Iedere avond op een ander tijdstip gaan slapen kan je kans op een depressie vergroten

Als je denkt aan je biologische klok, denk je waarschijnlijk aan je slaapritme. Met dit zogenaamde circadiane ritme zorgen onze hersenen ervoor dat ons lichaam zich aanpast aan alle veranderingen die het doormaakt in die 24 uur. Zo worden er hormonen aangemaakt, cellen vernieuwd en daalt onze lichaamstemperatuur iedere avond een beetje voor het slapengaan. Hoewel je zelf niks van al deze processen merkt, zijn ze heel belangrijk voor onze gezondheid. Onderzoek toont namelijk keer op keer aan dat mensen bij wie deze ritmes worden verstoord een grotere kans hebben op mentale problemen.

Onderzoekers aan de University of Glasgow merkten echter op dat deze onderzoeken vaak onbetrouwbare methodes en te kleine steekproefgroottes gebruikten. Daar besloten ze verandering in te brengen door zelf een onderzoek te doen, met een steekproefgrootte van meer dan 91.000 mensen. Vorige week werden de resultaten hiervan gepubliceerd, en werd bevestigd dat er inderdaad een verband is tussen een verstoord 24-uursritme en depressie.

“Er zijn al eerder onderzoeken gedaan naar dit verband, maar de enquêtes die hiervoor werden gebruikt waren vaak niet objectief genoeg. Zo vroegen ze de deelnemers bijvoorbeeld hoe stabiel ze hun ritmes zelf vonden, of was de groep mensen die werd ondervraagd te klein,” zei Laura Lyall, hoofdauteur van het nieuwe onderzoek, vorige week in een podcast van The Lancet Psychiatry.

Om dit zelf te voorkomen, maakten zij voor het nieuwe onderzoek gebruik van een circadiaanse “relatieve amplitudevariabele”, waarmee je kunt zien in hoeverre iemands slaap-waakritme is verstoord. Vervolgens vergeleken ze hun bevindingen met andere metingen, bijvoorbeeld met de mate van depressie, geluk en hoe het gesteld is met de cognitieve vaardigheden.

“We kwamen erachter dat mensen met een minder duidelijk onderscheid tussen hun actieve periodes en rustperiodes vaker voldeden aan de criteria voor depressies en bipolaire stoornissen,” zegt Lyall. Bovendien bleek dat degenen met een verstoord 24-uursritme zich vaak ongelukkig, ongezond en eenzaam voelden. Ook was hun gemoedstoestand minder stabiel, waren ze neurotischer en was hun reactietijd langzamer dan die van mensen met een onverstoord ritme.

De stabiliteit van je 24-uursritme staat dus niet alleen in direct verband met hoe je je mentaal voelt, maar ook met je algehele gezondheid. Dit betekent echter niet dat een verstoord slaap-waakritme daadwerkelijk een depressie zal veroorzaken. Het is namelijk onduidelijk of de depressie een gevolg is van het verstoorde ritme, of andersom.

“We hebben enkel een verband tussen de twee waargenomen,” zegt Lyall. “Maar dat geeft nog geen antwoord op de vraag of mentale en gezondheidsproblemen het slaap-waakritme verstoren, of dat zulke verstoorde ritmes mensen juist vatbaarder maken voor stemmingswisselingen en andere lichamelijke problemen.”

Desondanks was het verband tussen de twee sterk genoeg om te suggereren dat als je te erg afwijkt van het 24-uursritme (en dus de ene dag veel later gaat slapen dan de andere), je een grotere kans op depressie hebt. Toch zullen er nog meer onderzoeken gedaan moeten worden voor we met zekerheid kunnen bepalen of een iemand depressief is door een gebrek aan slaap, of dat ze niet kunnen slapen door hun depressie. Therapieën die het slaapritme aanpakken om mentale aandoeningen en andere gezondheidsproblemen te verhelpen, zouden veel baat hebben bij de uitkomst van deze onderzoeken.

“Het is lastig om erachter te komen hoe deze dingen precies met elkaar samenhangen. Je ziet het verband, maar vervolgens wil je weten welk van de twee je zou moeten veranderen om de problemen op te lossen,” zegt David Hinds, een geneticus die slaapgewoonten bestudeert bij biotechnologiebedrijf 23andMe. “Als het causale verband niet klopt, kun je het gedrag wel veranderen, maar blijven de resultaten hetzelfde.”

Hinds zegt dat de genetische component van het 24-uursritme en psychische stoornissen ons hier wellicht meer over kan vertellen. “Om erachter te komen wat de oorzaak en wat het gevolg is, kun je naar de genen kijken,” zegt hij, “genen zijn namelijk nooit een gevolg van iets. Dan moet het dus wel de oorzaak zijn.”

Onderzoek naar dieren zou ons ook de nodige antwoorden kunnen geven. Ilia Karatsoreos, neurowetenschappendocent aan de Washington State University, heeft vele stukken geschreven over het verband tussen het 24-uursritme en psychiatrische aandoeningen. Volgens hem kom je hier het meest over te weten door te kijken naar dieren.

“Er zijn onderzoeken die aantonen dat het verstoren van de cellulaire klok – ofwel de moleculaire ‘tandwielen’ van onze biologische 24-uursklok – depressies, manisch gedrag en andere cognitieve problemen kan veroorzaken bij muizen en ratten,” zegt Karatsoreos. “Het verstoren van het slaapritme leidt dus ook tot veranderingen in het gedrag en de cognitieve vaardigheden van dieren.”

Zelfs al focus je je maar op één aspect van het 24-uursritme, zoals slaap, dan blijft de precieze werking ervan extreem complex. Toch is een stabiel slaapritme misschien wel een van de simpelste manieren om je biologische klok goed te laten lopen. Volgens Karatsoreos is het vooral belangrijk om een “sociale jetlag” te voorkomen. Dit is hoe je het noemt als je doordeweeks iedere dag vroeg moet opstaan, om vervolgens in het weekend de halve dag op bed te blijven liggen. En dat iedere week opnieuw.

“Het lijkt misschien een goed idee om wat slaap in te halen in het weekend. Maar in principe is dat hetzelfde als van New York naar Los Angeles vliegen op vrijdag, en terugvliegen op maandag,” zegt Karatsoreos. “Hierdoor lopen je slaapritmes en interne klok niet meer synchroon met de wereld om je heen, wat op de lange termijn negatieve effecten op je gezondheid kan hebben.”

Om de negatieve gevolgen van je afwijkende slaappatroon in het weekend te compenseren, kun je doordeweeks volgens Karatsoreos het best een zo stabiel mogelijk slaapritme aanhouden. Zo blijf je niet alleen goed uitgerust, maar hopelijk ook gezond.

Volg TONIC op Facebook en Twitter.