"Aize was een verdrietige jongen. Ik heb hem drie jaar getroost maar het mocht niet baten," vertelt Harry Stevens aan de groep in de Tolhuistuin. Om mij heen beginnen mensen te huilen. Het voelt als een crematie of een begrafenis, maar in tegenstelling tot die bijeenkomsten gaat het hier niet over één dode, maar over een heleboel doden.
Na mijn opleiding, de Master Humanistiek, zal ik officieel geestelijk verzorger zijn. In het kader van die studie kreeg ik kort geleden de mogelijkheid om deel te nemen aan een bijeenkomst voor nabestaanden van suïcide - die georganiseerd werd door huisvandeMens. Vanuit nieuwsgierigheid en interesse besloot ik inderdaad te gaan: mensen in rouw kampen met veel zingevingsvragen, en vormen dus een groep die veel in mijn toekomstige vakgebied zal figureren. Ook trekt rouwverwerking me persoonlijk. Mijn moeder is niet lang geleden middels euthanasie het leven uitgestapt. Dat is natuurlijk heel wat anders dan suïcide, maar het was wel een zelfgekozen dood wegens ondraaglijk lijden die ik van dichtbij heb meegemaakt.
Zodoende fiets ik op een zondagochtend naar de De Tolhuistuin in Amsterdam: een restaurant dat naast expositieruimtes ook zalen verhuurt voor dit soort evenementen. Onderweg kom ik wat bekenden tegen die net van een afterparty komen. Gierend van de lach proberen ze ondersteboven bier te drinken. Het voelt gek, hoe plezier en verdriet zich zo vlakbij elkaar kunnen afspelen. In hun bijzijn kan ik me moeilijk voorstellen dat hier vlakbij een zaal vol rouwende mensen zit, die een dierbare verloren aan zelfdoding.
We zitten in de tuinzaal: een ronde zaal met grote ramen die uitzicht bieden op een hele hoop groen, daarachter fietsen en skaten mensen voorbij. Een hardloper strekt zijn been op een paal. Ik zit naast een vrouw van een jaar of dertig die haar ogen met een zakdoek droog dept. In de halve kring om het podium zitten zowel hele oude mensen, inclusief rollators, als uit de kluiten gewassen tieners, die een beetje onhandig heen en weer dribbelen op hun hoge hakken voor ze een stoel vinden.
Als iedereen zit, nemen dominee Paula de Jong en geestelijk verzorger Marja van Bergem het woord. Ze vertellen hoe het is als iemand die dichtbij je staat, zichzelf van het leven berooft. Woorden als onmacht, aanklacht, rouw en mislukking passeren de revue. "Niet de dood alleen vertelt het verhaal van wie je was." Op het podium staan bloemen, een piano en verschillende religieuze symbolen, gebroederlijk naast elkaar alsof er niet al eeuwenlang oorlog over wordt gevoerd.
Hierna komt Harry het podium op. Harry componeerde een muziekstuk voor zijn boezemvriend Aize. "Hij woonde net in een studentenflat. De laatste keer dat we samen aten heeft hij heel uitgebreid en lekker voor me gekookt." Harry barst in snikken uit. "Hij vroeg me die avond of ik het erg zou vinden als hij er niet meer was, omdat hij wilde oplossen in de natuur. Achteraf besefte ik pas dat dat zijn afscheid was. Een paar dagen later was hij dood." Na zijn praatje luisteren we naar zijn muziekstuk, dat er geen doekjes om windt. Er zit onder meer een koor in, dat teksten zingt als: "ontpopt uit je cocon van smart, was je dan zo verward?"
Advertentie
Henriëtte Koks neemt het over van Harry en vertelt over haar zoon Jurrien. Over dat hij pas vijftien jaar oud was toen ze hem op een ochtend dood aantrof in zijn kamer. Hij had de avond voor zijn dood nog een briefje richting zijn moeder gegooid die in de tuin zat, met de tekst: tot morgen. "Het was zijn laatste boodschap aan mij. Ik kon alleen nog maar schreeuwen toen ik hem aantrof. Lang hebben ik en mijn dochter ons afgevraagd of het een ongeluk was. Maar gezien de manier waarop het is gebeurd, is dat niet realistisch. Ik heb het totaal niet zien aankomen."
Na haar praatje mag iedereen in de kring de naam van hun overleden dierbare uitspreken. Een voor een worden er namen genoemd. De hele zaal doet mee. Ik hoor een Boris, een Anne en een Teun. Voor mij noemt een grote stoere man met een woeste baard de naam van zijn dochter.
Op de achtergrond meert het pontje nog steeds af en aan. Ik realiseer me hoe alleen mensen in deze zaal zich vaak zullen voelen. Als ze straks zelf weer met hun verdriet op de pont staan bijvoorbeeld. Of op een voorjaarsdag, als merels zingen en iedereen gelukkig lijkt. Dat is waarom een bijeenkomst als deze zo belangrijk is. Je voelt je even niet alleen. Je verdriet wordt collectief. En gedeeld verdriet voelt lichter. Volgens Henriette is het fijn om heftige gevoelens die je ervaart bij anderen te herkennen. "Er ontstaan nieuwe vriendschappen die ervoor zorgen dat je voor je gevoel minder afwijkt van de rest, dat er iets mis met je is, of dat je gek bent. Ook al is het moeilijk om te zien hoe vaak zelfmoord voorkomt, haal je veel steun uit lotgenoten. Je herkent bij anderen het intense verdriet en de boosheid die je zelf ook heb moeten doorstaan. Boosheid op jezelf omdat je het niet hebt kunnen voorkomen, boosheid op de wereld omdat dit jou overkomt en boosheid op degene die je kwijt bent omdat die zelfmoord heeft gepleegd."
Voordat iedereen weer naar huis gaat, is er in de tuin nog een afsluitende ‘vuurshow’ te bekijken. Er staat een kraker-achtig type met fakkels te gooien onder begeleiding van dramatische muziek. Hij heeft een pofbroek aan en dreadlocks. Voorbijgangers blijven staan om te kijken. Naast me zegt iemand dat het een beetje uit de toon valt.
Ik fiets naar huis met een somber gevoel. Want natuurlijk is een bijeenkomst als deze heel zinnig, mooi en onmisbaar en heb ik kennis gemaakt met een belangrijke doelgroep binnen mijn toekomstige vakgebied. Maar het is ook gewoon een keiharde confrontatie met verlies, dood, rouw en leed. Met de eindigheid van het leven en met het geweld waarmee sommige mensen dat leven besluiten te beëindigen. Wat ik vandaag wel aan den lijve heb ondervonden, is dat het zien van rouw bij anderen mij minder eenzaam liet voelen in mijn eigen rouw, die me nog regelmatig overvalt. Daarom hoop ik dat er in de toekomst meer van dit soort evenementen zullen worden georganiseerd. Want blijkbaar zit er wel een kern van waarheid in wat Henriëtte vandaag zei, en voelt gedeeld verdriet inderdaad iets lichter.
-
Denk jij aan zelfdoding? Of ken jij iemand die aan zelfdoding denkt? Neem contact op met 113 Online of bel 0900-0113.