Ik vroeg een expert of sporten op basis van je DNA totale onzin is

Omdat mijn werk een zekere reisroute van mij verlangt, loop ik dagelijks langs de Health City sportschool op de Amstelstraat, waar nu dit op de voorkant staat.

Jij bent uniek! DNAFit. Trainingsadvies op basis van jouw DNA.

Jup, DNAfit. Because toekomst, ofzo.

Ik ben totaal geen DNA-expert, maar toch had ik meteen het gevoel dat dit echt grote bullshit was. DNA werkt volgens mij niet zo. Het hele gebeuren deed een rilling over mijn ruggengraat lopen. Alsof iemand een eiwitshake in mijn nek had gegoten.

Mijn scepticisme draaide overuren dus ik liep naar binnen om te vragen hoe het zat en wat de sportmensen zelf over DNAfit zeggen.

Health City heeft heel veel trappen. Waarschijnlijk als een soort mentale en fysiek test om te kijken of je klaar bent voor de uitdaging die je binnen te wachten staat. Zwetend vroeg ik boven of iemand mij meer kon vertellen over DNAfit. Een afgetrainde personal trainer beantwoorden mijn vragen met heel veel sportjargon.

MOTHERBOARD: Hoe gaat DNAfit precies in zijn werk?

Healthy persoon: Er wordt een beetje wangslijm van je afgenomen, dat wordt dan naar een laboratorium in Engeland gestuurd, waar het getest word op verschillende genen. Je krijgt dan een heel rapport terug waar in staat hoe je zou moeten sporten en eten op basis van je DNA. Inclusief een grafiekje waar dan in staat dat je bijvoorbeeld 70% 'endurance' bent en maar 30% 'power'. Het werkt ongeveer zo: ze testen op de aanwezigheid van bepaalde genen, die (volgens DNAfit) in relatie staan met bepaalde lichamelijke eigenschappen, zoals blessuregevoeligheid. Stel het gen voor blessuregevoeligheid komt vaker voor in je DNA, dan moet je daarop je sportpatroon aanpassen.

Is er enig wetenschappelijk bewijs voor?

Ja, heel veel. Het komt uit de topsport, waar ze natuurlijk al een tijdje voorlopen. DNAfit heeft laatst ook de Innovation Award gewonnen op de UKactive en Matrix Flame Awards. Wij zijn momenteel de enige in Nederland die DNAfit aanbieden.

Hoeveel kost dit?

€100,- maar dat is alleen als je al lid bent van Health City, anders is het €200.

Wow, dat is veel. Wat doen ze er dan precies met mijn DNA, waardoor ze deze conclusies krijgen?

Dat weet ik niet. Ik ben geen wetenschapper. Maar je kan op de site kijken voor meer wetenschappelijke informatie.

Ik bedankte hem en liep de deur uit. Ik voelde mij iets wijzer maar veel wist ik er niet van.  Nog steeds had ik het gevoel dat DNAfit pure kwakzalverij is. Daarnaast is tweehonderd euro een hele hoop geld voor wat waarschijnlijk een hele hoop onzin is. Ik ging het internet op voor meer informatie.

Dit is een van de drie filmpjes van Health City waarin twee mooie vrouwen en een gozer onder begeleiding van een inspirerend en emotioneel pianomuziekje vertellen over hun ervaring met DNAfit. 

Op de website van DNAfit zelf wordt je meteen geconfronteerd met een dikke vent die heel moeilijk kijkt, loze sportkreten en een enorm saai filmpje waarin "actrice" en "model" Billie Faier, van The Only Way Is Essex, het Britse equivalent van Jersey Shore, uitlegt hoe DNAfit haar enorm heeft geholpen. Lekker boeiend Billie, hoe zit het met de wetenschap erachter? Gelukkig heeft DNAfit een kopje 'science,' voor andere sceptici zoals mijzelf, waar ik een lijst met genen, FAQ's en nog het mooiste: wetenschappelijke artikelen aantrof.

Tussen dit lijstje van zogenaamde wetenschappelijke ondersteuning vond ik een artikel waar letterlijk in staat dat DNAfit geen tot nauwelijks effect heeft. Best vreemd.

Het lezen van wetenschappelijke artikelen over genetica maakte van mij natuurlijk nog steeds geen expert op het gebied, dus ik moest iemand vinden die het wel was; een professionele onafhankelijke partij. Ik benaderde per email Edwin Cuppen, een professor, dokter en ingenieur op het gebied van Human Genetics aan de Universiteit van Utrecht. Ik vroeg aan hem wat mij al die tijd al dwars zat: is DNAfit for real of worden mensen in essentie opgelicht?

MOTHERBOARD: Hee, Edwin, laat ik maar gelijk met de deur in huis vallen. Kunnen je genen je iets vertellen over je de manier waarop je moet sporten?

Edwin Cuppen: Genetische kenmerken bepalen vele persoonlijke eigenschappen. Zo vertelt mijn eigen genoom me dat ik genetische kenmerken met betrekking tot spieropbouw heb, welke vaker voorkomen bij sprinters (in tegenstelling tot duurlopers). Dat maakt mij nog geen sprinter, en het is ook niet waarschijnlijker dat ik als amateur een verdienstelijke sprinter zou worden in plaats van een marathonloper. Training en doorzettingsvermogen zijn de allesbepalende factoren om iets te bereiken. Dat geldt voor fitness maar natuurlijk ook voor dieet/voeding en daarmee gestelde doelen.

Dus DNAfit en vergelijkbare praktijken zijn eigenlijk onzin?

Ik ben een wetenschapper en vanuit dat perspectief is er geen direct overtuigend bewijs dat je met kennis van genetische kenmerken ook daadwerkelijk het effect van trainingsschema's of voedingsadviezen positief kunt beïnvloeden. Ik zeg altijd dat als je gezond oud wilt worden, je 'genenpaspoort' je weinig tot niets vertelt (uitzonderingen in geval van genetische ziekten daargelaten). Additionele adviezen op basis van genetische kenmerken zullen een marginale bijdrage hebben. De bedenkers (lees; degenen die er geld mee verdienen) lopen te pronken met pseudowetenschappelijk bewijs als onderbouwing.

Je noemt het nu pseudo-wetenschap, wat is er precies pseudo aan de artikelen en wetenschap waarop o.a. DNAfit hun positie verdedigt?

De wetenschappelijke artikelen zijn als het goed is wel door vakbroeders kritisch bekeken, dus in principe geen pseudowetenschap. Het manier waarop deze kennis wordt gebruikt, is dat wel. Alle aangehaalde studies hebben betrekking op cohorten. Statisch gezien komt een bepaalde genetische variant vaker voor in de ene groep dan in de groep, maar daarmee kun je op het niveau van het individu dus nog niet concluderen dat als je de ene variant hebt, je fenotypisch tot de groep behoort waar deze variant (statistisch) het meest voorkomt. Daar komt nog bij dat een afzonderlijke genetische variant doorgaans slechts voor een klein deel bijdraagt aan het totale fenotype, vaak (veel) minder dan 5%.

De aangehaalde artikelen zijn wetenschappelijk ook niet heel sterk (kleine aantallen observaties) en worden dus sterk over geïnterpreteerd. Als je de originele artikelen leest, vind je nergens conclusies of aanbevelingen die in de buurt komen van het gebruik door dit bedrijf. Oftewel, de wetenschap in betreffende artikelen zou best wel eens oké kunnen zijn maar er wordt selectief gebruik gemaakt van bevindingen.

Als het volgende wetenschappelijk bewezen feiten zijn:

1) Opbouw van spieren heeft een genetische bijdrage.

2) Sportprestatie is afhankelijk van spieropbouw.

Dan kun je nog steeds niet de conclusie trekken dat wanneer je weet welke genetisch varianten bijdragen aan je, je sportprestatie direct kunt beïnvloeden. Dat is wat DNAfit wel doet.

Wat zou dan een onderzoek zijn wat DNAfit zou moeten uitvoeren om wel wetenschappelijk te bewijzen dat wat ze aanbieden wel kan?

Het enige experiment volgens wetenschappelijke standaarden zou zijn om vele honderden individuen verdeeld over twee groepen met verschillende genetische variant, exact hetzelfde trainingsprogramma te laten uitvoeren en daarna prestatie te meten. Omdat het al duidelijk is dat deze eigenschap niet door 1 variant wordt bepaald maar door meerdere, zal je een zogeheten genome wide association studie (GWAS) moeten uitvoeren. Daarvoor heb je vele 10 duizenden proefpersonen nodig……

Eigenlijk verkoopt DNAfit dus een zogenaamd wetenschappelijk sportproduct dat wetenschappelijk niet te onderbouwen is. Is dit ethisch wel verantwoord?

Of dat wel of niet goed is wil ik in het midden laten. Voor sommigen zijn dit soort argumenten nodig om hun leven aan te passen van een ongezonde naar een gezonde levensstijl. Of de methode daadwerkelijk beter werkt dan iedere andere benadering is dan niet zo relevant, want eigenlijk heb je het over een placebo-effect en daarvan is de impact niet te onderschatten.

De basis van dit product is over interpretatie van wetenschappelijke studies. Het is niet verboden, niet fout, maar in mijn ogen ook niet schadelijk. Onze wereld van reclame zit vol met misleiding en misbruik van wetenschap. Denk maar eens aan crèmepjes waarin DNA zou zitten om veroudering tegen te gaan. Wat zou het toch prachtig zijn als het zo simpel zou werken……..