Radicalisering tegen de klimaatcrisis

Kevin Haddock was een dertiger toen zijn interesse in ecologie piekte, dankzij zijn ontdekking van schrijver Derrick Jensen en diens analyse in Deep Green Resistance, begon hij te radicaliseren in zijn aanpak. Indertijd maakte hij nog deel uit van de machine: als partner in een startup bedrijfje dat samenwerkt met supermarkten om voedselbedelingsprogramma’s te organiseren, ontdekte hij wat er schuilt achter de agro-business. Als een gigantische productie, is landbouw verantwoordelijk voor het verontreinigen van de bodem en het vergiftigen van rivieren, erbarmelijke werkomstandigheden en afval; hij werd zich bewust van de grootte van het systeem en de omvang van het probleem. 

Kevin is mede-oprichter van Éditions Libre, een onafhankelijke uitgeverij die boeken uitgeeft die een systemische en intersectionele visie van de socio-ecologische problemen promoot. We spraken met hem over de huidige situatie en de algemene apathie ten opzichte van de problematiek, alsook hoe we actie kunnen ondernemen. 

VICE: Hoe is je positie alsmaar radicaler geworden doorheen de jaren? 
Kevin Haddock: Ik ben van een zeer kritisch politieke en ideologische visie op kapitalisme, multinationals en de politieke wereld naar een anti-industriële, anti-technologische kritiek op onze maatschappij gegaan. Met andere woorden, ik denk niet dat een industrieel systeem gebaseerd op de massale uitbuiting van grondstoffen - hernieuwbaar of niet - duurzaam kan zijn: alle types industrieën zijn belastend voor de natuur, ook de zogenaamde ‘groene, propere en hernieuwbare, koolstofvrije of -neutrale’ energieproducenten die vandaag geprofileerd worden als dé oplossing voor klimaatverandering. Het bouwen van hydro-elektrische dammen, fotovoltaïsche zonnepanelen, windturbines, … omvatten allemaal verschillende vormen van ecologische impact, mijnen, etc. En uiteindelijk wordt deze zogezegde groene energie altijd gebruik om andere machines aan te drijven die op hun beurt ook komen uit het techno-industriële systeem wiens productieprocessen ook vervuilend zijn. 

Vandaag hebben we een systeem dat vooral gebaseerd is op oneindige groei, terwijl we allemaal maar veel te goed weten dat de wereld eindig is en dat onze grondstoffen uitgeput zullen raken. Aan de andere kant moet het bredere publiek begrijpen dat er geen mogelijkheid is om onze industriële samenleving duurzaam te onderhouden.

Heftig.
Ja, dat is het zeker. Voor sommigen is het een moeilijk idee om mee te leven, want uiteindelijk zijn alle technologische oplossingen die we nu voorgeschoteld krijgen in de media schijnoplossingen. Ze proberen nooit tot de kern van het probleem te gaan: een extraherend systeem transformeert de aarde tot een uitgestrekt gebied van woestenij, met commerciële gebieden, industriegebieden, wegen, snelwegen, spoorwegen, stroomleidingen, met open mijnen en toxische afvalbergen daarbovenop, zoals we al kunnen zien in Latijns-Amerika, Aziatische en Afrikaanse landen. We hebben, enerzijds, de onverbiddelijke verwoesting van de natuur en, anderzijds, het vooruitzicht van een instorting van de industriële samenleving die, in mijn mening, onvermijdelijk en gewenst is. Dit alles begrijpen is een essentiële zaak als we een leefbare planeet willen behouden voor zowel onszelf als andere levende organismen.

We weten dit al lang dat we in de shit zitten. Waarom denk je dat we toch blijven doorgaan alsof alles normaal is terwijl we in een noodsituatie zitten? 
We zijn de archieven van het BNF gaan inkijken en vonden een speciale uitgave van de Nouvel Obs uit 1972. De redacteurs en journalisten spraken toen ook al over de klimaatcrisis en dat deden ze op een meer scherpzinnige en radicale manier dan hoe ecologen tegenwoordig in de media spreken. De lijst van mensen die het publiek poogden te waarschuwen is helaas heel lang. Maar omdat alle actieplannen die ons vooruit zouden kunnen helpen om te vechten tegen de verwoesting van de natuur spreken over het stoppen van de ontwikkeling van het industriële systeem waar we in leven - zelfs die industrie ontmantelen - kunnen politici en de staatshoofden, noch de voornaamste openbare instellingen, ze gaan invoeren. 

In het boek Anti-Tech Revolution van Theodore Kaczynski, dat we publiceerden, legt de auteur uit hoe politieke systemen maar één doel hebben: vermenigvuldiging en dus overleven op korte termijn. Concreet is het hoofddoel van een overheid om herverkozen te worden, om zichzelf te vereeuwigen, wat ervoor zorgt dat langetermijndenken van tafel wordt geveegd. De focus leggen op de ernst van wat er gebeurt zou uiteindelijk veel te veel dingen op losse schroeven zetten, waaronder de grondslagen zelf van de zogenaamde "republiek" en het economisch systeem. Daartegenover staat dat massamedia niet echt de ernst en urgentie van de crisis belicht omdat ze niet gemaakt zijn om de sociale en ecologische catastrofen van het kapitalistische systeem bloot te leggen, omgekeerd zelfs dragen ze liever bij aan de vereeuwiging ervan. Wanneer ze toch ecologische problemen in het daglicht brengen, doen ze dat bijna systematisch met de verduistering van de oorzaken, gevolgd door een advertentie voor een elektrische auto en een verslag over luxehotels in de Bahamas. Wat zij het ‘normale leven’ noemen - het normaal leven zijnde wereldwijd kapitalisme in 2022 - is de catastrofe.

Wat zijn volgens jou de prioriteiten in de strijd tegen de klimaatopwarming?
Om enkel over het klimaat te praten reduceert het probleem. De opwarming van de aarde is eerder een symptoom van de totale verwoesting van de natuur; daarom is focussen enkel op klimaatverandering, CO2, etc. is nefast omdat we niet praten over de fundamentele problemen. Beter proberen we de onderlinge connecties tussen de oorzaken van de verschillende problemen die we vandaag ervaren, te begrijpen. De opwarming van de aarde, alsook andere ecologische rampen - de zesde massa-extinctie, verzuring van de oceanen, verschillende vormen van vervuiling, ontbossing, etc. - is een gevolg van de werkingen van kapitalisme. Om ontbossing of klimaatverandering, of in het algemeen de verwoesting van de natuur, te bestrijden moeten we vechten tegen de sociale grondslagen ervan, en dat is de industriële samenleving.

Dus het soort activisme dat nu zichtbaar is, brengt ons nergens volgens jou?
Het huidige eco-activisme is extreem naïef ten opzichte van de perversiteit van onze cultuur, de politieke elite en de economische wereld. Als we de balans opmaken van de wereld en haar teloorgang, dan zijn er veel acties, strategieën en posities die onhaalbaar zijn. Zo is het bijvoorbeeld een illusie om te denken dat we de overheden en multinationals onder druk kunnen zetten om het goede pad te kiezen. En dat is precies de strategie van grote klimaatorganisaties: ze proberen allemaal de politieke elite onder druk te zetten om actie te ondernemen voor de toekomst. Hun eisen kunnen als volgt opgesomd worden: industrieel kapitalisme moet koolstofneutraal, er moet een energie-/technologische-/ of ecologische transitie komen, overheden moeten massaal investeren in producten van zogenaamde groene, propere, hernieuwbare of koolstofneutrale energie, in koolstofcaptatie en afstand nemen van fossiele brandstoffen. Het probleem: niets hieraan is milieuvriendelijk, niets brengt ons dichter bij natuurpreservatie. Bovendien is de productie en het onderhoud van technologie om groene energie op te wekken afhankelijk van fossiele brandstoffen. Ook de recyclage industrie is enorm energie-intensief, recycleren is geen magische oplossing. 

De activiteiten van de industrie en kapitalistische bedrijven vereisen constante en gigantische extracties van grondstoffen, een geglobaliseerd transport- en distributiesysteem, etc. Ze zien onze planeet als een hoop groene grondstoffen klaar om gebruikt te worden, waaronder ook mensen, die een voorraad vormen van consumenten en arbeiders die gedwongen worden naar believen te werken. Een multinational vragen om het milieu en mensenrechten te respecteren is daarom enorm paradoxaal omdat het indruist tegen hun wezen en reden. Zoals twee Australische onderzoekers al eerder uitwezen in een boek over dit exacte onderwerp;het beste wat een bedrijf kan doen om de verwoesting van de natuur tegen te gaan is om hun deuren te sluiten.

Je staat best wel ver van een compromis te sluiten… 
Ik denk dat we niet moeten bang zijn om onze huidige toestand te beschrijven als een oorlog. Er is een heel politiek, economisch en mediasysteem dat oorlog heeft verklaard aan de levende wereld en dat blijft vooruit gaan met hun vernieling en verwoesting. Onze vijand in deze oorlog - als we de kant kiezen van het voortbestaan van de planeet en diens uitgebuite bevolking - is het economische en politieke systeem in zijn geheel, wat heel moeilijk te aanvaarden is omdat we heel bemoederd worden door de politieke wereld en enorm afhankelijk zijn van de overheid en de economische industriële wereld om te overleven. Omdat het industrieel kapitalisme ons stript van onze politieke autonomie - alsook onze huidige kennis - is het enige wat we overhouden enorm gespecialiseerde, technische en anorganische kennis, we weten niet meer hoe te werken met onze handen. We zijn afhankelijk van een extreem complexe industriële wereld. En vele mensen hebben al dit idee geaccepteerd dat we verplicht zijn mee te werken in dat industriële systeem, de bedrijven, de overheid, omdat we kwetsbaar zijn zonder hen. En ik denk dat we dit geloof - dat er geen andere optie is, dat we met het industriële leven niet kunnen onderhandelen -  moeten aanvallen. 

Dus wat is de oplossing dan? Wat kunnen we concreet doen om in actie te schieten, om onszelf te organiseren? 
We kunnen veel leren van protestbewegingen die al eerder plaatsvonden. Schematisch bekeken, kunnen we de acties die we moeten uitvoeren articuleren in twee complementaire strategieën. Ten eerste is er het offensieve en destructieve component waarvoor we ideeën kunnen opdoen uit oorlogstheorieën - dit is het onderwerp van het boek van Aric McBay dat we hebben uitgegeven, de twee volumes van Full Spectrum Resistance. Een van de doelen van een oorlog is om je vijand te ontwapenen, om een aanval tegen jou te voorkomen. Een van onze doelen is dus om de economische wereld tegen te houden de wereld verder te vernietigen. Concreet betekent dit directe actie, sabotage, sterke acties tegen een dit enorm dodelijke systeem. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan, maar tot nu toe bleven milieuactivisten vooral staan aan de verdedigingskant. 

Ten tweede is er een opbouwend component gericht op het bouwen van een aangename en duurzame toekomst door ons te organiseren buiten de staatsvorm en andere vormen van onpersoonlijke heerschappij - bureaucratie, geld, multinationals, supranationale organisaties, etc. Vanaf nu aan, of het al dan niet moeilijk is hangt af van de context, kunnen we experimenteren met meer democratische, autonome vormen van bestuur. Een ander cruciaal aspect is het vormen van nieuwe productiewijzen: momenteel is de dominante voedselproductie enorm onderhevig aan klimaatgevaren en in handen van een klein groepje gigantische bedrijven. Deze productie moeten we opnieuw toe-eigenen. Het is een uitdaging van ongekende proporties, maar we hebben geen andere keuze.

Je hebt het over sterke acties; denk je dat het nog nut heeft om papieren rietjes te gebruiken, je afval te recycleren of minder vlees te eten?
Hoewel het bewonderenswaardig is om bescheiden te leven, en hoewel men dat vanuit moreel oogpunt natuurlijk zou moeten doen, is het redelijk nutteloos vanuit het perspectief om uit de industriële samenleving te stappen of haar ineenstorting te bespoedigen. Doordat kapitalisme gebaseerd is op groei en de industriële samenleving gedreven wordt door een onvermijdelijke ontwikkelingsimpuls, hebben de kleine, individuele inspanningen die je vermeldt bijna geen impact op het totaalplaatje en hoe dat evolueert. Zoals Kaczynski vertelt in Anti-Tech Revolution: Dit erkennen kan ons helpen om te vermijden dat we nog meer tijd verspillen aan naïeve inspanningen om onze huidige problemen op te lossen. Bijvoorbeeld, mensen leren energie en grondstoffen te besparen. Zo’n inspanningen leveren absoluut niets op. Het lijkt me gek dat zij die energiebesparing promoten nog niets hebben gemerkt: vanaf energie vrijkomt door besparingen, zijn het de grote technische bedrijven die het vraatzuchtig opgebruiken en meer eisen. Desondanks de hoeveelheid energie die ze voorgeschoteld krijgen, zal het systeem altijd snel uitbreiden tot het alle beschikbare energie heeft opgebruikt, en dan nog zullen ze meer eisen. Hetzelfde is waar voor andere grondstoffen. Het technologische wereldsysteem breidt onverbeterlijk uit tot het zijn limieten bereikt door een tekort aan middelen, en dan probeert het toch verder te gaan ondanks de gevolgen.  

Hoe houdt je de moed hoog? Geloof je nog in de strijd? 
Moeilijk te zeggen. Als er nog hoop is, dan is het bitter weinig, en dat hangt af van moment tot moment. Maar we doen niet wat we doen omdat we hopen dat het beter zal worden, maar omdat het onze plicht is. Wanneer we geconfronteerd worden met onrechtvaardigheden, nemen we niet noodzakelijk actie omdat we hopen er een einde aan te brengen, maar omdat het moreel gezien het enige acceptabele gedrag is. Dat is het punt waar ik zit vandaag: Ik heb geaccepteerd dat de situatie desastreus is, en dat het bovenal geen Hollywood film is. Er zal geen superheld tevoorschijn komen op het allerlaatste moment om de planeet te redden; er zijn vele factoren die suggereren dat er een goede kans is dat de aarde zodanig uitgeput zal zijn dat alleen enkele bacteriën het zullen overleven. 

Is het dan niet gevaarlijk om zo pessimistisch te zijn?
We proberen altijd pessimisme te vermijden. Als iedereen pessimistisch was, dan zouden we helemaal niks doen. Het ziet er voor mij naar uit dat we toch realistisch proberen te denken. Om niet ons kop in’t zand te steken. Om niet onszelf voor te liegen. 

Volg VICE België ook op Instagram.