Portretten van de bloederigste gevangenisbende van Zuid-Afrika

Bang dat je iets mist? Begrijpelijk. Daarom hebben we een nieuwsbrief met onze beste stukken, video’s én winacties: http://bit.ly/vicenieuwsbrief

Op het eerste gezicht lijken deze tatoeages niet heel bijzonder. Maar voor de mensen die hier verstand van hebben geven ze een zeldzaam kijkje in de wereld van The Number, een Zuid-Afrikaanse gevangenisbende met een gewelddadig afgedwongen zwijgplicht. The Number is een van de grootste bendes van de wereld, met een geschiedenis die terug gaat naar het einde van de negentiende eeuw. De bende bestaat uit een ingewikkelde hiërarchie met drie subgroepen, die zichzelf 26s, 27s en 28s noemen. 26s zorgt ervoor dat er geld, tabak en drugs de gevangenis binnenkomt. De meest gevreesde groep, 27s, handhaaft de wetten van de bende, terwijl 28s de rechten van de gevangenen verdedigt. Fotojournalist Luke Daniel gebruikte zijn vriendschap met een van de meest beruchte bendebazen om bendeleden en hun tatoeages te fotograferen. Hij legde in twee jaar deze unieke Zuid-Afrikaanse subcultuur vast. Nooit eerder hebben we zo’n intiem kijkje in The Number gekregen. We wilden graag horen hoe Luke toegang heeft gekregen tot de bende, wat hij heeft geleerd en hoe het was om te hangen met de meest meedogenloze criminelen van Zuid-Afrika.

Hey Luke, laten we bij het begin beginnen. Hoe heb je deze gasten zover gekregen dat je ze mocht fotograferen?
Luke Daniel: Op jonge leeftijd raakte ik al geïnteresseerd in tatoeages. Ik hielp soms mee in tattooshops, in de ‘grimmigere’ straten van de stad. Mijn kennismaking met tatoeages is dus eigenlijk vanaf het begin af aan al hand in hand gegaan met criminaliteit. Ik ben altijd al gefascineerd geweest door gevangenistatoeages. De eenvoud, de vindingrijkheid, het vakmanschap.

Ik bracht veel tijd door met een berucht bendelid, die twintig jaar in de gevangenis heeft gezeten. We werden vrienden. Hij probeerde z’n leven weer op orde te krijgen, maar door z’n tatoeages kon hij moeilijk een baan en z’n draai in de maatschappij vinden. Dat heeft me aan het denken gezet, en ik huurde hem in als een soort van ‘talent scout’. Hij zocht mensen voor mijn project die in dezelfde situatie zaten.

Iedereen die ik fotografeerde was, of is nog steeds, lid van een bende. Zowel in de gevangenis, als lid van de Number Gang (je komt eigenlijk nooit echt uit The Number) als op de straten. Aan het eind van het project kreeg ik belletjes van bendeleden die zeiden: “Hey, ik hoor dat je foto’s neemt van getatoeëerde gevangenen – kom ook eens bij mij langs!”

Vertel eens over de Number Gang. Hoe is die tot stand gekomen, wie zijn het en wat doen ze?
Eerlijk gezegd mag ik niet heel veel over de Number Gang vertellen. Maar wat ik je wel kan zeggen is dat hun rijke geschiedenis aan mythologie en folklore het mooiste is. Dat zijn geheimen waar alleen bendeleden kennis van hebben. Zij hebben een eed moeten afleggen om alles wat de bende doet geheim te houden. The Number heeft verreweg de meest ingewikkelde en uitgebreide geschiedenis van alle gevangenisbendes. Hun geschiedenis en erfgoed gaan honderden jaren terug, naar de tijd dat zwarte mannen hun dorpen op het platteland moesten verlaten op zoek naar werk in de mijnen van Zuid-Afrika en Delagoa Bay (nu Maputo, Mozambique).

Hoe verhoudt de bende zich tot Kaapstad, en welke rol spelen ze?
The Number opereerde alleen vanuit de gevangenis. Dat betekent dat straatbendes de macht hadden over de buitenwereld, en The Number de belangrijkste speler was achter de tralies. Dat veranderde eind jaren tachtig, toen de drugdealers van Cape Flat veel geld begonnen te verdienen door hun handel in mandrax.

De leiders van de straatbendes konden het zich veroorloven om zich bij The Number in te kopen, wanneer ze ook in de gevangenis terecht kwamen. Op die manier waren de leiders van de straatbendes ook ‘veilig’ in de gevangenis, zonder ontgroeningen te hoeven ondergaan.

Maar hierdoor raakte ook de balans van The Number verstoord. Door relaties met straatbendes raakten ze betrokken bij de buitenwereld. De drugsbaronnen hadden geld en macht op de straten, en The Number had dat in de gevangenis zelf. Diezelfde drugsbaronnen beloofden leden van The Number aan werk te helpen als ze vrij zouden komen. Dat leidde tot een enorme explosie van geweld in de Cape Flats, wat vandaag de dag nog steeds voortduurt. Kan je me wat vertellen over de bendeleden met wie je bevriend bent geraakt?
Mijn vriend, en de guy die alles voor me regelt, is Gerald ‘Horings’. Zonder twijfel is hij de bijzonderste persoon die ik ken. Hij parkeert auto’s en verzamelt oude stukken metaal om te verkopen, om rond te kunnen komen. Dit is hoe het leeuwendeel van de mensen die ik fotografeerde aan hun geld kwamen. Ze zijn van nature geen slechte mensen. Het zijn mensen die in armoede zijn opgegroeid, getraumatiseerd zijn geraakt en misbruikt zijn, en uiteindelijk een stel oerdomme beslissingen hebben genomen.

De meeste mensen die ik fotografeerde zaten vast vanwege gewelddadige misdaden. Het zijn moordenaars en mishandelaars. En dat veranderde niet in de gevangenis. Ook daar waren ze gewelddadig jegens andere gevangenen en bewakers, als onderdeel van The Number. Gevangenen die maar een paar jaar moesten zitten, zaten uiteindelijk dertig jaar vast vanwege hun betrokkenheid bij The Number.

Een man die zichzelf “Mandown” noemt stal in 1978 een brood en werd tussen een paar hoge hoge bazen van The Number gezet. Hij werd ingewijd, en door de misdaden die hij daarom pleegde kwam hij pas in 2003 uit de gevangenis. Alle verhalen zitten vol verdriet, geweld en momenten van waanzin.

Wat voor spullen gebruiken ze om te tatoeëren?
Een scherpe gitaarsnaar wordt vaak als naald gebruikt. Rubber wordt verbrand, en het as wordt gemengd met water. Dat wordt een soort pasta, dat als inkt wordt gebruikt. Nog niet zo lang geleden werden alle gevangenistatoeages met de hand gezet, zonder machines. Dat is inmiddels wel veranderd.

Kun je iets meer vertellen over de symbolen, iconografie en betekenissen van de tatoeages die je hebt gezien?
Als je de tekeningen wil begrijpen moet je een paar basiselementen van de bende weten. De 26s hebben de taak om de verschillende vormen van betalen binnen de gevangenis te regelen, dat kan door middel van geld of door middel van smokkelwaar zoals drugs, tabak, et cetera. Ze zijn de beste smokkelaars en geweldig goed in manipuleren. Ze zeggen dat ze vanaf zonsopgang werken, vandaar dat de term sonop (zonsopgang) een veelgebruikte groet. Maar het is ook een symbool dat terugkomt in hun tatoeages. Het woord Pumalanga, zonsopgang in Zoeloe, wordt ook vaak gebruikt.

De 27s moeten de wetten van The Number in stand houden, en zijn daardoor ook de meest gevreesde en toegewijde groep. Hun tekeningen representeren vaak wapens, een kruis van kapmessen en teksten die met de wetten van The Number te maken hebben.

De 28s moeten de traditionele rechten van de gevangenen beschermen. Vaak komt daar veel geweld aan te pas. Ze vallen gevangenismedewerkers aan als ze vinden dat The Number niet genoeg aandacht of respect van ze krijgt. Door middel van seksueel geweld domineren ze ook de meer onderdanige gevangenen en niet-bendeleden. Je ziet vaak seksuele taferelen en pikken terug in hun tatoeages. In tegenstelling tot de leden van 26s werken ze vooral ‘s nachts. Hun tatoeages hebben vaak verwijzingen naar sonsak of Shonalanga, wat in het Afrikaans en Zoeloe zonsondergang betekent.

Wat mij vooral opviel was de tegenstelling tussen het zijn van zware criminelen en hun stripfiguurachtige tatoeages. Hoewel de mensen die ik fotografeerde de meest gruwelijke misdaden hebben gepleegd zit hun lichaam vol tatoeages van stripfiguren. Dit schijnt zo te zijn omdat stripboeken de basis voor veel tatoeage-sjablonen waren. De enige voorbeelden die de gevangenen hadden waren de stripfiguren uit de krant.

Wat mij ook opviel waren de hoeveelheid teksten die getatoeëerd waren. Sommige guys hadden hun hele rug vol tekst staan, honderden woorden, die, hoewel de getatoeëerden en de tatoeëerders Zuid-Afrikaans zijn en prima Engels spreken, voornamelijk in gebroken Engels geschreven zijn. De teksten die op hun lijf staan vertellen het verhaal over tegenslagen, bevatten bende-folklore en verhalen over hun geïsoleerde positie in de maatschappij

Waren er tatoeages die jou opvielen?
De tatoeages van pikken van de 28s zijn bizar en iconisch op hun eigen manier. Stripfiguren die afgebeeld staan naast tatoeages van verkrachting en moord worden op een hele nare manier toch interessant. De tatoeage die ik het belangrijkst vind, is een zin die Gerald “Horings” mij influisterde, namelijk “Go tell to the birds”. Die zin betekent zoveel voor mij – ik heb hem in m’n nek laten tatoeëren.

De tatoeages horen natuurlijk bij de karakters van de mensen. Maar ze staan eigenlijk meer voor de misdaden die ze hebben gepleegd, en hun tijd in de gevangenis, dan voor een thema uit hun leven, hun dromen of hun ambities.

In gevangenissen in Zuid-Afrika, en volgens mij in het leeuwendeel van de gevangenissen in de wereld, zetten gevangenen tatoeages om te intimideren en zich af te zetten tegen de normen van de maatschappij. Gezichtstatoeages van aanstootgevende teksten zijn heel normaal. Die tatoeages representeren een ingewikkelde combinatie van je ego en destructief gedrag. Dit soort tatoeages dwingen respect af en zorgen voor bekendheid achter de tralies, maar verkleinen de kans dat de gevangene ooit weer normaal in de maatschappij zal functioneren. Er is niemand die een sollicitant aanneemt die ‘fuck you’ op z’n voorhoofd heeft getatoeëerd – maar in de gevangenis wordt dit standpunt dat wordt genomen tegen de samenleving juist gewaardeerd.

De meeste mensen die ik fotografeerde waren trots op hun tatoeages, ondanks de herinnering aan pijn, trauma’s en een zwaar verleden. Veelal worden deze tatoeages als oorlogswonden gezien.

Je bent klaar met je project. Heb je nu nog hetzelfde idee over de tatoeages als toen je begon?
Kijk, ik wilde deze gevangenistatoeages op beeld vastleggen vanwege hun unieke Zuid-Afrikaanse esthetiek. Maar gedurende het project ging het steeds meer over de werkwijze van het tatoeëren in gevangenissen, over waar de tekens voor staan, en over de sociale isolatie en discriminatie die deze veroordeelden ondervinden. Het verhaal van hun gevecht om weer opgenomen te worden in hun gemeenschap nadat ze uit de gevangenis zouden komen werd heel erg onderstreept.

Deze tatoeages staan symbool voor de outlaws en er hangt een prijskaartje aan om ze op je lichaam te hebben. Daar komt nog de mythologie die schuilt achter The Number bij, de bende die al een eeuw de machtigste is in de gevangenissen van Zuid-Afrika. Ga je kijken naar hoe die geschiedenis door tatoeages wordt verteld, dan word je getrakteerd met een bijzonder gevaarlijk verhaal.

Dit artikel verscheen eerder op VICE Australië.