Een voormalige beroemdheid vertelt waarom het vreselijk is om beroemd te zijn

Aan het begin van de jaren tachtig was Justine Bateman een tiener, en tevens actrice. Ze speelde de rol van de oudere zus in de Amerikaanse televisieserie Family Ties. Netflix bestond nog niet, en er waren nog maar een paar zenders, dus keken er elke aflevering miljoenen mensen. Bateman was dan ook binnen de kortste keren enorm beroemd.

In haar nieuwe boek Fame: The Hijacking Of Reality, schrijft Bateman over haar ervaringen, en over beroemd zijn in het algemeen. Het is het engste boek dat ik ooit heb gelezen. Het is een soort horrorverhaal, waarin bekendheid een duister wezen is dat je wereld compleet in de war schopt, je laat twijfelen aan jezelf, en dat je vrienden, familie en het publiek tegen je keert.

Natuurlijk zitten er ook veel voordelen aan beroemd zijn. In het boek vertelt Bateman (de zus van Ozark-acteur Jason Bateman) over helikopters, limousines, backstage-pasjes en hoe ze onder boetes van de politie uit kwam.

Maar ze schrijft in het boek vooral over de duistere kanten van beroemdheid. Zo beschrijft ze beroemd zijn als “een parallel universum dat over ons echte universum heen ligt.” Een wereld waarin haar aanwezigheid de sfeer in een kamer compleet veranderde, en waarin mensen in haar bijzijn naar haar staarden of over haar praatten.

Doordat ze op een gegeven moment met een stalker te maken kreeg voelde ze zich niet prettig meer in het openbaar. Ook thuis voelde ze zich onveilig, omdat mensen ‘s avonds langs haar huis reden en de naam van haar personage, Mallory Keaton, riepen. Kranten schreven dingen over haar die niet waar waren en toen ze zichzelf, jaren na het hoogtepunt van haar roem, googelde kwam ze op fora waar mensen schreven dat ze op een heks, een meth-verslaafde en op Eric Stoltz uit de film Mask leek.

“Je valt overal buiten en je bent niet echt,” schrijft Bateman. “Je bent er gewoon niet,” zegt ze. “Het lijkt wel alsof je niet bestaat. Alles verandert als je een ruimte binnenkomt, maar toch doet iedereen alsof je er niet bent. Ze praten over je terwijl je erbij staat, omdat je blijkbaar niet echt bent. Ze kunnen je uitschelden, omdat je niet echt bent. Het is net zoals in een film, als je een levensechte robot vermoordt, zo’n replica van een mens. Moet je je daar dan schuldig over voelen, moreel gezien?”

Ik sprak met Justine over het boek, haar beroemdheid, en hoe het was om uit de spotlight te stappen.

VICE: Was beroemd zijn echt zo vreselijk als je in het boek beschrijft? Je zegt bijvoorbeeld dat mensen in de supermarkt naar je toe kwamen, en zeiden dat ze zich op je hadden afgetrokken. Dat je gestalkt werd en dat mensen over je praatten, terwijl je er gewoon bij stond. En dat het leek alsof je in een hele andere wereld leefde dan de rest. Was dat vervelend?
Justine Bateman: Ik denk dat iedereen het op een andere manier ervaart. Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik mijn eigen leven leidde. Het leven leidde mij, en ik probeerde het zo goed en zo kwaad als ik kon vol te houden. Ik was ook best jong. Van je zestiende tot je twintigste ga je gewoon mee in wat er gebeurt. Je wordt later pas wat pro-actiever. En als je beroemd bent gaat het allemaal zo snel. Je krijgt heel veel interviewaanvragen, fotoshoots en aanbiedingen voor rollen. Het lijkt een beetje op die bekende scène van Lucille Ball, met die chocolaatjes op de lopende band. Je probeert het allemaal maar bij te houden. Er zijn ook wel echt geweldige dingen hoor. Mensen luisteren naar wat je zegt, je krijgt allemaal kansen. En dat je op je twintigste elke club binnenkomt is natuurlijk heel gaaf. Maar omdat ik ook met al die nare dingen te maken kreeg, vond ik het moeilijk om al die leuke dingen te zien. Alsof je een marathon loopt terwijl het veertig graden is, maar iemand je ondertussen allemaal mooie foto’s laat zien. Het is moeilijk om je met het ene bezig te houden als je je op het andere moet focussen.

Wanneer je klaagt over beroemd zijn, kan dat sceptische reacties opleveren. Vond je het spannend om dit boek te schrijven? Je geeft in het boek wel aan dat je niet gezien wil worden als iemand die zichzelf zielig vindt.
Dat heb ik gedaan omdat ik weet dat er zulke reacties zullen zijn. En dat is prima. Dus ja, het is echt niet mijn bedoeling om te gaan klagen. Zoals ik al zei, ik maak dat nu ook niet echt meer mee. Het is puur om te laten zien hoe beroemd zijn er daadwerkelijk uitziet. In het boek beschrijf ik mijn theorieën over waarom het publiek reageert op de manier waarop ze dat doen als er een beroemdheid verschijnt, sociologische theorieën die aandacht besteden aan die momenten, en al die andere momenten dat je herinnerd wordt aan je bekendheid. Ik vertel over de hele levensloop van beroemd zijn en onderzoek waarom we beroemd zijn zo ontzettend belangrijk vinden.

Jij hebt nog steeds veel bekende mensen om je heen, en je hebt natuurlijk een broer die nogal in de picture is . Kan je omschrijven hoe beroemd zijn – en de manier hoe daarmee om wordt gegaan – veranderd is ten opzichte van de tijd toen jij beroemd was?
Nou, in die tijd was er wel een groot verschil tussen hoe iemand van tv behandeld werd, vergeleken met iemand die in films te zien was. Ik weet niet of dat verschil er nu nog steeds is, omdat die werelden elkaar nu wat meer overlappen. En vandaag de dag – nogmaals, ik ben nu niet echt bekend meer, dus ik weet het niet helemaal zeker – lijkt het alsof die bewondering voor beroemdheden steeds meer plaatsvindt op het internet. Toen had je dat niet. De enige manier om je fans tegen te komen was face-to-face of via fanmail. Je ziet het best veel online. Dingen als: “Ik hou zoveel van je, hartjesemoji, hertjesemoji.” Maar je ziet natuurlijk ongeveer evenveel websites die gemaakt zijn vanwege het feit dat je gehaat wordt.

Een van de meest beangstigende dingen uit het boek was voor mij, toen je jezelf had gegoogeld en dat er blijkbaar een automatische aanvulling verscheen op je zoekterm…
Ja, dat was echt heel erg. Ik heb toen een fout gemaakt die ik het liefst zou terugdraaien, als ik terug in de tijd kon. Dat was dat ik mijn naam googelde en dat die zoekterm automatisch aangevuld werd to: “Justine Bateman looks old.” Ik was echt… Ik was vergeten hoe oud ik was.

Volgens mij 44, volgens het boek.
Oke. Ik heb er altijd jong uit gezien voor mijn leeftijd. En kijk, ik wil niet arrogant overkomen, maar ik dacht dat ik mijn looks altijd wel mee had. Zoals mijn bruine haar, weet je wel. En dat uiterlijk was er dus blijkbaar één dat door de maatschappij werd bestempeld als mooi. Het was een soort trend, toch? Mijn look zou honderd jaar geleden misschien niet zo aantrekkelijk gevonden zijn als een ander uiterlijk in die tijd, maar dat hangt af van wat de maatschappij op dat moment mooi vindt. Dat is toch zo?

Dat is zo, ja.
Dus ik werd altijd gezien als aantrekkelijk. Mijn gezicht was nog nooit bekritiseerd en ik zag er altijd jong uit voor mijn leeftijd. Toen ik een jaar of twintig was, kon ik niet wachten tot ik er uit zou zien als Anna Magnani of Isabelle Huppert, al die geweldige Europese actrices. Of bijvoorbeeld Charlotte Rampling, met die jukbeenderen en die donkere cirkels onder haar lichtgevende ogen, weet je wel. Toen ik ongeveer 42 was, kreeg ik een beetje karakter in mijn gezicht en daar was ik heel blij mee. Wat ik niet wist, was dat de maatschappij de andere richting op ging wat dat betreft. Door plastische chirurgie, make-up en instagramfilters heeft niemand meer echt karakter in zijn gezicht op foto’s. Alsof je zo dicht mogelijk bij je babygezicht wil blijven.

Dus toen ik ging googelen en die zoekterm naar boven kwam, dacht ik: wacht even, wat is dit? En toen klikte ik erop. Grote fout. Ik wist namelijk niet wat ze bedoelden. Ik vond helemaal niet dat ik er oud en onaantrekkelijk uitzag. Zoals ik al zei heb ik me nooit echt druk gemaakt om mijn uiterlijk, omdat iedereen dat toch wel goed vond. Toen ik het ging lezen had ik niet verwacht dat het zo erg was. Ik dacht dat ze gewoon zouden zeggen: “Ze ziet er oud uit,” maar het was was verschrikkelijk. Echt, echt verschrikkelijk. Ik stond perplex. Ik was echt verrast. Zeker omdat ik kon zien over welke foto’s ze het hadden, ik zag namelijk echt niet wat zij zagen.

Juist.
En ik bleef maar naar die foto kijken, en toen weer naar de comments. Ik begreep gewoon niet wat ze bedoelden. Het was een beetje zoals het verhaal van dat gouden/blauwe jurkje. Dat iemand zegt: “Hij is goud,” en dat jij dan denkt, “volgens mij niet.” Maar het was erger dan dat. Het was niet dat de helft goud zag en de andere helft blauw.

Er bestaat een geweldig onderzoek. Ze hebben een jongen in een kamer gezet en hem een aantal lijnen laten zien. Lijn A was de langste, B,C en D waren allemaal korter. Toen hebben ze hem gevraagd welke lijn de langste was, en hij zei A. Toen hebben ze drie andere deelnemers dezelfde vraag gesteld, en zij zeiden allemaal dat lijn C de langste was. Vervolgens hebben ze de eerste jongen er weer bij gehaald. Hij bleef bij zijn antwoord, maar begon nu heel erg te twijfelen. De andere drie jongens zeggen nog steeds “nee, het is C.” Uiteindelijk staan ze met zijn vieren in de kamer en verandert de eerste jongen zijn antwoord, omdat hij niet snapt dat hij iets totaal anders ziet dan die drie andere gasten. En dat is wat ik ook deed. Ik kon het niet uitstaan dat ik iets niet kon zien dat andere mensen wel zagen. Ik praatte mezelf aan dat ik mezelf had bedrogen en ging geloven wat zij zeiden. Ik ging dus op hun manier naar mezelf kijken en dat heeft me een tijdje echt kapot gemaakt.

Hoe ben je daar overheen gekomen? Want het heeft jaren geduurd, toch?
Ja, dat klopt. Mijn grootste angst was dat mijn realiteit – beroemd zijn – voorbij was. Het was niet van “Oh nee, nu ben ik niet meer beroemd!” Het was anders. Als bijvoorbeeld een familielid overlijdt, of je verhuist naar een andere stad, of je verliest je baan, dan verdwijnt er een stukje van jouw persoonlijke realiteit. En dat kan voor heel veel mensen een traumatische ervaring zijn. Dus als je kijkt naar zoiets als beroemd zijn – wat ook een overdonderende factor in iemands individuele realiteit kan betekenen – en je verliest dat, kan dat op zijn zachtst gezegd verontrustend zijn.

Hoe is het om eerst mega beroemd te zijn en nu veel minder? Was het een geleidelijk proces? Of was het iets dat je van de ene op de andere dag merkte, zo van: “Oh, het is weg.”
Het ging zeker geleidelijk. In het begin voelde het meer als “Oke, dit is wel begrijpelijk.” Je bent nog steeds heel erg beroemd, maar het is allemaal niet meer zo extreem als het ooit was. Dan denk je: oh, ik word niet meer uitgenodigd bij bepaalde shows, maar dat is prima. Je verwacht dan wat andere projecten te kunnen doen, waardoor je weer aandacht krijgt en waardoor je beroemdheid weer toeneemt. Het is als een soort aandelenbeurs. Het wordt minder en dan weer wat meer, maar het zal nooit helemaal weggaan.

Het afdalen is alsof er zand tussen je vingers wegglijdt. Je kan er niks aan doen. Alsof je met een kart-autootje van een berg afrijdt zonder motor en zonder rem. Je kan wel proberen te sturen en te zorgen dat je niet crasht. Terwijl dat karretje van de berg af rolt, kan je er dingen vanaf gooien. Je identiteit, hoe je jezelf ziet, je ego, je zelfbewustzijn, je zorgen over je carrière. Ik had in ieder geval veel te doen. Veel schrijfwerk. Dat deed ik wanneer er iets gebeurde wat me raakte, op een feestje waar ik dan opeens die beroemde was, weet je wel. Mensen die toentertijd net zo beroemd waren als ik, praatte dan tegen me met een zo’n strakke glimlach. Alsof ze er geen zin meer in hadden en gewoon verder wilden. En omdat beroemd zijn iets onvoorspelbaars is en iets waar niemand rekening mee kan houden, is er angst. En omdat er zoveel in je leven van die beroemdheid kan afhangen, is het voor sommige mensen ook ongemakkelijk of eng om te praten over beroemd zijn, of uit die wereld stappen.

Een journalist vroeg me laatst: “Wat nou als je door dit boek ineens weer heel erg beroemd wordt?” Omdat ik daarvoor had gezegd dat de kans vrij klein is dat ik weer beroemd word met de dingen die ik nu doe, zoals schrijven en produceren. Maar toen ze dat vroeg, werd ik wel weer een beetje bang. Ik zei: “Dat zou ik niet willen.” Als die kans zich weer voor zou doen, zou ik denken: “Maar, waar is het nou eigenlijk goed voor? Wat zou ik daaruit kunnen halen?”