Antarctica wordt bedreigd door schimmige visserspraktijken

De Zuidelijke Orkney-eilanden in de Zuidelijke Oceaan zijn net zo afgelegen als idyllisch. De eilanden zijn voor het grootste deel bedekt met ijs en het water zit vol met wilde dieren, van pinguïns en zeehonden tot walvissen. Het is een plek die je zowaar nog een wildernis zou kunnen noemen: een zeldzaam stukje Aarde waar je de invloed van de mens nauwelijks kunt zien.

Antarctica in het algemeen is daarentegen sterk aan het veranderen. Vanwege klimaatverandering hebben sommige delen van het continent temperaturen behaald die hoger zijn dan ooit tevoren, en vaak zijn het ook de snelst stijgende temperaturen op Aarde. Afgelopen maand werd voor het eerst ergens op Antarctica de 20 graden aangetikt.

Het maritieme ecosysteem van de Zuidelijke Orkney-eilanden – die zich op honderden kilometers afstand van hun eerstvolgende buren bevinden – wordt echter bedreigd door het geheimzinnige en riskante fenomeen ‘overlading’: een grote maas in de internationale visindustrie, die zelf zijn best doet om deze gevaarlijke operatie buiten beeld te houden.

Bij overlading wisselen schepen onderling hun lading uit – of dat nou vis, bemanning of bevoorrading is – wanneer ze op volle zee samengebonden worden. Het vindt plaats wanneer vissersboten hun vangst overdragen aan gekoelde vrachtschepen, ook wel reefers genoemd. Daarmee kunnen ze langer op afgezonderde stukken zee blijven vissen, zonder dat ze snel terug naar de haven moeten om hun lading te droppen. Ondertussen kunnen de reefers de boten ook voorzien van voedsel, brandstof, apparatuur en personeel, zodat de vissersboten draaiende gehouden kunnen worden en ze hun winst kunnen maximaliseren. Dat klinkt efficiënt, maar het heeft ook een groot nadeel: doordat er nauwelijks toezicht op wordt gehouden, vinden er uiteenlopende misstanden plaats, waaronder schendingen van mensenrechten en catastrofale milieuschade.

Op dit moment is VICE aan boord van de MV Esperanza, een schip van Greenpeace dat de impact van de visindustrie in dit koude gebied onderzoekt.

Onderzoekers zijn dag en nacht in de weer met kaarten en trackingsystemen, en na drie jaar heeft Greenpeace de eerste conclusies opgesteld. Hiermee willen ze laten zien hoe groot het risico is dat dit visserijsysteem voor de zee en haar bewoners heeft.

Toen het Greenpeace-schip vorige week bij de Zuidelijke Orkney-eilanden aankwam, vonden er net drie overladingen plaats waarbij krill werd overgeheveld. Op basis van gegevens van Global Fishing Watch en onderzoek van uiteenlopende maritieme bronnen, heeft Greenpeace een lijst samengesteld van 416 “riskante” reefers die op volle zee opereren.

Deze boten werden in deze categorie geplaatst op basis van meerdere factoren: de geografische spreiding van activiteiten, de tijd die ze doorbrachten op volle zee, in hoeverre ze zich in het verleden schuldig hadden gemaakt aan illegale, ongemelde en ongereglementeerde visserij (lOO-visserij), actieve periodes waarvan geen satellietgegevens beschikbaar waren en bezoek aan havens met weinig regelgeving.

Volgens Greenpeace vormen deze boten een bedreiging voor onze oceanen doordat ze IOO-visserij faciliteren. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties is deze illegale visserij verantwoordelijk voor een verlies van 11 tot 26 miljoen ton vis per jaar, wat neerkomt op 15 procent van de wereldwijde vangst en waarvan de waarde op tussen de 10 en 23,5 miljard dollar wordt geschat. Er is sprake van illegale en ongemelde visserij wanneer boten landelijke wetten en regels uit internationale akkoorden aan hun laars lappen, die bedoeld zijn om de activiteit te monitoren en op een duurzaam peil te houden. Dat kan betekenen dat ze verboden, milieu-onvriendelijke methoden gebruiken, overbevissen, maar ook dat ze beschermde soorten vangen. Aangezien illegale vissers niet melden wat ze vangen, is het onmogelijk om bij te houden om welke aantallen het gaat.

Bij ongereglementeerde visserij gaat het om activiteiten in internationale wateren – bijna 45 procent van de planeet – waar weinig regelgeving of handhaving is. Dat gebrek aan controle en toezicht leidt er ook toe dat deze oceanen niet beschermd worden. Daarom heeft de Europese Unie maatregelen getroffen om zoveel mogelijk te voorkomen dat IOO-vissers winst maken op hun activiteiten.

Het systeem brengt ook risico’s met zich mee voor de mensen aan boord. Er zijn veel meldingen gedaan van vissers die moesten werken onder onveilige en uitputtende omstandigheden, terwijl hun loon werd ingehouden en hun papieren in beslag werden genomen en hun zelfs toegang tot schoon drinkwater werd ontzegd. Dat er zo weinig naar buiten komt over dit soort gevallen, heeft deels met de overlading te maken. Door de overbevissing raken maritieme ecosystemen ontregeld en gaan lokale economieën kapot, en dankzij overladingen blijven volledige vloten buiten beeld, waardoor illegale vangsten verborgen kunnen blijven.

In het onderzoek van Greenpeace, dat door VICE is ingezien, laat de organisatie zien op welke schaal deze reefers aan overladingen doen – het vindt zelfs plaats in beschermde delen van de Zuidelijke Oceaan. De zeeën van Antarctica, die onder het beheer zijn van de Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources (CCAMLR), zouden de beste beheersystemen voor visserij hebben, maar toch zijn er veel schepen actief die overtredingen begaan op het gebied van gezondheid en veiligheid. Bewijs dat Greenpeace heeft vergaard, wijst er bovendien op dat ze waarschijnlijk illegale, ongemelde of ongereglementeerde vis aan boord hebben.

De afgelopen drie jaar zijn er in de zeeën van Antarctica 26 reefers actief geweest, die in totaal 168 keer geïnspecteerd zijn door de havenautoriteiten. In minstens 119 gevallen kwamen ze niet door de inspectie heen – een percentage van 70 procent.

“De manier waarop deze schepen in Antarctica met het milieu omgaan is een tikkende tijdbom,” zegt Will McCallum van de Greenpeace-campagne Protect the Oceans. “Als daar niks aan gedaan wordt, zal het grote schade aanrichten aan dit fragiele ecosysteem.”

In 2017 zonk een reefer na een overlading. Om vijf uur ‘s ochtends op 5 mei stuurde de boot een noodoproep, nadat het op een stuk ijs was gebotst. De kapitein besloot de reefer te verlaten nadat hij twee dagen op het water stil had gelegen, en 43 bemanningsleden werden veilig geëvacueerd naar een ander schip. Er zou 560 ton zware stookolie aan boord zijn geweest – wat sinds 2011 verboden is in Antarctica, omdat het zo’n gevaar voor het milieu vormt.

“Deze schepen opereren in een haast ongerepte omgeving, dus het is erg belangrijk dat ze de hoogste veiligheidsstandaarden hanteren,” voegt McCallum toe. “Maar dat is duidelijk niet het geval.” Wat hem betreft moet de Antarctic Ocean Commission schepen die een slecht dossier hebben opgebouwd de toegang tot deze gebieden verbieden.

De komende weken zal VICE aan boord van de MV Esperanza blijven, terwijl onderzoekers en activisten de ernst van deze illegale visserij nog verder in kaart zullen brengen, en daarmee ook de schimmige kant van dit overlading-systeem.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK.