Vakkundig antwoord op onnozele vragen over geld

Ik ben goed met geld. Vooral met het uitgeven ervan. Elke maand wordt er een bedrag op mijn rekening gestort, dat een maand later weer weg is. Waar dat geld blijft is me elke maand weer een raadsel. Goed, een deel geef ik aan die vriendelijke barman in het café – noem het liefdadigheid – en een deel gaat naar de belastingdienst, die ik het ook van harte gun, omdat het de enige instantie is die me nog weleens een brief stuurt. Maar geld is meer dan wat ik verdien en uitgeef. Daar kun je geen hele katernen in de krant over volschrijven.

We krijgen op school les over economie, en verkiezingen worden bepaald op het onderwerp. Toch zijn er een heleboel aspecten van de financiële wereld waar ik geen fluit van begrijp. Omdat ik het idee heb dat de economie toch best belangrijk is, belde ik met Paul van der Kwast, onafhankelijk financieel adviseur en freelance journalist voor onder meer het Financieel Dagblad, om een paar vragen te stellen over hoe dat nou eigenlijk zit met al dat geld.

VICE: Hoi Paul, is de financiële crisis nou eigenlijk al voorbij?
Paul van der Kwast: De crisis is voor het grootste deel voorbij. Er zijn nog maar weinig mensen bang dat het financiële systeem gaat instorten. Bovendien is het toezicht veel strenger geworden. Daarom durven de meeste banken ook geen rare dingen meer te doen, tenminste, voorlopig. Het zal wel weer terugkomen, maar dan zijn we weer tien jaar verder.

Maar is dus wel kans op een nieuwe crisis?
Er komt altijd weer een nieuwe crisis, maar waarschijnlijk is die weer anders dan deze crisis. Er zijn nu allemaal regels ingesteld om te voorkomen dat de fouten van tien jaar geleden weer opnieuw worden gemaakt, maar over tien of twintig jaar worden er weer andere fouten gemaakt. Die glippen dan door de verdedigingsmechanismen heen en zo kan er weer een andere crisis ontstaan.

Banken gaan dus sowieso de mist in. Kunnen we niet beter zonder banken?
Voor heel veel dingen kun je prima zonder bank. Er zijn allemaal nieuwe technologieën in de maak, zoals bijvoorbeeld blockchain voor betalingsverkeer, die de banken voor een groot deel overbodig maken. Ook voor kredietverlening heb je niet per se een bank nodig. Het is wel fijn als je geld kunt lenen, om bijvoorbeeld te investeren of om een huis te kopen. Maar dat kan ook via pensioenfondsen, verzekeraar of crowdfunding.

Wat is de beste investering die ik met mijn spaargeld kan doen?
Dat hangt ervan af of je het volgend jaar nodig hebt of niet. Als je over een jaar een huis of een auto wilt kopen, of een mooie reis wilt maken, dan is het beste om het op de bank te zetten tegen een rente van 0,5 procent. Maar als je het geld voor tien of vijftien jaar kunt missen, dan moet je aandelen kopen, het liefst via indexfondsen. Dan koop je een paar duizend aandelen van de grootste bedrijven in Europa, Japan en de VS en dan moet je er niets meer aan doen. Gewoon je ogen dicht en over vijftien jaar kijken wat ervan is geworden.

Is dat niet een riskante gok? Het kan ook zo zijn dat je aandelen minder waard worden.
Dat kan, maar als je je aandelen heel breed spreidt is het geen gok. Als je bijvoorbeeld alleen aandelen koopt in Philips, Google en Apple, dan is het een enorme gok, want een van die bedrijven kan failliet gaan. Neem Volkswagen: een bedrijf waarvan we dachten dat het heel goed was, blijkt toch heel riskant te zijn – dat bleek toen het bedrijf opeens in opspraak kwam door de sjoemeldiesels. Dus je moet aandelen in honderden of duizenden verschillende bedrijven kopen, via een fonds, want dat ga je natuurlijk niet zelf allemaal doen. Dan is het geen gok meer. Mochten al die bedrijven failliet gaan, heb je een heel ander probleem. Dan is de Derde Wereldoorlog uitgebroken, of zo.

Wat is eigenlijk een koers?
Een koers is de prijs die vandaag wordt betaald, en dat is niet zomaar iets. Bij een casino is het allemaal puur toeval, maar de koers van een aandeel is gebaseerd op het verdienvermogen van het bedrijf wat erachter zit. Philips maakt – ik noem maar wat – 1 miljard winst en heeft 1 miljoen aandelen uitstaan. Dat betekent dat er per aandeel duizend euro winst wordt gemaakt. Als één Philips-aandeel op de beurs bijvoorbeeld 10 duizend euro waard is, dan is de koers van dat aandeel dus 10 keer zo groot als de winst. Dat heet de koers-winstverhouding, en die is in dit voorbeeld dus 10. Dat is echt geld, en dat bepaalt de koers. Een deel van die winst wordt dan vervolgens door de meeste bedrijven elk jaar uitgekeerd aan de aandeelhouders. En natuurlijk gaat het niet alleen om de winst van de dag, maar ook om de winst van de komende vijf of tien jaar. Eigenlijk is het zoiets als een spaarrente, maar dan veel hoger.

O. Iets anders: worden we steeds armer of rijker?
Het hangt ervan af aan wie je het vraagt. In Nederland is iedereen over het algemeen de afgelopen tien of twintig jaar rijker geworden. Er zijn natuurlijk altijd mensen die niet rijker worden, of zelfs armer, maar dat is altijd al zo geweest. De afgelopen vijf jaar is een klein groepje gepensioneerden gekort op hun pensioen, die zijn bijvoorbeeld wat armer geworden. En mensen die geen werk hebben ook, maar dat is logisch.

Rijkdom zit 'm ook niet alleen hoeveel euro's je hebt, maar ook wat je daarmee kunt kopen. Veel dingen zijn de afgelopen tien jaar goedkoper geworden, zoals elektronica. En bijvoorbeeld auto's zijn niet per se goedkoper geworden, maar wel veel beter en degelijker –We kunnen dus langer doen met de dingen die we voor hetzelfde geld kopen, dat is ook rijkdom.

Stel dat je een fikse studieschuld hebt? Kan je dan eigenlijk ooit een huis kopen?
Je studieschuld wordt wel meegewogen als je een hypotheek wilt krijgen, maar niet zo zwaar als gewone kredietschulden. Die moet je echt zo snel mogelijk afbetalen. Als je een studieschuld hebt van 20 duizend euro, maar je hebt ook 20 duizend op je spaarrekening staan, dan zou ik die studieschuld niet met dat geld afbetalen, want dan heb je geen cent meer. Bovendien wordt er bij het verstrekken van een hypotheek ook rekening gehouden met dat spaargeld. Als je een studieschuld van een halve ton hebt en geen spaargeld, dan wordt het wel een groter probleem.

Ik heb wel het idee dat banken wat minder strikt worden. Banken zijn nu bijvoorbeeld tegenover zzp'ers al iets minder streng dan vijf jaar geleden – ze moeten wel, want er komen steeds meer zzp'ers. Bij studieschulden is die flexibiliteit volgens mij ook aan het opkomen, want een academicus of een hbo'er van 28 met een enorme studieschuld heeft op de lange termijn een veel beter perspectief dan bijvoorbeeld iemand van 55 zonder studieschuld. Dus een slimme bank zal denken dat die jongen of dat meisje de komende jaren gewoon carrière gaat maken, waardoor die studieschuld minder wordt. Het is – mede door de crisis – wel nog steeds moeilijk om geld te lenen voor een hypotheek als je schulden hebt, maar ik hoop dat alles de komende jaren weer wat milder wordt.

Stel je wilt rijker worden. Kun je dan beter besparen op je uitgaven, of harder werken voor meer inkomsten?
Harder werken is natuurlijk altijd goed, want dan investeer je in jezelf. Als je hard werkt, bouw je een netwerk op en dat is altijd handig, zelfs als je iets heel anders wilt gaan doen. Als je bespaart op je uitgaven ben je jezelf aan het afknijpen. Van die ontzettende kneuteraars die op alles bezuinigen hebben wel meer geld te besteden, maar ze kunnen dat geld op een gegeven moment niet meer uitgeven, omdat het een levensstijl is geworden. Die mensen hebben dan misschien wel meer geld op de bank, maar ze gaan nog steeds naar de Aldi, omdat ze nerveus worden van geld uitgeven. Als je door hard werken meer geld hebt, dan geniet je er ook van om dat weer uit te geven.

Waarom is geld eigenlijk beter dan ruilen?
Omdat het veel handiger is. Mijn buurman heeft geen koe lopen, voor als ik zin heb in een biefstuk. Ruilen lijkt me bijzonder omslachtig. Dat gebeurde vroeger in heel primitieve samenlevingen, maar inmiddels werkt dat niet meer.

Waarom wordt een tramkaartje al sinds mensenheugenis steeds duurder
Omdat alles steeds duurder wordt. De trambestuurders worden duurder, en de trams worden duurder, en de elektriciteit wordt duurder – dat komt doordat er inflatie is. Er is bijna altijd inflatie. De lonen gaan natuurlijk ook bijna altijd omhoog. Nou ja, de afgelopen paar jaar niet, maar nu begint het weer te stijgen. Dus dat zal ook wel gelden voor het tramkaartje.

Wat jammer. Toch bedankt Paul!