FYI.

This story is over 5 years old.

eetstoornis

Vier jonge Nederlandse mannen vertellen hoe het is om een eetstoornis te hebben

"Ik moest vechten om serieus genomen te worden."
Nd
illustraties door Nanna de Jong
Illustratie van Nanna de Jong

Steeds meer Nederlandse mannen laten zich behandelen voor een eetstoornis, maar worden niet altijd serieus genomen – door zowel mensen in hun omgeving als hulpverleners – omdat het een 'vrouwenziekte' zou zijn.

Naar schatting lijdt tien procent van de Nederlanders aan een eetstoornis. Hoewel eetstoornissen gewoonlijk worden weggezet als een kwaal voor jonge, witte vrouwen, bestaat vijf tot tien procent van deze groep uit mannelijke patiënten. Dit aantal, dat overigens alleen de mannen vertegenwoordigt die daadwerkelijk hulp zoeken voor hun stoornis, neemt landelijk rap toe. Toch horen we nog veel te weinig over en van deze 'onzichtbare' mannen.

Advertentie

Van alle aandoeningen vallen eetziektes onder de meest seksegebonden stoornissen. De media doen er niet veel aan om dit te veranderen – met sporadische uitzonderingen daargelaten, waaronder de controversiële Netflixfilm To the Bone (2017) waarin acteur Alex Sharp de 19-jarige anorect Luke speelt.

Hoewel vrouwen met een eetstoornis al niet erg happig zijn op het inschakelen van psychologische hulp, heerst er onder mannen nog meer schaamte om ervoor uit te komen. Cultureel stigma, het idee dat een eetziekte 'afbreuk' zou doen aan iemands mannelijkheid en heteroseksualiteit, speelt hierbij een rol. Maar ook in de reguliere hulpverlening schort het geregeld aan begrip. Vaak worden mannen met een eetstoornis onder-gediagnosticeerd en zijn de behandelingen vooral gericht op vrouwen. Hierdoor herkennen veel mannen een eetziekte minder makkelijk bij zichzelf en voelen ze zich vaak niet gezien of welkom bij hulpverleners.

We spraken vier jongens die een eetstoornis hebben of hadden, over hoe het is om je te moeten vermannen voor een ernstige ziekte die bij de andere sekse 'hoort'.

Rob (24) had een eetbuistoornis

Een eetbuistoornis of binge eating disorder (BED) is een zichtbare eetstoornis waarbij iemand eetbuien heeft en geen pogingen doet om het voedsel kwijt te raken, te verbranden of het zichzelf te onthouden. BED komt ongeveer evenveel voor bij mannen als bij vrouwen .

Tonic: Rob, kun je vertellen over de periode waarin je een eetbuistoornis ontwikkelde?
Rob: Ik heb negen jaar lang geworsteld met mijn eetstoornis en ben nu ongeveer een half jaar officieel hersteld – al geloof ik dat je er nooit helemaal van kunt herstellen. Toen ik klein was, gaf mijn moeder me altijd snoep en chocolade als ik me slecht voelde. Dat troosteten werkte en zo begon mijn eetstoornis.

Advertentie

"Soms werkte ik letterlijk kilo's nasi naar binnen"

Eerst kocht ik van mijn zakgeld één chocoladereep, om die daarna stiekem op te eten. Langzaam werden dat steeds meer repen. Toen ik rond mijn achttiende op kamers ging wonen – en dus vrij was om te bepalen wat, wanneer en hoeveel ik at – kreeg ik vaak eetbuien. Soms werkte ik letterlijk kilo's nasi naar binnen. Hoewel ik merkte dat op kamers wonen al niet goed voor me was, ging ik op een gegeven moment helemaal op mezelf wonen. Met de 'aanmoediging' van vrienden, die ik via pro-ana-sites had leren kennen, ging het toen echt fout. Die mensen steunden me alleen maar de dood in. Uiteindelijk heb ik mijn moed bijeen geraapt en contact gezocht met hulpverlening om me te laten behandelen.

Door welke gedachten werd je destijds achtervolgd?
Mijn eetstoornis begon als een klein geheim, maar groeide uit tot iets dat mijn leven beheerste. Ik was voortdurend bezig met hoe ik het kon verbergen voor anderen. Dat gaf me een slecht gevoel en leverde veel stress op, omdat ik bang was dat iemand erachter zou komen. Daarnaast dacht ik alsmaar aan hoe ik het tot de volgende eetbui zou uithouden, wat voor voedsel ik zou gaan kopen, en wanneer ik dat zou kunnen eten.

Wat deden die eetbuien met je lijf?
Het was een enorme aanslag op mijn lichaam. In sommige periodes kwam ik binnen vier dagen drie kilo aan, en zat ik drie dagen later weer op mijn oorspronkelijke gewicht. Hierdoor zit mijn hele lichaam nu onder de striae: mijn bovenarmen, buik, borst, bovenbenen – het zit overal. Doordat ik zoveel ben aangekomen, zit ik nu helaas ook op een bmi waarbij wordt gesproken van morbide obesitas.

Advertentie

Had je vaak te maken met het vooroordeel dat een eetstoornis wordt gezien als 'iets voor vrouwen'?
Ja. Mijn eetstoornis werd niet als ernstig beschouwd door mijn huisarts, omdat ik een man ben die ook niet extreem mager is. Ook bij andere hulpverlening, waar ik werd behandeld voor mijn depressie, werd ik eerst niet serieus genomen – daar heb ik echt voor moeten vechten. En dat terwijl ik er het liefst helemaal niks over zei, omdat ik me er enorm voor schaamde en er luchtig over probeerde te doen.

Kon je er wel goed over praten met je vrienden, of voelde het als een taboe?
Met mijn mannelijke vrienden kon ik het er helaas niet over hebben. Voor mijn vrouwelijke vrienden kwam het als een schok, maar ze reageerden er redelijk goed op – ook omdat ik toen al bezig was met mijn herstel. Toch blijft het een onderwerp waar ik het niet graag over heb en mijn vrienden snappen dat.

Floris (33) heeft anorexia

De volledige benaming, anorexia nervosa, betekent letterlijk 'gebrek aan eetlust door een nerveuze oorzaak'. Iemand met anorexia heeft echter wel degelijk eetlust, maar die hongersignalen worden onderdruktom maar zo min mogelijk calorieën te verorberen.

Tonic: Floris, hoe lang heb je al anorexia?
Floris: Ongeveer vijf jaar. Hoe heeft dat zich ontwikkeld?
Toen ik op mijn achttiende op mezelf ging wonen, begon ik veel meer en ongezonder te eten. Ik werkte vaak fastfood en andere lekkernijen naar binnen. Daarnaast stopte ik ook met teamsport, wat ik voorheen op redelijk niveau deed. Doordat ik meer at en minder bewoog, werd ik langzaam zwaarder. Hoewel ik daarvan baalde, kon ik het niet opbrengen om mijn gedrag aan te passen. Mensen in mijn omgeving benoemden dit continu en begonnen me zelfs bijnamen te geven vanwege mijn zwaardere lijf. Ook kreeg ik steeds minder aandacht van vrouwen.

Advertentie

"Ik zag op tegen activiteiten met anderen, omdat die meestal samenvielen met eetmomenten"

Jaren later, rond mijn 27ste, uitten mijn ouders voor de zoveelste keer hun bezorgdheid. Eenmaal thuis ging ik op de weegschaal staan en schrok ik me kapot; ik woog bijna 110 kg. Toen besloot ik dat dat moest veranderen. Ik stopte met frisdrank en snoep en ging meer bewegen. Hierdoor verloor ik snel wat kilo's en voelde ik me gelukkiger, maar het ging me niet snel genoeg. Eerst verving ik mijn ontbijt, en later ook mijn lunch, door een eiwitshake. Alleen ‘s avonds at ik nog een 'normale' maaltijd, hoewel die ook elke dag kleiner werd. Ook sportte ik dagelijks en zo verloor ik bijna dertig kilo in ongeveer vier maanden. Tegen die tijd zag ik mijn vrienden bijna niet meer en zag ik ook op tegen activiteiten met anderen, omdat die meestal samenvielen met eetmomenten.

Welke reacties kreeg je op je veranderde lichaam?
Mensen vonden het knap dat ik zo veel was afgevallen, maar zeiden ook dat het nu genoeg was. Voor mij was het echter niet genoeg. Ik begon mijn avondeten uit te kotsen, en kreeg daardoor helemaal geen voedingsstoffen meer binnen. Al snel ging het nog slechter. Ik meldde me ziek bij werk en kon alleen nog maar thuis op de bank zitten – zelfs van de bank naar het koffiezetapparaat lopen deed al pijn aan mijn benen.

Uiteindelijk dwong ik mezelf naar de huisarts te gaan, hoewel ik ervan overtuigd was dat ze me een aansteller zou vinden en me weg zou sturen. Ik dacht dat ik rond de tachtig kilo woog, maar mijn gewicht bleek onder de zestig kilo te zitten. Ik had zo'n vertekend beeld van mijn lichaam dat ik een gewichtsverlies van twintig kilo niet eens meer waarnam. M’n huisarts verwees me direct door naar de gespecialiseerde GGZ, waar ik nu nog in behandeling ben.

Advertentie

Je werd dus serieus genomen?
Ja. Tot op de dag van vandaag zijn het nog steeds de hulpverleners die mij de ernst van de situatie in moeten laten zien, en niet andersom. Hoe zag een gewone dag eruit voor jou?
Na het opstaan deed ik dertig push ups, dertig buikspieroefeningen, trok me tien keer op, en deed oefeningen met gewichten. Ik ontbeet met een eiwitshake, en in het weekend ging ik vijf tot zes uur lang mountainbiken. 's Middags dronk ik een eiwitshake, en deed ik dezelfde reeks oefeningen als in de ochtend. 's Avonds at ik een klein beetje, deed ik weer dezelfde oefeningen, en ging ik anderhalf tot twee uur mountainbiken of wandelen. Daarna ging ik naar bed, maar vaak kon ik niet slapen of sliep ik te kort vanwege de honger of omdat ik me schuldig voelde over iets dat ik gegeten had.

Hoe hield je dit in hemelsnaam vol?
In het begin was ik trots op hoe 'goed' ik was in het afvallen. Het voelde als een verslaving. Maar als je een eetstoornis hebt, ben je nooit tevreden en blijf je je eisen verleggen. Ik was steeds minder vaak trots op mezelf. Ook vond ik mezelf nog te dik en wilde ik meer afvallen, maar fysiek en mentaal was ik niet meer in staat was om met de bizarre eisen van mijn eetstoornis mee te gaan. Vanaf dat moment voelde ik me een mislukkeling. En omdat ik ook wist dat wat ik in de spiegel zag, niet in lijn was met de werkelijkheid, werd ik nog ongelukkiger.

Herkende jij jezelf als man in het ziektebeeld van anorexia?
Niet echt. Daardoor heb ik ook veel te laat hulp durven zoeken. Als ik online de symptomen van anorexia opzocht, las ik bijvoorbeeld dingen als 'het uitblijven van je menstruatie'. Zelfs op fora als ikookvanmij.nl blijkt uit de meeste berichten dat mensen er niet van uit gaan dat ook jongens en mannen hieraan kunnen lijden. Dit bevestigde voor mij dat het een ziekte is die vooral vrouwen krijgen, maar natuurlijk kwam het me ook wel goed uit, omdat ik er dan niks aan hoefde te doen. Kun je met vrienden over je eetstoornis praten?
Nee, het voelt voor mij als zo'n groot taboe dat ik er met geen enkele vriend over durf te praten. Daarom heb ik nu ook geen vrienden meer. Ik neem mezelf dit erg kwalijk, maar baal er ook wel van dat geen van hen zorgen hebben geuit, en me niet de ruimte hebben gegeven het te bespreken.

Advertentie

Weet niemand dat je anorexia hebt?
Ik heb het verteld aan de vriendin met wie ik samenwoon. Zij werd eerst heel boos en veroordelend, wat heel vervelend was. Maar achteraf gezien kwam dit voort uit haar bezorgdheid en frustratie. Ze bedoelde het goed en nu steunt ze mij volledig in mijn strijd.

Na de diagnose heb ik ook mijn twee mannelijke leidinggevenden ingelicht. Zij hadden er meteen begrip voor en bieden me enorm veel ruimte en hulp. Ik had dat nooit verwacht en ben ze ontzettend dankbaar. Een aantal collega's weet er ook van af. Hoewel zij allemaal positief reageerden, heb ik het nog niet durven te vertellen aan mijn ouders, vrienden en andere mensen om wie ik geef. Niet alleen vanwege schaamte, maar ook omdat ik niet wil dat anderen bezorgd zijn. Dat vind ik mezelf niet waard.

Teun (28) had eetstoornis NAO

Eetstoornis NAO ('Niet Anderszins Omschreven') is de meest voorkomende eetstoornis . Deze ziekte wordt gekenmerkt door symptomen die horen bij andere eetstoornissen, en past daarmee niet volledig in het hokje van anorexia, boulimia of een eetbuistoornis – bijvoorbeeld als iemand anorexia heeft, maar op een gezond gewicht zit. Hierdoor wordt deze eetstoornis vaak als ‘niet erg genoeg’ opgevat, terwijl de gevolgen even ernstig kunnen zijn.

Hoe uitte de eetstoornis NAO zich bij jou?
Mijn eetstoornis kwam het meeste overeen met de criteria voor anorexia. Ik at bijvoorbeeld restrictief, maar had net niet 'genoeg' ondergewicht om als anorexia-patiënt behandeld te worden. Daarnaast had ik geen grote lichamelijke aandoeningen; fysiek was het allemaal wel draaglijk, maar mentaal was het pittig.

Advertentie

Mijn ouders gingen scheiden en ik wist totaal niet hoe ik met al die intense emoties om moest gaan. Hierdoor was ik constant somber, met als gevolg dat ik heel weinig at. Ik was toen ongeveer veertien jaar. Ik begon de focus op mijn emoties naar eten te verleggen. Dat vlakte mijn emoties af; ik was nooit meer heel blij, boos of somber, en daardoor werd de situatie een stuk draaglijker. Ook dacht ik dat ik een leuker persoon en meer door anderen gewaardeerd zou worden, als ik zou afvallen. Ik voelde me altijd een nobody, maar als ik een dag weinig had gegeten, dan mocht ik bestaan.

"Ik viel regelmatig flauw, maar dat dromerige gevoel vond ik ook wel lekker"

In het begin gaf het gewichtsverlies me wel een kick, maar uiteindelijk maakte mijn eetstoornis me alleen maar eenzamer, depressiever en zelfs suïcidaal.

Hoe zag een gewone dag voor jou eruit in die periode?
Ik sliep altijd slecht en stond vroeg op, daardoor had ik vaak vrij spel. Voor ontbijt at ik twee boterhammen, op school at ik niks. Soms fietste mijn tweelingzus mee naar school. Om de schijn op te houden smeerde ik dan een boterham voor school, maar die at ik nooit op. Ik begon heel veel te gamen en verdween zowat in mijn computer. 's Avonds, als we aan tafel zaten te eten, wilde ik mezelf onzichtbaar maken. Ik was veel met eten bezig en had vaak honger. Daar kickte ik ook wel op, op dat hongergevoel. Het voelde als een beloning, alsof ik het goed deed.

Advertentie

Hoe hield je het vol, jezelf uithongeren?
Ik viel regelmatig flauw, maar dat dromerige gevoel vond ik ook wel lekker. Als ik het echt niet meer uithield, nam ik een Twix of een beetje suiker. Maar dat moest dan wel gecompenseerd worden door een extra rondje te fietsen, de trap op en af te lopen, zulke dingen. Ik was daar heel streng in.

Kun je je nog herinneren wat er destijds door je heen ging?
Ik zette in een brief hoe mijn begrafenis eruit moest gaan zien, en die brief gaf ik aan mijn zus, onder het mom 'mocht er ooit iets met me gebeuren'. Ik weet nog dat zij mij toen heel raar aankeek, maar niet doorvroeg. Ook zette ik zielige teksten in mijn MSN-naam. Ik wilde gehoord worden, maar als iemand hulp aanbood ketste ik dat af. Ik vond het heel moeilijk om me daarin kwetsbaar op te stellen, want die eetstoornis was iets van míj.

En je kon je ziekte goed verbergen.
Ja. Toen ik het aan mijn familie en vrienden vertelde, waren ze heel verbaasd. Ik was supergoed in het ontwijken van vragen en mezelf onzichtbaar maken.

Zag je eetstoornissen als 'vrouwenziektes'?
Ik kreeg pas heel laat door dat ik een eetstoornis had, omdat ik alles toeschreef aan mijn depressie. Tijdens therapie werd er niet echt doorgevraagd. De media hebben daar ook wel een rol in gespeeld. Bij artikelen over eetstoornissen staat er bijna altijd een plaatje van een vrouw bij. Ik kende ook geen mannen met een eetstoornis.

Advertentie

Is het een taboe om het erover te hebben als man?
Zeker. Ik merk dat ook heel erg tijdens mijn werk. Ik ben ervaringsprofessional bij Stichting Human Concern, een behandelcentrum voor eetstoornissen, en in een kennismakingsgesprek met een mannelijke patiënt vertelde hij me hoe blij hij was om een man met een eetstoornis te ontmoeten; dat hij zich daardoor minder alleen voelde. Dat herken ik heel erg. Daarnaast is er ook nog steeds een algemeen taboe rondom eetstoornissen. Vaak gaan mensen er gewoon vanuit dat het een kwestie is van meer of minder eten, maar daar gaat het in de kern niet om. Het gaat juist om de onderliggende problemen, zoals het omgaan met je emoties, zelfbeeld en sociale contacten.

Lucas* (32) heeft boulimia

De volledige benaming, boulimia nervosa, betekent letterlijk 'eten als een os door psychische oorzaak'. Iemand die lijdt aan boulimia wisselt eetbuien af met braken, laxeren of streng lijnen.

Tonic: Lucas, sinds wanneer heb je een problematische relatie met eten?
Lucas: Al van jongs af aan. Rond m'n negende begon ik met diëten; zo'n vier jaar geleden, toen een lange liefdesrelatie op de klippen liep, ontwikkelde ik boulimia. Na de break-up besefte ik dat ik substantieel was aangekomen en begon ik elke dag naar de sportschool te gaan. Ik wilde mijn ex-vriend laten zien dat ik beter af was zonder hem en door af te vallen probeerde ik de controle over mijn leven terug te krijgen.

Advertentie

"Op Grindr zetten mannen expliciet in hun profiel dat ze geen interesse hebben in mannen zonder sixpack"

Elke calorie die erin ging, moest ik eraf trainen. Maar op een gegeven moment hield ik dat niet meer vol en sloop de boulimia erin. Als ik een dag niet kon fitnessen en vond dat ik te veel koolhydraten had gegeten, gaf ik over. Door de kick van het afvallen gebeurde dit steeds vaker, tot het een gewoonte werd. Eerst deed ik het wanneer ik vond dat ik te veel had gegeten, maar later ging ik ook op momenten met veel emotionele stress bewust bingen om daarna over te geven.

Homoseksuele mannen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van een eetstoornis. Waardoor komt dit, denk je?
Uiterlijke ideaalbeelden spelen een enorme rol binnen de gayscene. Op elke hoek valt wel een gewillige en gespierde man te vinden, die nóg knapper, dunner of aantrekkelijker is. Sommige van mijn homovrienden spreken openlijk hun walging uit voor mensen die niet 'fit' zijn en vinden dat het hun eigen schuld is dat niemand ze aantrekkelijk vindt. Apps als Grindr versterken dit beeld – het komt vaak voor dat gebruikers expliciet in hun profiel zetten dat ze geen interesse hebben in mannen zonder sixpack.

Dat heeft mijn obsessie met er goed uit willen zien verergerd. Nadat het uitging met mijn ex, moest ik van mezelf snel weer beginnen met daten en belandde ik in een 'health craze'. Een van de mannen met wie ik op date ging, zag dat ik heel gezond at en zei dat hij daarom niet begreep waarom ik zo mollig was. Toen besloot ik dat ik sneller moest afvallen. Door constante afwijzingen om mijn uiterlijk, met name mijn spier-vetmassa-verhouding, viel ik in die periode zo'n 24 kilo af. Maar nog steeds vond ik mezelf te dik.

Wat doet je eetstoornis met je mentale gezondheid?
Ik zie het als een zwakte, ik weet dat het niet oké is en ongezond. Tegelijkertijd geeft het me enorm veel voldoening wanneer ik van die calorieën af ben, en raak ik supergestresst als dat niet lukt.

Wat zijn de eetgerelateerde gedachten die dagelijks door je hoofd spoken?
'Wat heb ik allemaal gegeten? Hoeveel calorieën zitten daarin? Wat wil ik hierna eten? Wat had ik beter niet kunnen eten?' Het is een constant gevecht met de stemmen in m’n hoofd die galmen dat ik te veel heb gegeten en te dik ben. Ik ben jaloers op mensen die gewoon genieten van een maaltijd en daarna alleen maar denken: 'zo, dat was lekker!'

Waarom kies je ervoor om je (nog) niet te laten behandelen?
Mijn eetstoornis heeft nooit voor grote problemen gezorgd. Daarnaast vertel ik mezelf elke keer weer dat ik er morgen mee ga stoppen – hoewel ik weet dat ik het daarmee eigenlijk in stand hou. Ik weet eerlijk gezegd ook niet hoe een behandeling eruit ziet en of er wel zoiets bestaat voor mannen. Denk je dat het voor mannen moeilijker is om ervoor uit te komen?
Het is een onderwerp dat gepaard gaat met veel schaamte, zeker als je een man bent. Ik ken zelf ook geen enkel voorbeeld van een man die hiermee dealt. Het is immers ook een 'vrouwenkwaal', mannen horen hier geen last van te hebben. Waarschijnlijk zullen de mensen die dit lezen mijn verhaal ook afdoen als 'een homoman met een eetstoornis', zodat het fragiele beeld, dat wij als maatschappij hebben van mannelijkheid, in stand gehouden kan worden.

Ik heb het ooit enigszins aangekaart bij een vriendin, die op dat moment zelf ook met een eetstoornis kampte. Toen heb ik het wel gebagatelliseerd, waardoor het minder ernstig overkwam en klonk alsof ik soms gewoon te veel eet en dan misselijk word. Ze reageerde bezorgd, maar nam het ook niet heel serieus. Ik denk dat mensen niet doorhebben dat ook mannen een eetstoornis kunnen hebben. Daarom wordt er bij mij ook nooit iets achter gezocht, zelfs als ik aangeef dat ik een moeizame relatie heb met eten.

Worstel jij met een eetstoornis en heb je hulp nodig? Je kunt landelijk direct terecht bij Korrelatie of Stichting Human Concern, of zoek een behandelaar bij jou in de buurt. Daarvoor heb je wel een verwijzing van je huisarts nodig.

*Deze naam is gefingeerd. De echte naam van de geïnterviewde is bekend bij de redactie.