Ecuador blufte niet: ze gaan naar olie boren in het Amazonegebied

“De wereld heeft ons laten stikken”, waren de woorden waarmee Rafael Correa, de president van Ecuador en de man die het toezicht heeft over twee van de prachtigste en meest bedreigde natuurlijke ecosystemen ter wereld, aankondigde binnenkort met de afbraak van één ervan te gaan beginnen.

Eén van die twee systemen, de Galapagoseilanden, is wereldwijd zeer bekend. Het andere, het Yasuni National Park dat diep in Ecuadors Amazone regenwoud ligt, is minder bekend – waarschijnlijk omdat het minder in aanraking is geweest met de moderne wereld (of andersom).

Yasuni mag dan onbekender zijn dan de Galapagoseilanden, het is niet minder belangrijk. Het is de plek met de meeste biodiversiteit op aarde, met meer verschillende soorten op een enkele hectare dan in heel Noord Amerika. Daar komen we zo nog wel op terug. Helaas voor de flora, fauna en lokale bevolking heeft Yasuni nog iets anders: olie. Veel olie.

Zes jaar geleden had Correa een idee: in ruil voor de belofte dat Ecuador het Ishpingo-Tambococha-Tiputini (ITT) veld - een gebied van tienduizend vierkante kilometer Amazonewoud waaronder zo'n 800 miljoen vaten (=120 liter) liggen - met rust zou laten, vroeg hij de wereld om een donatie van 3,6 miljard dollar, wat slechts een fractie is van de totale straatwaarde van de olie die rond de 18 miljard dollar ligt.

Het is maar net aan wie je het vraagt; Correa is ofwel een innovator of een gijzelnemer. Na de aankondiging afgelopen donderdag dat Ecuador binnenkort zal beginnen met boren, begint het erop te lijken dat hij het tweede was. Volgens Patricio Chavez, directeur van Amazonia por la Vida, een milieu-organisatie, stelde Correa de internationale gemeenschap voor weinig keus: “betaal of we gaan boren”.

Er werd maar 13 miljoen dollar opgehaald voor dit goede doel. Dus boren maar.

Een vorig jaar gepubliceerd onafhankelijk rapport van de Ecuadoraanse regering stelde dat de beslissing over Yasuni van “belangrijke symbolische waarde” was, omdat de toekomst ervan symbool staat voor de moeizame dualiteit tussen enerzijds het bewaren van Ecuador's belangrijkste erfgoed – haar biodiversiteit en culturele rijkdom – en anderzijds het onttrekken van fossiele brandstoffen, wat in de laatste decennia tot haar groei heeft geleid.

Het klopt dat zowel olie als de culturele rijkdom en biodiversiteit belangrijk zijn geweest in de doorstart van de Ecuadoraanse economie. Met dat geld heeft het haar snelwegen geüpgrade tot de beste in heel Zuid-Amerika, de infrastructuur verbeterd en een spanking nieuw vliegveld gebouwd in Quito. Eén van de voorwaarden in Correa's plan was dat Ecuador met het gedoneerde geld kon doen wat het wilde, wat potentiële gevers mogelijk heeft afgeschrikt.

Daarom, en misschien door de hoogst onorthodoxe aanpak, is het plan nooit echt van de grond gekomen. In zijn speech op de nationale televisie zei Correa dat het “een van de moeilijkste beslissingen van [zijn] regeringsperiode” was om het plan af te blazen en gaf hij de schuld aan de hypocrisie van de landen die weigerden te doneren. Het plan zou naar verwachting 410 miljoen ton CO2-uitstoot besparen.

In afwachting van mijn bezoek aan Yasuni (waarover later deze week meer), ontmoette ik eerder deze maand Kelly Swing, een professor aan de Lousiana State University die nu doceert aan de Universidad San Francisco de Quito en de oprichter is van het Tiputini Biodiversity Station, een onderzoekspost aan de rand van het betwiste gebied.

Sinds 1995 doen Swing en meer van 's werelds topbiologen onderzoek naar het gebied en hebben ze al opmerkelijke bevindingen gedaan. In enkel de hectare grond rondom de onderzoekspost zijn al zo'n 100,000 verschillende insectensoorten gevonden (meer dan in de VS en Canada bij elkaar), en vele duizenden die nog niet officieel beschreven zijn. In Yasuni National Park leven 600 verschillende soorten vogels, 580 soorten kikkers en ontelbare verschillende bomen. Er zijn luipaarden, jaguars, adelaars en aapjes; tapirs en pekari's en nog meer aapjes.

Veel van deze diversiteit kan volgens Swing worden verklaard door het feit dat Tiputini maar één breedtegraad onder de evenaar ligt. Het deel van het regenwoud dat in theorie nog diverser zou kunnen zijn dan Tiputini is al verwoest door olieboringen en houtindustrie.

“We hebben zo veel schade aangericht op de Napo-rivier in de laatste 40 tot 50 jaar dat veel mensen denken dat we het meest diverse gebied op aarde al hebben verwoest”, zegt Swing. Met meer boringen zou hetzelfde kunnen gebeuren met het gebied rond Tiputini.

Er zijn nog veel meer plekken op aarde die langs de evenaar liggen, maar wat Yasuni National Park volgens Swing zo bijzonder maakt is het feit dat het oosten van Ecuador geleidelijk transitioneert van het Andesgebergte naar het Amazonebassin, waardoor er een “overlap” van hoogland- en laaglandfauna kan ontstaan.

In zijn speech beloofde Correa dat minder dan één procent van Yasuni zal worden aangetast door het boren, maar het feit is dat er al geboord wordt in delen van Yasuni die geen onderdeel waren van de ITT-deal – en Ecuador heeft ook niet precies de beste track record als het gaat om boren in het Amazonegebied.

Tussen 1960 en 1992 heeft Texaco meer dan 300 olieputten geslagen en tot op heden voor sterke vervuiling gezorgd in grote gebieden ervan. Ik had kort geleden een ontmoeting met een groep die ChevronToxico heet, bij een event in Quito waar ze flesjes water hadden meegenomen uit rivieren waar Texaco in de buurt heeft geboord. Het water zat vol met sediment en rook naar een oud motorblok. Veel van de lokale bewoners hebben weinig keus dan het water gewoon te drinken. ChevronToxico beweert dat het vervuilde water verantwoordelijk is voor geboorteafwijkingen, kanker en miskramen onder de lokale bevolking. In 2011 wonnen advocaten die lokale gemeenschappen vertegenwoordigden 18 miljard dollar van Chevron in een rechtszaak voor de Ecuadoraanse rechtbank.

Slechts een paar kilometer van Tiputini boren Chinese en Ecuadoraanse bedrijven naar olie. Om bij het biodiversiteits-onderzoeksstation te komen moet je eerst twee uur varen in een kanootje vanaf het dichtstbijzijnde dorp, Coca, voordat je aankomt bij wegen die in het bezit zijn van oliebedrijven. Langs die wegen, vertelt Swing, zag je vroeger nog regelmatig aapjes, jaguars en allerlei andere dieren.

“De laatste tijd zie je daar niks meer van”, zegt hij. De post is maar twaalf kilometer van de dichtstbijzijnde boorplek, en het lawaai kun je makkelijk horen. De gasvlammen trekken 's nachts insecten aan als insecten naar een gasvlam in de nacht. Kikkers hebben moeite met het vinden vliegjes, en grotere dieren hebben vaak moeite met het vinden van andere grotere dieren om mee te paren. “Het lijkt erop dat er een flinke afname in de hoeveelheid fauna is, vergeleken met tien jaar geleden.”

De grote vraag is wat er nu gaat gebeuren. Zelfs begin deze maand was Swing nog optimistisch dat Correa door de ruim 100 miljoen dollar die voor de deal aan Ecuador beloofd waren de “point of no return” gepasseerd was en er niet meer op zou durven terugkomen. Maar daar had hij blijkbaar niet zo'n moeite mee.

Maar heeft de wereld Ecuador werkelijk laten stikken, zoals Correa zei? Na een eerste instroom van geld stokten de donaties. Swing vertelde dat er in het begin wel een vlaag van enthousiasme in de internationale gemeenschap was, maar dat het land uiteindelijk niet erg succesvol is geweest in het verkopen van het idee.

“Het leek er niet op dat de nadruk lag de wereld ervan te overtuigen dat het een waardig doel was en Ecuador een waardige ontvanger van steun”, zegt Swing. Nu is het mogelijk dat de investeerders/donors zowel het bos als hun geld zullen zien verdwijnen.

Voor het presidentiëel paleis in Quito protesteren milieuactivisten met borden waar op leuzen staan als “Ecuador is niet te koop”. Ondanks de armoede in het land, wat Correa “de grootste aantasting van mensenrechten” noemde, hebben volksenquêtes in het land aangetoond dat 93 procent van de bevolking achter het ITT plan staat en het boren in het gebied verwerpt.

Toch wordt er geboord.

“We zijn triest, maar ik heb een schoon geweten omdat ik denk dat we de juiste keuze hebben gemaakt voor de toekomstige generaties”, zei Correa, zonder ook maar een vleugje ironie.