In de wereld van de datavisualisaties is al vaak genoeg geprobeerd om de infrastructuur van internet een gezicht te geven. Het is een gezicht dat, door de enorme omvang van het wereldwijde netwerk, iedere keer weer een andere vorm krijgt. Tot nu toe bestaat er dan ook nog niet één standaard representatie van het fysieke internet, omdat iedere poging per definitie een ander aspect van dat (fysieke) internet uitlicht. Toch wil dat niet zeggen dat kunstenaars en onderzoekers het niet gewoon proberen. The Creators Project maakt een rondje langs verschillende (kunst)projecten die het internet in kaart hebben gebracht. Hét internet bestaat misschien niet. De internets wel.
Videos by VICE
Een stel witte puntjes licht op in grote steden als Washington D.C. en Miami. Van daaruit ontspringen ze in een stel gekleurde lijntjes over de Atlantische Oceaan, om uiteindelijk te landen in Ierland, Engeland en Frankrijk. Vanaf dat moment woekeren de lijntjes als een onuitroeibaar onkruid uit over de rest van ‘s werelds wateren en samen staan ze symbool voor het internationale netwerk van glasvezelkabels, dat de basis vormt voor het internet.
De video werd gemaakt in opdracht van Business Insider en als je op deze visualisatie afgaat lijkt het net alsof het internet is opgebouwd als een printplaat: de kabels lopen kaarsrecht en perfect evenwijdig aan elkaar, en sluiten allemaal heel goed op elkaar aan. Toch is de werkelijkheid anders. De onderzeese kabels liggen verre van recht, en kronkelen over het complexe en hobbelige terrein van de zeebodem. Ze beklimmen onderzeese bergen, om vervolgens af te zakken naar de diepst denkbare dalen, zonder dat de zeelui in de kabelboot erboven daar weet van hebben. Die zeevaaders kunnen hooguit een voorspelling doen dat de kabel een dieper dal in gaat, als ze zien hoe snel de kabel hun schip uit vliegt, op weg naar de zeebodem.
Videos by VICE
Een andere, meer lokale benadering van het onderzoek naar de techniek achter het internet ontstond in 2014, toen kunstenaar en onderzoeker Ingrid Burrington haar project Seeing Networks begon. In eerste instantie begon ze ook met data van TeleGeography, om meer te weten te komen over welke onderzeese datakabels precies door de NSA en de GCHQ werden afgetapt, maar al snel realiseerde Burrington zich dat er meer in dit project zat dan alleen maar een kaart te maken die de afgetapte kabels aanwees. In een recent interview met Hanna Hurr for Mask Magazine zei ze:
“Ik besefte opeens dat het internet meer is dan alleen die kabels. In eerste instantie richtte ik me vooral op de onderzeese kabels. Ik zocht naar grote kantoorparken van bedrijven die beveiligingsdiensten verleenden, om vervolgens via hun datacentra de onderzeese kabels te vinden. Ik ging er toen nog vanuit dat het internet ergens ver weg verstopt is, diep verborgen in de zee, maar dat klopt dus niet helemaal: een groot gedeelte ervan ligt ook onder onze neus, in de vorm van modems, zendmasten en ga zo maar door. Toen besloot ik me volledig te richten op het internet in mijn directe omgeving, om daar betekenis aan te geven.”
Met Seeing Networks bouwde Burrington een gids voor het internet om haar heen: van straatputdeksels met informatie over datacentra waar ze de toegang naar verleenden, tot graffiti op stoeptegels die verraadden wat voor internetkabels er daar onder de grond begraven lagen. Bij elk van die tekens plaatste Burrington achtergrondinformatie over de bedrijven die die plaatsen beheerden, en daarmee kwam ze telkens een klein stapje verder in haar onderzoek naar de techniek achter het internet in haar directe omgeving.
Een straatdeksel van ‘Level 3 Communications‘, via
Anders dan Burrington nam kunstenaar Trevor Paglen zijn taak een stuk letterlijker. Hij dook de zee in, om foto’s te maken van internetkabels die door de NSA werden afgetapt. Op zijn foto’s is niet meer te zien dan een zwarte kabel op de bodem, maar daarmee legt Paglen een interessant verband met de realiteit, waarin mensen het ook niet doorhebben dat ze in de gaten worden gehouden.
Columbus III, een door NSA/GCHQ-afgetapte onderzeekabel in de Atlantic Oceaan (2015), Trevor Paglen. Met dank aan Metro Pictures Gallery, via
Een andere, vooral interactieve poging om het internet meer tastbaar te maken is James Bridle’s Citizen Ex. Hij bouwde een extensie voor je browser die je digitale identiteit verklapt, op basis van de servers achter de websites die je vaak bezoekt. De extensie geeft je meer inzicht in de soms kromme machtsverhoudingen op het internet.
Daarnaast voegde Bridle ook een aantal verhalen toe over de totstandkoming van belangrijke landdomeinen als .ly (Libië) en .io (Brits Indische Oceaanterritorium). In die verhalen ontdek je in wat voor geopolitiek klimaat die onderzeese kabels zijn gelegd, en op wat voor manier die politiek de totstandkoming van bepaalde domeinnamen nog steeds beïnvloedt. Ook kun je als leek eindelijk de complexe werking van het Domain Name System (DNS) begrijpen, doordat het op een heldere manier uitgelegd wordt.
Want zelfs experts hebben hun tijd nodig om de vorm van het internet te kunnen begrijpen. Het kostte onderzoekers bijvoorbeeld vier jaar tijd om deze kaart te maken, waarin alle langeafstands-datakabels op het vasteland van de VS werden getoond. Voordat de onderzoekers deze taak op zich namen, bestond zo’n kaart simpelweg niet. In dit geval ging het dus niet enkel om het creëren van een visualisatie, maar ook om het achterhalen van de data zelf.
Alle langeafstand glasvezelkabels op het vasteland van de VS, via
De structuur van het internet is domweg té complex en té groot om die in zijn geheel te kunnen bevatten, en dat is waarom we ook nog lang niet klaar zijn met de steeds maar weer opduikende variaties van visualisaties ervan. Het feit dat een kaart meteen na zijn publicatie al niet meer up-to-date kan zijn, doordat ergens ter wereld iemand een gedeelte van die structuur alweer heeft veranderd of zelfs heeft kapotgemaakt, geeft alleen maar meer motivatie om ijverig voort te visualiseren.
Niemand is alwetend. De aarde heeft altijd al veel meer informatie omvat dan wij ooit kunnen beseffen, en hoewel we misschien denken dat we de sporen die wij zelf achterlaten onder controle hebben, kunnen we de geschiedenis van de wereld nooit volledig herschrijven, omdat die immers vele jaren verder terug gaat dan het verhaal van welk mens dan ook.
Lees ook:
Jouw persoonlijke data vormt de basis van deze interactieve documentaire
Meer
van VICE
