Het carnivoordieet vergeet dat voedsel meer doet dan ons voeden

Er worden steeds meer wonderbaarlijke resultaten naar buiten gebracht over het in populariteit toenemende carnivoordieet. Het zou superieur zijn aan het het halfslachtige Atkins-dieet, Paleo-dieet en het ketogeen dieet; je eet niet alleen weinig koolhydraten, je eet helemaal géén koolhydraten. Natuurlijk zijn de media sceptisch en bespotten conventionele diëtisten het hele zooitje. Het kan toch niet zo zijn dat alle koolhydraten slecht zijn en dat plantaardige toxinen en ‘anti-voedingstoffen’ de oorzaak van alle hedendaagse gezondheidskwalen zijn?

De resultaten spreken echter voor zich, als je de aanhangers van het dieet mag geloven, waaronder Shawn Baker en de bekende Amerikaanse arts Drew Pinsky. De kilo’s zouden eraf vliegen. Daarbij zouden maagproblemen verdwijnen, door artritis gekwelde gewrichten zouden weer loskomen en het zou je zelfs immuun kunnen maken voor verbranding door de zon. Mijn interesse was gewekt en ik besloot het dieet een kans te geven. Vanaf 29 juli volgden mijn vrouw en ik dertien dagen lang het vleesdieet, en kregen we alleen maar calorieën binnen die afkomstig zijn van dierlijke producten: eieren, zeevruchten, kip, varken, lam, maar voornamelijk steak. Vaarwel bier, wijn en – misschien vond ik dit nog wel het ergst – whiskey. Ook consumeerden we geen zuivel, met uitzondering van boter. Geen sauzen, alleen gedroogde kruiden, zout en peper. We plasten op strips en onze urine zat op dag twee al bomvol ketonen. Dit was het echte werk.

Ik zal beginnen met een aangename verrassing: tegen alle verwachtingen in zat ik niet voortdurend aan de schijterij. In plaats daarvan ging mijn spijsvertering, na een comfortabele week zonder poep, weer terug naar hoe-ie voorheen geweest was. Als ik heel eerlijk ben, was het zelfs een beetje beter dan normaal; de frequentie en hoeveelheid kak werden minder, en wie wil dat nou niet?

Als je dit dieet volgt, zijn mensen allereerst geneigd te vragen naar je darmen (“Eet je nou helemaal geen vezels?!”), ook al zijn ze misschien nog wel het meest nieuwsgierig naar hoeveel gewicht je bent verloren. Ik ben in die dertien dagen drie kilo kwijtgeraakt, en na drie dagen normaal eten kwam tweeënhalve kilo daarvan weer terug. Als je stopt met weinig of geen koolhydraten eten, dan komt dat vroeg verloren gewicht – tot wel 5,5 kilo – er gelijk weer aan. Bullshitkilo’s zijn het: het is namelijk geen vet dat je bent verloren, maar alleen vocht dat je kwijtraakt als je lichaam zich door al je glycogeenvoorraden heen heeft gewerkt. Je krimpt, maar bent niet veel gezonder bezig dan wanneer je corrigerend ondergoed zou dragen.

Op lichamelijk vlak waren er eigenlijk maar een paar nadelen: ik houd van roeien, maar zonder koolhydraten stortte mijn nog niet aangepaste lichaam al na tien minuten inspanning in. Verder had ik last van rare uitslag die geassocieerd wordt met ketogene diëten, en op dag veertien verbrandde ik echt vreselijk in de zon, wat niets voor mij is. (Al zou het misschien nogal oneerlijk zijn om het dieet hiervan de schuld te geven.)

Psychologisch gezien was ik echter een wrak. Niet omdat ik depressief word van vlees eten, maar omdat eten en drinken erg belangrijk zijn in mijn leven. Rijpe perziken op de markt, cappuccino’s bij mijn favoriete café, warm zuurdesembrood van de bakker om de hoek, bier op vrijdagavond, en ga zo maar door. Deze wekelijkse vreugdes, vaak gedeeld met vrienden, waren nu verboden terrein.

Mijn vrouw en ik houden van koken. We hebben het echt geprobeerd (dag vijf: gehaktballen met gerookt paprikapoeder, dag twaalf: krabomelet), maar op een gegeven moment moesten we de realiteit onder ogen komen: geen enkele keuken is ingericht voor mensen die alleen maar vlees eten. Frans, Italiaans, Mexicaans, Chinees, Japans, Indiaas – zelfs Braziliaanse steak wordt traditioneel geserveerd met geroosterd cassavemeel. Geen euforie, die klaarblijkelijk bij ketose komt kijken, is opgewassen tegen ouderwetse wanhoop, zoals ik die voelde.

Na het carnivoordieet dertien dagen gevolgd te hebben, realiseerde ik me dat die focus op het fysieke niet echt goed omvat wat op vlees leven zo extreem maakt. Een waardevolle les van het dieet is wel dat het menselijk lichaam ongelooflijk weerbaar is: blijkbaar kun je poepen zonder vezels binnen te krijgen, en scheurbuik vermijden zonder groentes te consumeren. Maar voedsel enkel als een middel zien om je lichaam in stand te houden, is alsof je cultuur beperkt tot biologie. Je kunt het sociaal-culturele belang van culinaire tradities moeilijk negeren. ‘Comfort food’, grootmoeders recept, toasts op bruiloften, verjaardagstaarten, het kerstdiner, het Suikerfeest, en ik zou nog wel even door kunnen gaan. Je hoeft geen bourgondiër te zijn om voedsel betekenisvol te vinden – je hoeft alleen maar mens te zijn. En een vleesdieet isoleert je exponentieel meer van die betekenis dan elk ander beperkend dieet.

Pas nadat die dertien dagen voorbij waren, besefte ik de echte omvang van wat je opgeeft voor dit dieet. Het realisatiemoment kwam toen ik met mijn familie ergens een heerlijke pindasoep aan het eten was. Ik moest ineens denken aan een interview dat ik een tijdje terug had gelezen, met een vrouw wier hoofdvoedsel uit rauwe, bevroren hamburgers bestond. Ik weet dat het triviaal klinkt, maar plots voelde ik immens veel verdriet voor haar, omdat ik me realiseerde dat zij die pindasoep nooit te proeven zou krijgen. Niet eens omdat ze allergisch is voor pinda’s, maar omdat ze ervan overtuigd is geraakt dat het een goed idee is om een hele wereld van ervaringen op te geven voor de belofte van extreem beperkend eetpatroon.

Het is niet gek dat veel mensen op zoek gaan naar alternatieve dieetopties. Het standaard westerse dieet – vol met bewerkte granen, olies en suiker, volledig gericht op overconsumptie – vormt een serieuze bedreiging voor de wereldwijde volksgezondheid. En niemand heeft nog een oplossing gevonden om dit probleem tegen te gaan.

De gezondheidszorg is ook niet echt goed bezig met het oplossen van voedingsproblemen: coeliakie wordt massaal over het hoofd gezien, voedselintoleranties steken steeds vaker de kop op en artsen vergeten vaak dieetopties te overwegen voor chronische aandoeningen als psoriasis en reumatologische artritis. In plaats daarvan schrijven ze medicijnen voor die vreselijke bijwerkingen hebben voor je spijsvertering. Tegelijkertijd wordt vanuit de voedingswetenschap het ene voedingsadvies voor het andere ingeruild, waardoor het publiek inmiddels ook niet meer weet of al die experts en overheidsrichtlijnen nou wel te vertrouwen zijn. Dit geeft veel ruimte voor allerlei soorten dieetovertuigingen, bijgestaan door een eindeloze hoeveelheid anekdotisch bewijs. Best logisch dat mensen een nieuw dieet willen proberen in deze eeuw van vervuild voedsel en aftakelende lichamen.

Het is echter een illusie dat het in deze eeuw anders is dan andere. Wonderdiëten bestaan al net zo lang als religie. In het bijbelboek Daniël probeert Koning Nebukadnezar Daniël en drie van zijn vrienden te voeden met koninklijk vlees en wijn. Daniël wil zijn lichaam niet bezoedelen, dus hij vraagt of zijn vriendengroep in plaats daarvan tien dagen lang gevoed kan worden met water en peulvruchten (fruit, groente en linzen). En ja hoor: “Aan het eind van die tien dagen zagen ze er gezonder en beter gevoed uit dan alle jonge mannen die het koninklijk voedsel hadden gegeten.”

Het is belangrijk om de succesverhalen van alle hedendaagse carnivoren in de context van een lange geschiedenis aan getuigenissen te blijven zien. Of je gelooft ze allemaal, of je beseft dat die nieuwe claims wel eens overeen zouden kunnen komen met eerdere beweringen. Er is geen twijfel dat een aantal van deze diëten daadwerkelijke fysiologische effecten heeft bij sommige mensen. Als je niet-gediagnosticeerde coeliakie hebt en daarna alleen nog maar vlees gaat eten, dan zal je inderdaad een wonder ervaren.

Erachter komen dat een vleesdieet ons geen scheurbuik zal opleveren en dat onze darmen prima blijven werken (misschien zelfs beter dan voorheen, zoals bij mij het geval leek te zijn), is een dikke middelvinger naar de regeltjes die ons de afgelopen decennia zijn opgelegd. Er zit een soort voldoening in het succesvol schenden van die diepgewortelde taboes, een innig gevoel van macht en vrijheid, de sensatie die je krijgt van geheime kennis.

Ik ervoer het zelf toen mijn vrouw en ik bij een BBQ-restaurant gingen eten en een kilo spek bestelden, zonder saus. “Willen jullie dat hier opeten?” vroeg de eigenaar. “Ja, graag.” Hij keek ons een paar seconden aan met een combinatie van afschuw en verbazing en zei toen: “Oké, eigenlijk kan ik dat best waarderen." Vandaag de dag is carnivoor zijn de beste manier om dieettaboes te doorbreken: alleen maar vlees, en hoe vetter hoe beter. Vergeet even de vraag of alleen vlees eten gezond is, of ethisch verantwoord, of goed voor het milieu. Geen van deze aspecten is belangrijker dan je middelvinger op kunnen steken naar de gevestigde orde.

Veel fervente aanhangers van dit dieet delen online foto’s van hun buikspieren, maar reppen met geen woord over de ongemakkelijke familievakanties, hoe ze vroeger de boerenmarkt bezochten en dat nu niet meer kunnen doen, de rare uitslag en de ongelukkige zonverbrandingen. Of de mogelijkheid dat hun blinde vertrouwen in het dieet, en niet de fysiologie, verantwoordelijk is voor in ieder geval een deel van de lichamelijke wonderen die ze ervaren. (Of misschien komt het door het niet drinken van alcohol, iets wat carnivoren gemeen hebben met Daniël.)

Ik kwam tot deze conclusie toen ik mijn pindasoep zat weg te werken. Net als elke andere medische interventie hebben diëten potentiële bijwerkingen, zowel fysiek als psychologisch. Eerlijke aanhangers zouden open zijn over de voor- én nadelen, maar evangelisten kunnen zich dat niet veroorloven. En de ergste bijwerking van het carnivoorschap wordt nooit besproken: de betekenis van eten wordt weggezogen, net zolang tot er alleen maar pure voeding overblijft.

Beschouw dit als de waarschuwing in de bijsluiter. Misschien vind je verlossing in alleen nog maar vlees eten; misschien vliegen de kilo’s eraf en voel je je na drie dagen ‘een ander mens’. Maar blijf denken aan de pindasoep die je inruilt voor ingevroren hamburgers. In mijn optiek is dat best een slechte deal, zelfs als je daar een wasbordje en 'immuniteit' voor verbranden in de zon voor terugkrijgt. Alan Levinovitz is hoofddocent religie aan de James Madison University en schrijver van het boek 'The Gluten Lie', dat de religieuze herkomst van bekende voedselangsten onderzoekt. Zijn volgende boek, 'One Nature Under God', gaat over hoe de natuur tegenwoordig als heilig wordt gezien. Volg hem op Twitter via @alanlevinovitz.