Is Emile Ratelband gestoord of per ongeluk extreem woke?

Je kent Emile Ratelband misschien als positiviteitsgoeroe. Of als schrijver, snackbarhouder, Taliban-vriend, boeddhist of toch geen boeddhist. Nu heeft Emile iets nieuws bedacht. Hij is leeftijdsactivist geworden.

Gisteren stond Emile voor de rechter, niet omdat hij weer eens werd verdacht van brandstichting, maar om te eisen dat zijn leeftijd met twintig jaar verlaagd wordt. Emile is 69 jaar, maar voelt zich naar eigen zeggen al langere tijd zeker twintig jaar jonger dan hij eigenlijk is. Omdat hij lijdt onder zijn leeftijd – dat zegt hij althans – heeft hij de rechtbank gevraagd om zijn geboortedatum officieel te veranderen, van 1949 naar 1969.

Ratelband zelf vergelijkt zijn situatie met die van transgender personen. Tot niet zo heel lang geleden, zo betoogde hij in de rechtbank, was het ondenkbaar dat je geslacht kon veranderen. Mannen die zeiden zich vrouw te voelen – of net andersom – werden voor gek verklaard, precies zoals Emile nu overkomt. Na een jarenlange strijd van transrechtenactivisten staat het recht iedereen nu toe om zijn of haar geslacht te veranderen, en hoewel er nog een lange weg te gaan is worden transgender personen steeds meer geaccepteerd.

Niemand hoeft eraan te twijfelen dat dit weer een nieuwe poging van Emile Ratelband is om aandacht te krijgen. Emile's raison d'être is immers één grote mediastunt. De man ís een mediastunt. En als dat het geval is, dan is Emile Ratelband inderdaad een zak hooi die de serieuze, met veel leed gepaard gaande strijd voor transgenderrechten gebruikt om zijn eigen Circus Ratelband draaiende te houden. Emile valt in dat opzicht dus te omschrijven als een unwoke lul.

Toch is het misschien niet helemaal ondenkbaar dat we over twee eeuwen terugkijken op deze tijd en beseffen hoe unwoke wij waren, als het aankomt op onze rechtlijnige visie op leeftijd. Hoe ver reikt je recht om zelf te bepalen hoe je je identificeert nu daadwerkelijk? Wie weet denken we daar over een tijdje anders tegenaan kijken dan nu, en zal Emile Ratelband tegen die tijd beschouwd worden als wokeheidspionier. En passant kaart Emile, bedoeld of onbedoeld, met zijn actie immers ook daadwerkelijk iets aan – leeftijdsdiscriminatie is een serieus probleem, waar niet echt een oplossing voor is. Als we met z’n allen het idee omarmen dat leeftijd ook maar een construct is, wordt het voor werkgevers op z’n minst een stuk ingewikkelder om mensen op hun leeftijd te discrimineren.

Na je achttiende zou het in principe helemaal niets meer uit hoeven maken hoe oud iemand precies is. Het is vrij breed geaccepteerd om operaties te ondergaan en andere middelen in te zetten om ervoor te zorgen dat je er jonger uitziet dan je daadwerkelijk bent, om de plooien in je gezicht strak te trekken of nieuw haar op je kalende knar te laten zetten. Waarom zouden we dan moeilijk doen over een paar cijfertjes in je paspoort? Stel nou dat Emile echt elke dag balend wakker wordt van het feit dat hij een oude bok is, en zichzelf in slaap huilt bij de gedachte aan zijn leeftijd. Waarom zouden we dan niet zeggen: “Is goed, Emile, vanaf nu ben jij weer lekker jong.” Ik zou er geen last van hebben, en wees eerlijk, jij ook niet.

Goed, er zijn een aantal praktische bezwaren te bedenken: wat doen we met zijn aow, en krijgen zijn vrienden bijvoorbeeld de cadeaus weer terug die ze hem voor zijn 65e verjaardag hebben gegeven, als Emile straks weer 49 is en dus helemaal nooit 65 kan zijn geworden? Maar dat zijn problemen waar vast een oplossing voor te vinden valt, beren op de weg die gewoon van die weg af kunnen.

Wat ís leeftijd eigenlijk? Oké, het is een simpele optelsom van de tijd die je sinds je geboorte op aarde bent, maar wat zegt die optelsom over de persoon die je bent? Eigenlijk helemaal niet zo veel. Er zijn mensen van twintig die zeer wijs zijn, en mensen van tachtig die zich kinderachtig gedragen. De eigenschappen die aan mensen van een bepaalde leeftijd worden toegedicht gaan altijd uit van een grof gemiddelde. Met de uitschieters, mensen die anders zijn dan andere mensen van hun leeftijd, wordt nauwelijks rekening gehouden.

Bovendien verschuift de betekenis van onze leeftijd, nu we steeds ouder worden. De zestigjarige van nu is niet meer de zestigjarige van honderd jaar geleden. Hoe gaan we leeftijd eigenlijk aanpakken als mensen straks onsterfelijk worden? Stel je eens voor dat Emile Ratelband een kwal was – een echte kwal bedoel ik, een Turritopsis dohrnii oftewel de immortal jellyfish, om precies te zijn. Dat dier kan zichzelf, wanneer het volwassen is, terugtransformeren naar een onvolwassen versie van zichzelf, en wordt dan ook beschouwd als een van de zeer weinige onsterfelijke dieren ter wereld. Als Emile die kwal was, welke waarde heeft het toekennen van een leeftijd dan überhaupt nog? Dit zijn allemaal vragen waar ik niet per se nu een antwoord op heb, maar waar we best eens wat dieper over na kunnen denken, in plaats van Emile Ratelband – hierom althans – voor gek te verklaren.

De kans dat de rechter, die over vier weken uitspraak doet, Ratelband zijn zin gaat geven, is erg klein. Het is namelijk wettelijk niet mogelijk om je leeftijd aan te passen, en de rechter heeft zich ook maar gewoon aan de wet te houden. Maar dat wil niet zeggen dat het daarmee is afgelopen. Als de discussie over zelfidentificatie nog jaren, eeuwen doorvoert, komt er misschien een dag dat we in gaan zien dat Emile Ratelband geen gek was, maar een visionair. De wokeste man van het land, en dat terwijl hij pas twintig jaar oud is! Even waarschijnlijk is het dat iedereen deze hersenscheet van Ratelmans over een maand of twee alweer vergeten is. Als Ratelband verder geen medestanders in zijn leeftijdsstrijd weet te vinden, of als hij zelf met een ander razend interessant idee komt om zijn en onze tijd mee te verdoen

Bang dat je iets mist? Begrijpelijk. Daarom hebben we een nieuwsbrief met onze beste stukken, video’s én winacties.