The Life Fair in Rotterdam heeft virtuele strippers en een euthanasie-achtbaan

Een blonde stripper kijkt me aan. In luttele seconden doet ze haar kleren uit en begint ze verleidelijk met haar borsten en heupen te bewegen. Het voelt best wat ongemakkelijk. Zeker als ze ook nog haar benen spreidt en vervolgens een rondje draait en vooroverbuigt. Als het me allemaal een beetje te veel wordt onder de VR-bril, zet ik het ding af. Ik besef met dat ik zojuist mijn VR-ontmaagding heb beleefd. En ik voel me een beetje vreemd.

In het Nieuwe Instituut in Rotterdam is sinds deze maand The Life Fair te zien, een nieuwe expositie over hoe ons lichaam steeds meer in dienst staat van technologie en commerciële belangen. De tentoonstelling is opgezet als een klassieke beurs, compleet met stands, gratis samples en de mogelijkheid om allerlei dingen uit te proberen. Zo kun je naast VR-porno bijvoorbeeld ook meelwormen en sprinkhanen proeven en een pak aantrekken waardoor je lichaam aanvoelt als dat van een bejaarde.

“Hoe vrij zijn onze lichamen eigenlijk nog?” vraagt conservator Agata Jaworska als we samen door de tentoonstelling lopen. Ze stelde de expo samen met niet alleen projecten van kunstenaars en ontwerpers, maar ook van (commerciële) bedrijven, organisaties en overheden. De kwestie die centraal staat is hoe groot de invloed van al deze organisaties op onze lichamen is, en vooral ook hoe die invloed verkregen wordt. “We willen in de tentoonstelling laten zien dat alle fases van het menselijk leven zijn verstrengeld met de belangen van bedrijven en de overheid, zowel in het openbare leven als in de privésfeer.”

De tentoonstelling is ingedeeld in verschillende levensthema’s. Bij binnenkomst kun je een foto laten maken in het kunstwerk van Jasper van Loenen, Average Visitor. De foto van je gezicht wordt dan samengevoegd met de gezichten van de bezoekers die je voorgingen, waardoor er een gezamenlijk gezicht ontstaat waarin kenmerken van iedereen terug te vinden zijn. Je wordt op die manier visueel onderdeel van het gemiddelde.

Kunstenaars Yuri Veerman en Dimitri Tokmetzis plukten voor hun project Koppie Koppie foto’s van wildvreemde kinderen van het internet en die hebben ze op koffiemokken gedrukt. De mokken worden vervolgens verkocht. Je kun erbij stilstaan hoe vreemd het is om je koffie te drinken uit een mok met een wildvreemd kind erop, maar eigenlijk is het misschien wel net zo vreemd dat ouders die foto’s zomaar online zetten.

“Vertrouwen, maar ook de vraag waar je precies in gelooft, zijn belangrijk in deze tentoonstelling. Dat zie je bijvoorbeeld binnen het thema ‘Love’ bij de stand over Singapore. De regering daar bemoeit zich zeer intensief met het liefdesleven van de burgers. Datingbureaus worden door de staat gefinancierd en er is zelfs een Ministerie voor liefdeszaken– het Ministry of Social and Family Development – dat speciale programma’s biedt om te helpen bij problemen op liefdesgebied. Het standaardgezin – man, vrouw en kinderen – vormt de hoeksteen van de samenleving en er wordt veel belang gehecht aan voortplanting en het ‘gezond’ houden van de populatie,” vertelt Agata.

Een stukje verderop, hangt een angstaanjagende grafiek van het bedrijf IRMS Medicine, waarop ik zie dat mijn kansen om zwanger te worden in extreem tempo afnemen. Agata zegt daarover: “De stands binnen Work zijn vaak verbonden met onderwerpen als geboorte. Dat deze connectie zo makkelijk te maken is zegt veel over de aard van onze werkgevers en de invloed die ze op onze privélevens hebben. Bedrijven als Facebook en Apple vergoeden voor hun vrouwelijke werknemers bijvoorbeeld de mogelijkheid om hun eicellen in te laten vriezen zodat ze eerst aan hun carrière kunnen werken en later kinderen kunnen nemen. Je kunt je afvragen of dat emancipatie is, of juist manipulatie?”

Die laatste vraag stel ik mezelf vaak bij het zien van alles wat de beurs mijn lichaam te bieden heeft. Neem bijvoorbeeld Thync, een apparaatje dat je op je slaap moet aanbrengen en dat claimt via elektrische impulsen je hersengolven zo te kunnen beïnvloeden dat je er meer energie van krijgt, of juist tot rust komt. “Eigenlijk het equivalent van een kop koffie of een glas wijn.” Thync klinkt veelbelovend, maar het apparaatje roept ook vragen op over de aard van ons werk. Want lopen we onszelf niet voorbij als we er behoefte aan hebben om onze hersengolven kunstmatig te kunnen beïnvloeden? Krijg je niet juist meer stress als je je brein nooit rust gunt. Moeten we niet gewoon naar bed als we moe zijn?

“Je kan onze lichamen zien als een strijdtoneel waarop de belangen van al deze verschillende instellingen worden uitgevochten,” zegt Agata. “En die strijd gaat zelfs door als we er niet meer zijn.” We zijn aangekomen bij een gitzwart schaalmodel van een fictieve rollercoaster, de Euthanasia Coaster van ontwerper Julijonas Urbonas. Het is een doodgewone achtbaan, met als enige verschil dat het einde van de rit ook jouw einde betekent. De attractie is zo ontworpen dat je in een staat van euforie raakt. Hierna neemt de adrenaline het over en worden de g-krachten zo heftig dat je in tunnelvisie gaat zien, bewusteloos raakt en doodgaat. “Het is een heel elegant en mooi model, het heeft een bepaalde aantrekkingskracht en dat is tegelijkertijd wat het zo interessant maakt: in feite is het gewoon een moordmachine.”

Naast de achtbaan des doods staat een stand voor ETER9, een sociaal netwerk dat je het eeuwige leven biedt. De website maakt op basis van je handelingen een virtuele versie van jezelf die vervolgens het sociale netwerk precies zo gaat gebruiken zoals jij dat zou doen. Zo hoef je geen moeite meer te doen om sociaal te zijn en kan iedereen altijd met je kletsen, zelfs als je dood bent.

Verbazing is de constante factor van The Life Fair. Het format van een commerciële ‘beurs’ zorgt in eerste instantie misschien voor wat opgetrokken wenkbrauwen, maar zodra je door deze laag heen weet te prikken zie je in dat je er totaal afhankelijk bent van je eigen kritische beoordelingsvermogen en morele kompas. En dan wordt het spannend. Ga je mee in de ontwikkeling of haak je af?

De tentoonstelling The Life Fair is nog tot 8 januari in het Nieuwe Instituut in Rotterdam te zien.