Je menstruatie-app verkoopt waarschijnlijk data over je lichaam

Dit zijn precies de vragen die Chupadados (Portugees voor ‘datazuigers’) wilde beantwoorden. Chupadados, een feministisch cybersecurity project uit Brazilië, bestaat uit een team van activisten, schrijvers en tech-experts. De organisatie onderzocht vier populaire menstruatie-apps: Glow, Clue, My Calendar en Maya. En de resultaten zijn duidelijk: alle vier de apps verdienen geld aan het verkopen van informatie over je lichaam.

En het gaat niet alleen om gegevens over menstruatie of ovulatie. “In een menstruatie-app heb je ook de optie om in te voeren of je uitging, dronk, drugs gebruikt, seks had, klaarkwam, welke vorm je ontlasting had, hoe je huid eruitziet en welke kleur of consistentie je vaginale afscheiding had,” zei Chupadados. Daarbij zouden de apps ook je verblijfplaats en andere internetactiviteiten opslaan, afhankelijk van je privacy-instellingen.

Al deze gegevens worden vervolgens gebruikt om op Facebook en andere sociale netwerken advertenties te tonen die speciaal op jou gericht zijn. Omdat de meeste gebruikers de gebruiksvoorwaarden waarschijnlijk helemaal niet lezen, heeft Chupadados de kleine lettertjes samengevat. De app Glow bijvoorbeeld, met drie miljoen gebruikers, heeft ingebouwd dat ze informatie delen met derden. Zelfs als je de app deletet, bewaart Glow de gegevens van je profiel. Volgens Chupadados zijn deze gegevens alleen in uitzonderlijke gevallen geanonimiseerd.

Volgens de test was Clue de meest betrouwbare app. Clue gebruikt geen advertenties, wel (optioneel) wachtwoordbescherming en vooral: voor deze menstruapp hoef je geen account aan te maken. Dit betekent dat de data op je eigen telefoon opgeslagen kan worden en niet op de servers van de app. Als je toch een account aanmaakt wordt alle persoonlijke informatie versleuteld en op een andere plek opgeslagen dan je gezondheidsinformatie. Tot slot kun je ten alle tijden een verzoek indienen om al je gegevens van de server te verwijderen.

Nu denk je misschien: nou en? Dan krijg ik toch lekker gepersonaliseerde advertenties te zien, maar heb ik wel een gratis handige app? Maar voor Joana Varon, de belangrijkste verantwoordelijke achter Chupadados, is het een kwestie van moderne feminisme. Zij verzet zich ertegen dat de meeste vrouwen in theorie wel akkoord zijn gegaan met de gebruiksvoorwaarden, maar in praktijk helemaal niet weten waar ze precies mee instemmen. (Denk maar eens aan hoe Grindr zonder dat de gebruikers dit wisten hun HIV-status deelde met andere bedrijven.) En daarbij houden sommige bedrijven zich niet aan hun eigen voorwaarden, of dat nou expres gebeurt of door een datalek.

Varon, die in Brazilië woont, zet zich al meer dan tien jaar in voor de bescherming van digitale rechten. Na WikiLeaks volgde ze cursussen digitale veiligheid en ontdekte dat de meeste deelnemers vrouw waren. “Met vrouwen kon ik makkelijker praten over veilige ruimtes en bescherming, omdat we dit al kenden uit het feministische discours,” zegt Varon. “In het feminisme gaat het ook over consent, waarop ook de gebruiksovereenkomsten zijn gebaseerd. En als we weten dat de instemming wordt misbruikt, zonder hierover informatie te verstrekken of maar gedeeltelijk, dan is dat een feministische zaak, toch?”

In 2016 richtte Varon Coding Rights op, een door vrouwen geleide coalitie van digitale activisten, kunstenaars en tech-experts. Hun missie: cyberveiligheid en techniek-gerelateerde mensenrechtenkwesties inzichtelijk en begrijpelijk maken, en een manier vinden om veilig te surfen - dat alles met een focus op gender. “Ik wilde een ruimte creëren waarin vrouwen samenwerken, samen denken en problemen aanpakken, vanuit een vrouwelijk perspectief,” zegt Varon. “Ik geloof echt dat we op een andere manier tegen dingen aankijken.” Privacy en dataprotectie zijn kernonderdelen van de vrijheid van meningsuiting, democratie, reproductieve rechten en gendergelijkheid. We moeten mensen dat vertellen en laten zien waarom het belangrijk is.”

Het eerste project van Coding Rights was een gratis digitale Zine waarin werd uitgelegd hoe je naaktfoto’s kunt beschermen tegen ongewenste ogen. Dankzij Mozilla Media Fellowship kon het collectief sindsdien steeds grotere projecten starten, waaronder Chupadados.

Naast privacy zijn Varon en haar team ook geïnteresseerd in hoe big data en aangepaste advertenties profiteren van racistische en seksistische vooroordelen. Varon liet in een artikel zien hoe de facebookadvertenties van een vriendin veranderden toen ze zwanger werd. Voordat ze in verwachting was kreeg ze nog wel eens reclame voor technologie of politieke onderwerpen te zien, maar tijdens de zwangerschap concludeerden de algoritmen dat ze niet meer geïnteresseerd zou zijn in andere dingen dan haar zwangerschap. Zelfs na de geboorte werd ze gebombardeerd met advertenties over haar leven als moeder – advertenties voor middelen die helpen “je oude figuur terug te krijgen” en “opnieuw aantrekkelijk te worden voor je man”.

De cyclus-apps hebben volgens Varon ook de neiging in narratieven als ‘moederschap’ en ‘vruchtbaarheid’ te vervallen. Varon betwijfelt of dit ook zo zou zijn als ze ontwikkeld waren door feministen. “Als we ons niet zo zouden concentreren op het moederschap als functie van de vrouw binnen de maatschappij, zou de app misschien wel zeggen: “Oh! Je bent zo gestresst vandaag, neem een borrel, of heb lekkere seks!”

Volg Broadly op Facebook, Twitter en Instagram.