Anabel Hernandez denkt dat de Mexicaanse overheid achter de drugsoorlog zit

Anabel Hernandez

Op 19 januari 2001 ontsnapte de leider van het grootste drugskartel in Mexico uit de strengbewaakte gevangenis waar hij zat opgesloten. Volgens journaliste Anabel Hernandez werd Joaquín "El Chapo" Guzmán, de leider van het Sinaloakartel, onder begeleiding van corrupte politiemannen de gevangenis uitgeloodst. Ze brachten hem naar een helikopter, waarmee hij zijn vrijheid tegemoet vloog. Volgens het officiële onderzoek ontsnapte El Chapo in een kar met schone was, wat gezien zijn bescheiden lengte fysiek misschien mogelijk zou zijn, maar toch hoogst onwaarschijnlijk is.

Als de conclusie van Hernandez’ onderzoek klopt, dan is dat het toppunt van corruptie binnen de Mexicaanse overheid, en wordt daarmee bewezen dat de ferme en bloedige greep die de drugskartels op het land hebben reikt tot het hoogste overheidsniveau.

Hernandez onderzocht El Chapo’s ontsnapping voor haar nieuwe boek Narcoland: The Mexican Drug Lords and their Godfathers, waarin ze de relaties tussen de drugskartels, rijke zakenmannen en hoge ambtenaren blootlegt. In het boek beweert ze dat de drugsoorlog is begonnen door voormalig president Vincente Fox, en dat de overheid—sinds El Chapo’s ontsnapping—samenwerkt met het Sinaloakartel, waardoor het web van corruptie blijft groeien.

We spraken Anabel eerder dit jaar, nadat ze had ontdekt dat de hoofdcommissaris van de Mexicaanse politie een bevel had gegeven om haar te laten verdwijnen. Nu haar boek ook in het Engels is verschenen, vind ik het een goed moment om weer met haar te praten over de betrokkenheid van de Mexicaanse overheid bij de drugshandel in het land.

Voormalig president van Mexico, Vicente Fox. (Foto via)

VICE: Hoi Anabel. Hoe zou jij de Mexicaanse drugsoorlog beschrijven?

Anabel Hernandez: Sinds de jaren zestig is er in Mexico een fopoorlog tegen drugs gevoerd. In die jaren beschermde de overheid de drugskartels juist. De drugskartels mochten verbouwen wat ze wilden, en in ruil daarvoor betaalden ze de overheid. Het was geen steekpenning, het was meer een soort belasting. De overheid voerde projecten uit met de opbrengst. Maar in de jaren tachtig en negentig groeiden de kleine kartels enorm dankzij de verkoop van cocaïne. Mexico vergrootte de hoeveelheid cocaïne die ze van Colombia kochten en verscheepte het vervolgens naar de Verenigde Staten.

Wat gebeurde er toen?

De kartels accepteerden niet meer dat de overheid hen vertelde wat ze wel en niet konden doen. In plaats daarvan gingen ze ambtenaren omkopen en verloor de overheid volledig de controle over de kartels. De kartels kochten rechters, generaals, ministers, gouverneurs en politieagenten om, en creëerden zo hun eigen wereld met hun eigen regels.

Kun je een voorbeeld geven van hoe ver die corruptie gaat?

In januari 2001 gebeurde er iets waardoor de situatie in Mexico veranderde. De overheid hielp El Chapo met ontsnappen. Vanaf dat moment beschermde de overheid een kartel, en begon het tegen de andere kartels te vechten. Daar kwam de oorlog tussen de kartels uit voort. Daarvoor was Mexico een relatief veilige plek. De toenmalige president, Vincente Fox, is dus eigenlijk verantwoordelijk voor de oorlog tussen de kartels. Zijn overheid wilde grond van het Gulfkartel afnemen en het aan het Sinaloakartel geven.

Kunnen je zeggen dat Fox van alle corruptie afwist?

Ja. Ik weet dat omdat de procureur-generaal alle verklaringen heeft waarin gezegd wordt dat die corruptie er was. Hij kan het niet ontkennen omdat de procureur-generaal het wist. Zijn overheid heeft de documenten die het bewijzen.

Denk je dat het ooit mogelijk is om van de corruptie af te komen, nu het zo verweven zit in het politieke systeem?

Ik ben er tijdens dit onderzoek achter gekomen dat corruptie van boven naar onder werkt, niet andersom. Als de overheid echt corruptie wil bestrijden, dan moeten de mensen aan de top opgesloten worden. Neem bijvoorbeeld de hoofdcommissaris van de politie. Hij heeft honderden politieagenten onder zich. Als hij eerlijk is, dan zijn zij ook eerlijk. Is hij corrupt, dan is de rest ook corrupt. Het is jammer dat iedereen die betrokken is bij corruptie er voordeel aan heeft, en niemand dus het politieke systeem wil zuiveren.

De DEA (Drug Enfrorcement Administration) is op zoek naar Joaquín "El Chapo" Guzmán.

Hielp de CIA niet mee om de kartels aan de macht te brengen?

Aan het einde van de jaren zeventig begon Nicaragua een communistisch land te worden en de Amerikaanse overheid onder Reagan vond dat ze dat niet kon toelaten. De Amerikanen hadden hun handen al vol aan Cuba, dus werd het congres gevraagd om geld om een groep rebellen te kunnen financieren. Die groep, de Contra’s, moest tegen de communistische Nicaraguaanse overheid vechten. Nadat er geen steun meer was in het congres, sloot de CIA een deal met drugsbaronnen—de Amerikaanse overheid zou de grenzen openzetten en cocaïne toelaten, als de kartels een deel van het geld dat ze ermee verdienden gebruikten om de Contra’s te steunen. Dan vraag ik mezelf af: als de Amerikaanse overheid dat toen deed, hoe weten we dan dat ze dat nu ook niet doen?

Wat geloofden mensen dat er gebeurd was toen El Chapo vrij was? De officiële versie van het verhaal, dat hij ontsnapte in een kar met wasgoed?

Toen dit verhaal aan de president verteld werd, geloofden een aantal van zijn medewerkers niet dat het waar kon zijn. De gevangenis was namelijk extreem goed beveiligd. Er zaten overal sensors—zelfs in de waskarren—en ze hadden geautomatiseerde deuren. Ontsnappen was onmogelijk. Iemand die betrokken was bij de bouw van de gevangenis bezwoer dat zoiets in die gevangenis nooit zou kunnen gebeuren, maar hij mocht daar van de president niets meer over zeggen.

En de mensen in Mexico?

Die geloven denk ik wel de originele versie. Veel journalisten wereldwijd geloven en herhalen dat verhaal, maar dat komt omdat zij geen toegang hebben gehad tot de officiële documenten.

In je boek schrijf je ook over de luxe die El Chapo in de gevangenis had. Vertel me daar eens over.

Hij kreeg geld in de gevangenis, waarmee hij hij de bewakers kon omkopen. Uiteindelijk had hij zelfs de gevangenisdirecteur in zijn zak. In het officiële document dat ik bezit staat ook dat de directeur naar de feestjes ging die El Chapo in de gevangenis organiseerde—kerstfeesten die vijf dagen duurden. Hij nodigde zijn familie uit, alsof hij in een luxe hotel zat. Hij bestelde eten van buitenaf, versierde de hele gevangenis met kerstspullen, nodigde bands uit en liet zijn cel een andere kleur verven. Hij kon echt doen wat hij wilde in de gevangenis.

Wow. En de prostituees?

Hij was een zieke man—hij heeft een seksverslaving. De directeur liet prostituees binnen die bijna altijd bij El Chapo waren, maar als hij die even niet bij de hand waren vergreep hij zich aan de vrouwelijke medewerkers in de gevangenis. Hij kon doen wat hij wilde.

Z-40, de leider van het Los Zetas kartel totdat hij kortgeleden opgepakt werd.

Miguel Ángel Treviño Morales—oftewel Z-40, de leider van Los Zetas—is recentelijk opgepakt. Verandert dat iets aan de oorlog?

Het treurige is dat het niets verandert. Zelfs als de leider van Los Zetas vermoord zou worden, dan is er altijd iemand om zijn plaats in te nemen. Toen de Mexicaanse overheid El Chapo oppakte, namen ze zijn geld niet eens in. Ze nemen nooit hun geld en hun bezittingen in. Dan maakt het ook niet uit of ze in de gevangenis zitten, want dat geld zorgt ervoor dat de kartels kunnen doorgaan.

Andere leiders van kartels zijn “verdwenen” of “overleden,” maar er zijn ook mensen die denken dat ze gewoon zijn gestopt met de kartels en nu aan het rentenieren zijn. Denk je dat El Chapo dat ook van plan is?

Ik denk dat El Chapo nu nog te belangrijk is voor de drugsmarkt. Hij is een symbool, hij controleert alles. Hij is belangrijk voor de drugswereld omdat hij vertrouwen kweekt voor de mensen die erbij betrokken zijn, de Colombianen die de cocaïne maken. Hij zorgt dat de zaken stabiel blijven.

Okay.

Dus ik weet niet wat er met hem gaat gebeuren, maar ik weet zeker dat niemand hem weer op wil sluiten. De Mexicaanse en de Amerikaanse overheid allebei niet. Zijn vrouw is twee jaar geleden in de VS bevallen van een tweeling, en mensen zeggen dat hij bij ze was, in Californië. Dat hij kan gaan en staan waar hij wil, laat zien dat niemand er serieus op uit is om hem weer achter de tralies te krijgen.

En jij? Ga je door met het verslaan van de Mexicaanse drugsoorlog?

Dat moet wel, uit noodzaak. Er is op dit moment veel censuur in Mexico. Veel journalisten en media ontwijken bepaalde onderwerpen. De media krijgen veel geld van de overheid, maar ik denk dat ik niet de enige ben in Mexico die wil vechten voor de vrijheid van meningsuiting. De samenleving heeft recht op deze informatie, en heeft het nodig. Hoe kunnen we deze problemen oplossen als we de waarheid niet weten? Ik denk dat de samenleving genoeg macht heeft om dit allemaal te veranderen, maar we moeten wel eerst weten wat er gebeurt.

Volg Sam op Twitter: @sambobclements