Binnenkijken bij een Poolse jeugdgevangenis

"Mijn vriend liet me deze plaats zien. Ik herinner me dat ik op dat moment hoogzwanger was," legt Zuza Krajewska uit. "We reden door het bos en er stond een bord met 'Ministry of Justice Reformatory'. Het leek alsof het kwaad er heerste."

Krijg elke zaterdag onze 10 beste verhalen gemaild: schrijf je nu in voor de gratis VICE-newsletter.

Samen met haar assistent Borys heeft ze de 42 jongens die in de instelling verblijven al enkele keren bezocht. De meesten zitten er voor overvallen en inbraken. Zuza leerde de jongens beter kennen door met ze te praten en hen te fotograferen. "In het begin dacht ik dat het project maar een week zou duren. Maar toen ik begon te fotograferen, wist ik dat dat niet mogelijk was. Ik was geïntrigeerd door hen, dus heb ik besloten dat het project een jaar zou duren," zegt Zuza. Ze is er ondertussen vier maanden mee bezig en heeft een bepaald doel voor ogen. Zuza is vastberaden om hun verhaal zo goed mogelijk te vertellen.

VICE: Herinner je de eerste keer toen je de jongens ontmoette? Hoe reageerden ze?
Zuza Krajewska: In het begin zeiden ze dingen als: "Kijk, je hebt een camera. Zo een heb ik ook gestolen. Je kan maar beter oppassen." Ze zochten de grenzen bij me op. Maar toen ik naar hen keek, zag ik dat ze nog kinderen waren. Hun spontaniteit en slecht gedrag kwamen kinderachtig over. Ze dachten dat als je 470 euro stal, je een echte man was. Slechts een van hen had een stabiele achtergrond. De rest was door alcoholverslaafde ouders opgevoed, of hun vaders zaten in de gevangenis. Anderen groeiden in weeshuizen op. Voor hen staat opgroeien gelijk aan overleven. Ik begon met dit project omdat het over veel dingen gaat: meedogenloosheid, maatregelen, grenzen opzoeken, maar ook gevoeligheid en de behoefte aan liefde.

Denk je dat je project belangrijk is voor hen?
Ik denk dat ze het waarderen, ja. Eindelijk voelen ze zich belangrijk en zien ze dat iemand in hen geïnteresseerd is. Het maakt deel uit van hun herstelproces en het werkt. Om de foto's te mogen maken, moest ik eerst toestemming aan hun ouders vragen. Ik vertelde hen over mijn idee en probeerde ze te overtuigen. Toen ik hoorde dat een van de vaders voor moord was aangehouden, twijfelde ik of ik nog wel wilde doorgaan. De jongen mocht niet meer deelnemen aan mijn project. Toch wilde hij heel graag meewerken. Hij wilde het zo graag dat hij zijn vader opbelde om toestemming te krijgen. Het was echt belangrijk voor hem. Deze jongens maken niet zo snel zoiets als dit project mee.

Heb je het gevoel dat ze eerlijk tegen je zijn? Zijn ze open?
Ze zijn allemaal anders. Sommige jongens zijn extravert en geboren leiders, andere blijven liever op de achtergrond. Maar allemaal hebben ze één ding gemeen. Ze zijn open als ik alleen met ze ben. Pas dan hebben we een echt gesprek. Soms schamen ze zich achteraf, maar eigenlijk hebben ze allemaal behoefte aan zo'n open gesprek.

Ze begonnen vrijwel meteen over persoonlijke en moeilijke dingen te praten. Voor hen lijkt het allemaal niets. Ik vond het shockerend dat ze er zo makkelijk over konden praten. Het leek alsof ze het normaal vonden. Misschien dat ze daarom zo snel misdrijven plegen.

Misschien wilden ze zien hoeveel je aankon?
Misschien, maar ik veroordeel hen niet. Ik probeer gewoon om vrienden met ze te worden. Ik ben nieuwsgierig en stel ze enkele vragen. Dat kan over alles gaan. Deze jongens worden vaak door gangs ingezet en gebruikt. Twee van hen hadden toen ze amper dertien jaar oud waren al in ruim dertig appartementen ingebroken. En dat allemaal voor speelgoedauto's en wat geld voor hun moeders. Toen ik naar hun verhalen luisterde, zag je dat ze als kind waren gemanipuleerd. Ondanks de dingen die ze hebben gedaan, vond ik ze echt leuk. Ik mis ze zelfs, wanneer ik er niet ben.

Je maakt je foto's nog met filmrolletjes, waardoor je het resultaat niet direct kan zien. Laat je ze de foto's later zien?
Ja.

Hoe reageren ze dan?
Ze lachen. Ze vertrouwen me enorm en ik wil dat vertrouwen niet beschadigen. Daarom heb ik van bepaalde dingen afgezien, zoals de jongens naakt onder de douche te fotograferen. Maar over het algemeen zijn ze tevreden met het resultaat. Ik heb hen enkele uitvergrote foto's gegeven. Die portretten hangen daar nu aan de muur. Zo is er bijvoorbeeld een foto van Patryk die in de eetruimte glas opraapt. De jongens hebben de foto op exact dezelfde plaats opgehangen. Elke dag kijken ze naar de foto.

Wat zou er anders zijn als je meisjes zou fotograferen?
Misschien doe ik dat wel als dit project is afgelopen. Meisjes zijn naar het schijnt stoerder, meer hardcore. Ze zijn cynischer. Daarom is het ook moelijker om ze te benaderen. Althans, dat heb ik gehoord. Ik moet het eerst zien en dan geloven.

Studzieniec is een speciale plaats. Het is een van de vier instellingen in Europa die kinderen opvoedt door met paarden te werken. Het blijkt dat deze kinderen ontzettend goed met dieren omgaan. Veel jongens verdienen wat geld door meubels te maken en te tuinieren. Het is geweldig dat deze instelling ze terug op het juiste pad brengt.

De directeur liet me enkele foto's zien die bewakers in het begin van de twintigste eeuw hadden gemaakt. De jongens zagen er exact hetzelfde uit als de jongens die er nu zijn. Ik wil die foto's tijdens de fotografiemaand in Krakau laten zijn.

Is er iets specifieks waar je naartoe werkt?
Ik ben met het project begonnen omdat ik nieuwsgierig was. Nu heb ik een doel voor ogen. Het interessantste is de samenwerking met de jongens. Ik heb gemerkt dat ze geen eigenwaarde hebben. Het is leuk om ze op te zoeken en te gaan fotograferen. Als ik iets leuks zie, begin ik meteen te fotograferen. Ik roep dan "stop, dat is mooi" of "je bent geweldig." Op die manier moedig je ze aan. Dat is wat ik terug kan geven.

Dit artikel verscheen eerder op i-D Nederland.