Lumina / Stocksy
Antidepressiva nemen en proberen het nog een beetje leuk te hebben tussen de lakens is vaak geen makkelijke opgave. Allereerst maar een stukje goed nieuws in alle ellende: zoals alle bijwerkingen van deze groep medicijnen – vermoeidheid, misselijkheid, gewichtstoename – is seksuele disfunctie niet van toepassing op iedere antidepressivagebruiker. Maar als je er dan toch last van hebt, kan de juiste informatie over je onderste helft al heel wat verlichting in je slaapkamer brengen.
Die term ‘seksuele disfunctie’ wordt redelijk grofweg toegepast, op twee verschillende en op zichzelf staande problemen: een verminderd libido en moeite hebben met het bereiken van een orgasme. Het is dus allereerst belangrijk om je klachten zo specifiek mogelijk aan je arts te omschrijven, zodat hij of zij een passende behandeling aan kan raden.
“Je kunt ook van zowel een verlaagd libido als orgasmeproblemen last hebben,” vertelt Virginia Sadock, psychiater en directeur van het Human Sexuality Program aan het NYU Langone Medical Center in New York. “Sommige mensen hebben het geluk dat die seksuele bijwerkingen na ongeveer vier maanden verdwijnen – het lichaam stelt zich als het ware opnieuw in, maar dat is vrij zeldzaam. Gewoonlijk is het iets moeilijker om tot een orgasme te komen voor de man dan voor de vrouw, al kunnen vrouwen er ook moeite mee hebben.”
Hoewel de pilletjes aan meer dan een miljoen Nederlanders worden voorgeschreven, weten we bizar genoeg niet precies hoe ze werken. Wel is duidelijk dat serotonine – de tweede ‘S’ in het antidepressivum ‘SSRI’ – vaker van invloed is op je seksleven dan antidepressiva met dopamine of noradrenaline. SSRI’s zijn niet de enige psychiatrische medicijnen met effect op je seksleven, legt Sadock uit, maar hebben wel het sterkste verband ermee – en alle SSRI’s ongeveer in dezelfde mate.
Volgens Sadock beïnvloeden deze medicijnen eerder de libido dan de eigenlijke seksuele opwinding. Dat eerste is de mate waarin je verlangen voelt – je ‘seksuele honger’, zou je kunnen zeggen als het niet zo verschrikkelijk klonk – het tweede is de fysieke reactie van het lichaam op je minnaar, douchekop of fietszadel.
SSRI’s hebben op opwinding – een stijve krijgen of nat worden, en vervolgens fysiek toegankelijk zijn tijdens de seks – meestal dus geen effect. En mocht je wel last krijgen van erectiestoornis, heb je relatief nog geluk; dit valt goed te behandelen met Viagra, wat online zelfs zonder awkward huisartsbezoekje te scoren valt. Het kan er ook voor zorgen dat je erecties langer duren, waardoor de kans dat je tot een orgasme komt weer groter is. De artsen die ik sprak verschilden van mening over Viagra-gebruik door vrouwen, maar de heersende mening is dat Viagra ook voor vrouwen voordelen met zich meebrengt – ondanks het feit dat we nog niet over alle data beschikken.
“Een ander hulpmiddel, dat door zowel mannen als vrouwen kan worden gebruikt, zijn vibrators, omdat ze zo stimulerend zijn,” vertelt Sadock. “Een man kan een vibrator gebruiken om zijn perineum te stimuleren, terwijl een vrouw het rond de clitoris kan gebruiken. Dat kan intens genoeg zijn om tot een orgasme te komen.”
Al deze problemen kunnen bij verschillende genders voorkomen, al is het over het algemeen wel zo dat mannen meer richting anorgasmie neigen (het chronische onvermogen om klaar te komen), terwijl vrouwen vaker te maken krijgen met een verminderd libido. “Vrouwen hebben wat vaker te maken met problemen rondom seksueel verlangen,” zegt Chelsea Holland, seks- en relatietherapeut bij The Intimacy Institute in het Amerikaanse Colorado. “Vrouwen zijn sowieso gevoeliger voor ‘blokkeringen’, omdat ze over minder testosteron beschikken om voorbij dat punt te komen.” (Overigens wordt deze problematiek nauwelijks beïnvloed door je genderidentiteit, seksuele oriëntatie en dergelijke; het ligt vooral aan wat zich tussen je benen bevindt.)
Van vrouwen wordt tegenwoordig verwacht dat ze op seksgebied heel relaxt zijn en net zo’n hoog libido hebben als de gemiddelde man, maar ikzelf zie er de waarde niet van in om mijn emotionele eigenschappen (die meestal aan vrouwelijkheid worden toegeschreven) de kop in te drukken. Volgens Holland zijn emotie en seksdrive voor veel vrouwen vaak met elkaar vermengd, en dat is ook helemaal geen probleem. Net als de psychische aandoening waar je je antidepressiva voor slikt, zijn die bijwerkingen een combinatie van biologische factoren en je omgeving – niet het resultaat van jouw persoonlijke falen.
Als het probleem eerder de behoefte aan seks is dan je (on)vermogen om tot een orgasme te komen, is het volgens Sadock aan te raden om seks in te plannen (voor zover dat mogelijk is), of je daar nu initieel zin in hebt of niet. Holland voegt daaraan toe dat je dat inplannen tegelijk kunt doen met het inplannen van dates, wat ze de stellen met wie ze werkt dan ook standaard adviseert – of ze nu wel of geen antidepressiva slikken.
“Het klinkt cliché, maar het leven is geen film,” zegt Holland. “En je hoeft niet eens per se seks te hebben – het kan ook intimiteit betekenen, samen douchen, naakt knuffelen of knuffelen terwijl je samen een film kijkt.”
Iedereen die ik voor dit stuk sprak was het erover eens dat je, als je door het slikken van antidepressiva inderdaad problemen ondervindt in je seksleven, het best een gesprek met je arts kunt aangaan over het verlagen van je dosis. Ook is het een optie om over te stappen op een non-SSRI of Wellbutrin, een antidepressivum dat niet met serotonine werkt en volgens veel artse dé behandeling is bij seksuele bijwerkingen. Mocht je daar niet goed op reageren, dan zijn er nog genoeg andere SSRI-alternatieven die minder bekend zijn, maar je mogelijk wel kunnen helpen. Marra Ackerman, hoogleraar in de psychiatrie aan NYU Langone, suggereert Buspar, wat meestal wordt voorgeschreven bij angstklachten. Sadock vertelt dat je arts je mogelijk ook iets voor kan schrijven dat je vlak voor de seks in kunt nemen, om de serotonerge effecten van je SSRI tijdelijk te verminderen.
Uiteindelijk zul je gewoon uit moeten proberen wat voor jou het best werkt, zoals wel vaker het geval is bij psychiatrische medicatie, wat tijd en geduld kan kosten. Probeer je in de tussentijd te focussen op wat de juiste behandeling voor jouw psychische gezondheid doet – en welke invloed die behandeling heeft op je seksleven, en de mensen met wie je dat seksleven deelt.
“Als mensen depressief zijn, is het alsof hun emoties naar binnen worden gezogen, als een soort zwart gat. Dat betekent niet dat ze niet van hun partner houden, maar dat ze gewoon niet zoveel te geven hebben,” legt Sadock uit. “Bij depressie is er sprake van een haast universele neiging om je terug te trekken in jezelf en niet te communiceren. Natuurlijk is dat het vervelendst voor degene die aan de depressie lijdt, maar zijn of haar partner kan zich heel alleen voelen – en tot op zekere hoogte is die persoon dat ook. Naarmate de depressie verbetert, zou de relatie ook moeten verbeteren, waardoor je je weer meer verbonden met elkaar voelt.”
Advertentie