De foto’s van Moises Saman tonen het leven voorbij de dood

De provincie Kunar, Afghanistan op maart 2010. Afghaanse militairen dragen na een hinderlaag van de Taliban een gewonde kameraad naar een Amerikaanse traumahelikopter.

Fotograaf Moises Saman uit Peru woonde jarenlang in Caïro, waar hij de invloed van de revoluties in de Arabische wereld op de inwoners van de stad documenteerde. Al zou hij zelf ‘documenteren’ er niet het goede woord voor vinden. Hij geeft met zijn werk opzettelijk geen chronologisch, geordend beeld van de opstand. In plaats daarvan focust hij juist op de oprechtheid en emoties. We spraken met Moises over hoe het na al die jaren in oorlogsgebieden te hebben gewerkt gesteld is met zijn vertrouwen in de mensheid, en over de irrelevantie van ‘objectiviteit’ in verband met zijn werk.

VICE: Ik hoorde dat beelden van de oorlogen in Joegoslavië jouw interesse in fotografie hebben gewekt. Klopt dat?
Moises Saman: Ja, dat was de eerste keer dat fotojournalistiek me fascineerde. Toen ik dat werk zag in de midden en late jaren negentig was dat een bron van inspiratie.

Eigenlijk is het vreemd: zelfs in termen van oorlogsfotografie was Joegoslavië een bruut en onverbiddelijk slachtveld, volgens mij. Wat trok jou erin aan?
Ik denk dat het te maken heeft met juist die periode van mijn leven. Het was een tijd dat alles in mijn hoofd op zijn plek viel – toen ik aandacht begon te besteden aan het nieuws en de wereld. Toen ik die oorlog dag in dag uit ging observeren, raakte ik verslaafd, als je begrijpt wat ik bedoel. Ik raakte geïnteresseerd in de wereld buiten mijn eigen persoonlijke eilandje.

Caïro, Egypte op 2 mei 2012. Antimilitaire demonstranten ranselen tijdens de conflicten in de buurt van Abbaseyaplein in het centrum van Caïro een man af, die ze ervan verdenken een promilitaire misdadiger te zijn.

Je ging naar de Balkan toen de conflicten bijna voorbij waren – hoe droeg die trip bij aan je nieuwe bewustzijn van de wereld?
Ik vertrok in de zomer van 1999 totaal onvoorbereid en had de reis heel slecht doordacht. Een goede vriend met wie ik samen zou reizen liet het afweten, dus ik ging in mijn eentje. Ik leende handenvol geld en verkocht geen enkele foto. Van tevoren probeerde ik me in te lezen in de situatie, maar toen ik er daadwerkelijk was, besefte ik me dat ik totaal geen idee had van waar ik mee bezig was.

Maar ik moest het doen. Ik denk dat het goede dingen heeft opgeleverd, en door mijn ervaringen daar ben ik volwassener geworden. Ik ging erheen, ik maakte fouten, en ik kwam godzijdank heelhuids thuis. Het heeft me in ieder geval overtuigd dat ik verder wil gaan in de fotojournalistiek.

Caïro, Egypte op 28 januari 2013. Een demonstrant bedekt tijdens gevecht in de buurt van het Tahrirplein zijn hoofd met plastic zak als een soort geïmproviseerd gasmasker. 

Veel van je werk komt uit oorlogsgebieden. Ben je okay met de titel ‘oorlogsfotograaf’ of heb je een hekel aan dat label?
Ik weet niet of ik er echt een hekel aan heb, maar ik vind het ook geen goede titel. Ik ben van mening dat het vol zit met connotaties die niet passen bij wat ik doe als fotograaf. Natuurlijk werk ik veel in conflictgebieden. Toch hoop ik dat mijn werk niet enkel wordt gekenmerkt als iets dat alleen maar met conflict, geweld en gruwelijkheden te maken heeft. Binnen de context van geweld en onderdrukking probeer ik momenten te vinden die dat thema overstijgen.

Dat lukt natuurlijk niet altijd, maar dat is wel mijn doel. Ik zoek naar momenten waar we onszelf allemaal in terugzien. Het gaat niet alleen om het tonen van verschrikkelijke beelden waar we uiteindelijk gewend aan raken: foto’s van dode mensen en geweld. Ik probeer die titel dus te ontwijken.

Bagdad, Irak in april 2003. De zoektocht van Irakezen naar een verdachte Amerikaanse piloot die neergeschoten zou zijn boven de rivier Tigris

Eerder zei je dat je geïnteresseerd bent “in het zoeken naar de positieve overeenkomsten in het denken van mensen, om daarmee intieme momenten te tonen die ons herinneren aan waarde en hoop in tijden van oorlog”. Geloof je daar nog steeds in na het zien van al die jaren van oorlog, haat en dood?
De zoektocht blijft doorgaan. Als ik er niet meer in zou geloven, zou ik net zo goed kunnen stoppen. Ik denk dat het moment dat je hopeloos wordt, het geen zin meer heeft. Maar in alle eerlijkheid: na zoveel jaar werken op zoveel verschillende plekken, begin je wel samenhang te zien tussen de verschrikkelijke scenario’s. Het houdt niet op, en ze blijven zich alsmaar herhalen.

Maar ik ben nog steeds gemotiveerd en ik denk dat het belangrijk is om door te gaan. We willen allemaal wel de wereld redden en levens veranderen, maar dat is natuurlijk niet altijd mogelijk. Maar voeg wel actief iets toe aan de discussie en dat is, volgens mij, nog steeds belangrijk.

Was er een project waarbij je bijna de hoop had verloren?
Ik denk het project in Afghanistan – daar ben ik de langste periode geweest. Ik was er vrij vroeg, toen de Noordelijke Alliantie Kabul in handen kreeg, en ik was er voor het laatst in 2010. In het begin was er nog een gevoel van hoop: ik liet een nieuwe wereld zien aan een westers publiek. Afghanistan was nog niet zo bekend toen, en dat was opwindend. Maar zoals we weten, is er sindsdien veel gebeurd.

Caïro, Egypte op 29 oktober, 2011. Egyptische politieagenten rijden in een politiewagen onder een viaduct door.

Je hebt voorheen bij Human Rights Watch gewerkt. Ben je het eens met de opvatting dat een fotograaf verplicht is om de situatie waarin hij zich bevindt te verbeteren?
Dat is het doel, toch? Maar ik denk ook dat we onszelf niet voor de gek moeten houden of te idealistisch moeten worden. Als je dat wel doet, word je een karikatuur van jezelf. Ik probeer onderdeel te zijn van de aandacht die er voor dit soort problemen is, en de discussie die erover gevoerd wordt. Het zou natuurlijk geweldig zijn als een foto of verhaal van mij daadwerkelijk voelbare invloed heeft of levens verandert. Ik hoop dat al mijn werk dat doet. Maar in werkelijkheid gebeurt dat niet zo vaak. Je kunt wel bijdragen, mensen bewust maken en de problemen blijven aanstippen. Ik denk dat dit een goed doel is.

Klik verder om meer fotografie van Moises Saman te zien.

Meer vergelijkbare fotografie:

Olivia Arthur fotografeert een kant van vrouwen die we hier maar weinig zien

Steve McCurry fotografeert de menselijke kant van gewapende conflicten

Kiev: gezichten van de frontlinie

Caïro, Egypte op 22 november, 2011. Een demonstrant met een hoofdwond wordt tijdens de gevechten in de buurt van het Tahrirplein op een motorfiets weggevoerd van de frontlinies.

Caïro, Egypte op 2 mei, 2012. Beeld van de conflicten in de wijk Abbassia in Caïro tussen demonstranten en de aanhangers van het leger.

Caïro, Egypte op 16 augustus, 2013. Artsen proberen een neergeschoten demonstrant te redden.

Ismailia, Egypte op 20 april, 2011. Een foto van Mohamad Mashour – die in de gevangenis zit – te midden van bordjes met taart in het appartement van Mashour.

Caïro, Egypte op 28 oktober, 2011. Rouwstoet voor de 23-jarige Essam Ali Atta, een kleine crimineel die werd vermoord door gevangenisbewakers. Hij zat twee jaar vast in de strengbewaakte Tora-gevangenis.

Caïro, Egypte op 25 januari, 2013. Strijd tussen jonge demonstranten en Egyptische politie bij het Tahrirplein tijdens de tweede revolutie op 25 januari.

Caïro, Egypte op 16 januari, 2011. Sharifa Ibrahim, een verpleegster bij het Sharif Islamitisch Comité, een club van het Moslimbroederschap in de wijk Shubra in Caïro. 

Caïro, Egypte in oktober 2011. Een brug met snelweg in de wijk Zamalek in Caïro. 

Caïro, Egypte in november 2011. Mensen op straat in de buurt van het Tahrirplein.

Bagdad, Irak op 1 mei, 2003. Een Amerikaanse soldaat schreeuwt tijdens een explosie op een illegaal tankstation.

Golbahar, Afghanistan in november 2001. Versterking van de Noordelijke Alliantie komt aan in een dorp ter voorbereiding op de laatste poging om de Afghaanse hoofdstad Kabul te heroveren.

Qalat in de provincie Zabul, Afghanistan. Een Afghaanse soldaat knielt naast een Afghaanse tolk die werkte met het Amerikaanse leger, en omkwam nadat het voertuig waar hij mee reisde tijdens een patrouille in de provincie Zabul omsloeg. 

Caïro, Egypte in januari 2013. Een demonstrant midden in een wolk traangas.

Caïro, Egypte in december 2013. Een bedelaar in het centrum van Caïro.