Sjarrel bekeek maandenlang de grimmigste Nederlandse video's en comments op Facebook
Beeld van William Banzai, via vpro en Maartje Duin

FYI.

This story is over 5 years old.

Radiodocumentaire

Sjarrel bekeek maandenlang de grimmigste Nederlandse video's en comments op Facebook

Dagelijks de vreselijkste beelden van het internet bekijken voor minimumloon en met nauwelijks psychologische begeleiding leverde hem een trauma op.
Lisa Lotens
Amsterdam, NL

Sjarrel woonde in Berlijn en had geen cent te makken. Hij besloot te reageren op een vacature van een mediabedrijf genaamd Arvato, voor de functie contentmoderator bij een social media bedrijf. Dat bleek later Facebook te zijn. Daar beoordeelde, blokkeerde en verwijderde hij acht maanden lang dagelijks de akeligste gerapporteerde content van Facebook, die het systeem zelf niet kon filteren. Die content varieerde van kinderporno tot suïcide, van executies tot racistische comments. Tijdens zijn werk kreeg hij nauwelijks psychologische ondersteuning. En dat is kwalijk, volgens Sjarrel. In de documentaire zegt hij: “Ik ben één keer bij de bedrijfspsycholoog [van Arvato] geweest en die raadde me yoga-oefeningen aan.” Ook krijgen ze minimumloon, wordt hun mentale gezondheid niet getest en krijgen ze voordat ze aan hun baan beginnen een zeer summiere training over wat voor soort video’s ze gaan zien. Hoe gaat het er achter de schermen bij Facebook aan toe en wat doet het dagelijks bekijken van de duisterste kant van de mensheid met je?

Advertentie

Maartje Duin maakte er de radiodocumentaire Facebook, een nachtmerrie over, die je hieronder, of op 16 september kan beluisteren bij vpro radio doc op npo radio 1. Eerder werkte Maartje mee aan een artikel in de Volkskrant over Sjarrel, samen met collega’s Tom Kreling en Huib Modderkolk. Ik sprak haar over het maakproces van haar docu en ze deelde alvast een voorproefje.

VICE: Hoi Maartje! Hoe ontmoette je Sjarrel en waarom wilde je zijn verhaal vertellen?
Maartje Duin: Ik hoorde op een feestje dat hij bij Facebook werkte. Ik was benieuwd naar het reilen en zeilen van dat bedrijf, dus belde ik hem op. Ik dacht al snel: dit is een groot, belangrijk verhaal dat een uniek inkijkje geeft in de ellende van de online wereld – en het feit dat mensen zonder noemenswaardige begeleiding dit traumatische werk moeten doen is bezwaarlijk, en dat wilde ik aan de kaak stellen. En voor Sjarrel was het van belang om zijn verhaal te doen omdat het niet alleen een aanklacht is tegen de werkwijze van Facebook, maar ook tegen de mensen die zoveel online haatzaaien.

Hebben jullie Facebook benaderd om te vragen: wat is hier in hemelsnaam aan de hand?
Ja, we hebben zowel Facebook als Arvato om een reactie gevraagd, maar Facebook ontkent dat ze iets fout doen. Ze zeggen dat ze er alles aan doen om mentale steun te bieden aan hun personeel. Wel lieten ze weten de psychologische steun voor werknemers te verhogen, maar ze hebben niks gezegd over hoe, of wanneer. Ze gaven wél toe dat er ruimte is voor groei. Het bepalen van de normen over wat wel en niet kan, is natuurlijk ook nieuw terrein voor Facebook.

Advertentie

Gek eigenlijk, dat Facebook die regels zelf bepaalt, als een soort digitale overheid.
Ja, zij bepalen wanneer iets moreel gezien wel of niet door de beugel kan. Maar het grote verschil is dat het medium geen democratische rechtsstaat is. Bij een democratische rechtsstaat staat het welzijn van haar burgers voorop, bij Facebook gaat het natuurlijk om geld. Stel je voor, als Erdogan comics wil verbieden zouden wij zeggen: dat kan niet zomaar, want vrijheid van meningsuiting. Facebook zal denken: wij willen de Turkse markt blijven bedienen, dus wij halen ze ervan af. Dan staan commerciële motieven voorop bij het bepalen wat wel en niet kan.

Denk je dat er de komende tijd meer van dit soort verhalen opduiken?
Ik denk dat mensen die bij Facebook weg zijn hun verhaal wel zullen gaan delen. Maar er zijn natuurlijk ook mensen die nog veel moeilijker een nieuwe baan kunnen vinden dan Sjarrel, dus die zullen daar wel voorzichtiger mee omgaan. Als je een vluchteling bent bijvoorbeeld, en alleen Somalisch spreekt, heb je weinig andere keus. Je bekijkt de Somalische video’s en comments – je hoeft geen andere taal te leren om aan de bak te komen.

Dit is eigenlijk waar Sjarrel zich vooral zorgen om maakte: collega’s die vluchteling zijn. Die komen uit een oorlogsgebied of een onveilige omgeving, en zien dan dagelijks dit soort beelden. En je wordt er niet op voorbereid. Er is maar een korte training, en er wordt weinig zorgvuldig omgesprongen met de psychische gezondheid van mensen. Er wordt nauwelijks gescreend, en ze worden snel aangenomen omdat maar weinig mensen solliciteren. Het is die mensen totaal niet duidelijk hoe heftig deze baan is.

Advertentie

Ten slotte: het verhaal is natuurlijk al verteld in de Volkskrant, waarom nu ook in audio?
Ik wilde dichtbij Sjarrels beleving komen, en dat kan goed met geluid. De stem is een heel intiem instrument, en met muziek kun je veel effect genereren. Op die manier worden de beelden die hij schetst indringender, en dat voel je meer dan bij een krantenartikel, want je moet ze zelf vormgeven. Bovendien, dit is een verhaal dat je niet in vijf minuten kan vertellen.

Bedankt, Maartje!

Lees hier alvast een aantal fragmenten van Sjarrels verhaal:

Ik moet de Nederlandse markt beoordelen. Dat is een ontzettend complexe markt met heel veel haat. Vooral de slurs. Een slur is een scheldwoord voor een bepaalde bevolkingsgroep. Negers, nikkers, niknoks, kaffers, etcetera etcetera. Dat gaat heel ver. En het wordt, heb ik gehoord van mijn Nederlandse collega’s, ieder jaar erger. Wat ik choquerend vond aan de Nederlandse markt is hoeveel het woord kanker wordt gebruikt. Kanker dit kanker dat, kankernegers, kankermarokkanen, je kankermoeder. Ik had zoiets van: mijn god, als dit de grootste gemene deler is van wat Nederland is, dan ben ik zó blij dat ik uit Nederland weg ben.

De eerste echte executie die ik zag op Facebook was een rondrennende man in een oranje overall. Ik dacht al van: dit gaat niet goed, maar… en dan zie je een tank aan komen rijden en die rijdt eroverheen. Daarna wordt er nog een close-up van het platgereden lichaam laten zien. Toen ben ik echt heel erg over de rooie geweest. Ik dacht: als dit is wat ik moet blijven zien… dit is niet goed. Waarom krijg ik die video’s te zien? Ik heb anderhalf uur buiten gezeten, ben gaan roken, maar ik was heel erg aan het trillen. En eigenlijk wilde ik iemand bellen maar mijn telefoon zat in de kluis. Ik wilde gewoon weg daar. Na anderhalf uur ben ik teruggegaan, want het is toch een baan. Ik dacht bij mezelf: even rationeel nadenken Sjarrel. Want je gaat naar huis toe, en dan wat? Je kan je om acht uur ’s avonds nergens ziek melden. Maak eerst je werk af en dan bel je je huisarts morgen.

Advertentie

Facebook werkt ernaartoe dat Artificial Intelligence zelf zaken die niet door de beugel kunnen, gaat herkennen en ook zelf zaken verwijdert zodat het mensenwerk minimaal wordt. Nu is het nog steeds 90 procent mensenwerk. Het is een zeer traag lerend systeem, AI. En mensen worden sluw. Op een gegeven moment worden mensen geblokkeerd. Bijvoorbeeld mensen die verschrikkelijke executies hebben laten zien. Die denken van: we moeten dat op de een of andere manier verbergen. Dus sommige filmpjes beginnen met een Fabeltjeskrantfilmpje. Dan denk je van: goh wat leuk hèhè, eindelijk. En dan zit je relaxt achterover en dan komt pang, de man met de bijl, of het zwaard, of de machete.

Mensen beginnen te huilen, schreeuwen, of ze lopen weg van hun werkplek. Ik weet van één collega dat-ie naar de bedrijfspsycholoog gaat. Ik ben één keer bij die bedrijfspsycholoog geweest en die raadde me yoga-oefeningen aan. Toen had ik zoiets van: dikke middelvinger, maar sorry, met yoga kom ik er niet. Je blijft in die kapotte plaat hangen van: jullie doen goed werk. Belangrijk werk. Jullie houden Facebook veilig.

Er zijn momenten geweest, zeker in de beginperiode, dat ik mijn koptelefoon op het bureau gooide, zo van: nu moet ik ermee ophouden. Nu moet ik er echt mee ophouden. Dit gaat niet goed. Dit gaat niet goed. En dan loop je een uur naar buiten maar je gaat toch weer terug. En waarom ik teruggegaan ben, dat is een hele goede vraag.

Luister de volledige radiodocumentaire Facebook, een nachtmerrie hier: