dat er nu puur en alleen op basis van dit sentiment wordt gestemd. Forum wordt beloond, terwijl ze helemaal niet de enige partij zijn die graag de corona-maatregelen wil afschaffen. Sterker nog: over een paar maanden zal dat (hopelijk) sowieso gaan gebeuren, en dan heeft Thierry nog meer dan drie jaar de tijd om al zijn andere, meestal vrij nare ideeën door te drukken in de Kamer. Bedankt, Fajah Laurens, wellnessyogi’s en krakers!