Moeten we vrezen voor terroristische aanslagen in Sotsji?

De trolleybus die maandag in Volgograd werd gebombardeerd (foto door Nikita Baryshev / Demotix)

Op zondag 29 december ontplofte er in het centraal station van het Russische Volgograd een bom. De volgende ochtend werd tijdens de spits een volle trolleybus opgeblazen. Deze twee zelfmoordaanslagen kostten in totaal 34 mensen het leven, velen raakten gewond. De aanslag kwam vlak voor oud en nieuw – nogal een groots feest in Rusland – en een paar weken voor de start van de Olympische Winterspelen in Sotsji.

Hoewel de aanslagen niet geclaimd werden, wees iedereen direct richting de Noord-Kaukasus. Dat had te maken met de oproep van Dokoe Oemarov, leider van het Kaukasusemiraat, aan zijn volgelingen om “al hun kracht” in te zetten en de Olympische Winterspelen in Sotsji te voorkomen.

Sinds de aanslagen is de beveiliging in de stad sterk toegenomen. Volgograd is een belangrijk vervoersknooppunt in Zuid-Rusland. Bij de zoektocht naar de identiteit van de terroristen ontstond veel onduidelijkheid. Duizenden gebouwen werden doorzocht, ruim vijfduizend politiekrachten werden ingezet en troepen van het Ministerie van Binnenlandse Zaken patrouilleerden de straten en het openbaar vervoer. Er werden talloze mensen aangehouden, maar niemand kon direct met de bomaanslagen in verband gebracht worden.

Waarom de aanslagen juist in Volgograd plaatsvonden, is niet helemaal duidelijk. De stad ligt op ongeveer zevenhonderd kilometer ten oosten van Sotsji, en maakt geen deel uit van de Noord-Kaukasus, waar zelfmoordaanslagen vaker voorkomen. Volgograd heeft daarbij een symbolische plek in de Russische geschiedenis: in 1942 vond hier met de Slag om Stalingrad (zoals het toen nog heette) een keerpunt in de Tweede Wereldoorlog plaats.

Er zou een praktische reden kunnen zijn dat de terroristen voor Volgograd kozen: Sotsji is te zwaar bewaakt. In de aanloop naar de Olympische Spelen is er een veiligheidszone rond Sotsji opgezet van bijna honderd kilometer aan de kust en veertig kilometer landinwaarts. Maar niet heel Rusland kan zo worden beveiligd. Andrei Soldatov, een Russische deskundige op het gebied van veiligheidsdiensten, schreefin de Britse krant The Telegraph dat de aanslagen bedoeld zullen zijn als afleiding, om de volle aandacht van de veiligheidsdiensten bij Sotsji weg nemen.

Volgens Oliver Bullough, redacteur bij het the Institute for War and Peace Reporting, is het vooral opvallend dat de terroristen telkens terugkeren naar deze zelfde stad. In oktober blies een vrouwelijke zelfmoordterrorist zich ook al op in een bus in Volgograd, waarbij zeven doden vielen. De terroristen “zijn duidelijk heel zeker van zichzelf en niet bang dat de politie ze tegenhoudt. Dat is heel verontrustend voor Rusland in het algemeen, en voor Volgograd in het bijzonder,” vertelt Bullough.

Poetin bezocht de slachtoffers in ziekenhuizen en gaf ze een plekje in zijn nieuwjaarstoespraak: “Beste vrienden, we treuren om alle slachtoffers van de verschrikkelijke aanslagen,” zei hij. “We zullen onophoudelijk en met man en macht blijven vechten tot de terroristen allemaal zijn uitgeroeid.”

Dat beweert Poetin al jaren. In Rusland komen vrij veel terroristische aanslagen voor. The Guardian bracht ze in kaart, en constateerde dat er sinds 1991 maar liefst 1.896 aanslagen zijn gepleegd. Poetin zei in 1999 al, kort voordat hij voor de eerste keer tot president werd benoemd, dat hij achter de terroristen aan zou gaan. Inmiddels wordt er gespeculeerd dat Poetin de aanslagen in het land vooral gebruikt om zijn eigen macht verder uit te breiden. De bomaanslagen in Volgograd zetten Poetin echter “in een slecht daglicht, of nog erger: laten hem incompetent lijken,” zo stelt Bullough. “Hij belooft al veertien jaar een eind aan het terrorisme in Rusland te maken, maar het is nog altijd niet voorbij.”

Met de Winterspelen in Sotsji wil Rusland laten zien waar het toe in staat is, maar vanaf het begin staan de Spelen al onder vuur. Naast de astronomische kosten – van ruim veertig miljard euro, de duursteOlympische Spelen ooit – wordt de organisatie van het evenement beschuldigd van corruptie en het veroorzaken van enorme milieuschade. Daarbij komt dat een toenemend aantal regeringsleiders, van onder andere Duitsland, Frankrijk en de Verenigde Staten, hebben laten weten niet bij de Spelen aanwezig te zijn – vooral vanwege de houding van de Russische overheid ten opzichte van homoseksualiteit.

Daarbij komen nu dus ook nog zorgen over de algehele veiligheid van het evenement, aangezien Sotsji relatief dicht bij de Noord-Kaukasus ligt. Bullough zegt hierover: “Dankzij Sotsji is de aandacht van de wereld gevestigd op alle minpunten van Rusland die Poetin al die tijd heeft geprobeerd te verbergen.”

Volg Annabelle op Twitter: @AB_Chapman

Volgende week online: Young and gay in Putin's Russia - trailer