FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

De meest verontrustende 'Black Mirror' gaat over een gebruiksovereenkomst

'Crocodile' gaat niet over technologie waar je gedachten mee kunt lezen en over de papierwinkel die dat mogelijk maakt.
Beeld: Netflix

Dit artikel bevat spoilers voor de Black Mirror-aflevering ‘Crocodile’.

De aflevering Crocodile uit het nieuwe seizoen van Black Mirror is waarschijnlijk de eerste science fiction die over een toekomst gaat waar een veel te ver gaande gebruikersovereenkomst zorgt voor een moord op een compleet gezin. En omdat die dingen niet meer weg te denken zijn uit ons dagelijks leven, is dat niet eens zo vergezocht.

Advertentie

In eerste instantie gaat de aflevering over Mia, een architect met een duister geheim. Nadat ze een ongelooflijk impulsieve beslissing heeft gemaakt die alleen in Black Mirror voor lijkt te komen, moet ze een moord verbergen voor een verzekeringsagent genaamd Shazia. Zij heeft een apparaat dat een “recaller” heet, waarmee ze de herinneringen van mensen kan zien.

De recaller bestaat uit twee onderdelen: een videoscherm en een kleine zender die op de ondervraagde wordt geplakt. De zender verstuurt het geheugen van een persoon naar het scherm, waardoor de beelden gebruikt kunnen worden als bewijs voor verzekeringsclaims (en waarschijnlijk ook strafzaken). Mia heeft iemand in een hotelkamer vermoord en is bezig met haar sporen uit te wissen, als ze getuige is van een verkeersongeluk. Shazia doet onderzoek naar het ongeluk en vraagt of ze Mia’s herinneringen mag bekijken, waar in dit geval ook de moord bij zit.

Maar de zender wordt niet gebruikt tenzij de ondervraagde persoon akkoord gaat met een gebruikersovereenkomst. Je weet wel, zo’n extreem lang document dat niemand leest en waar je mee akkoord moet gaan om je nieuwe telefoon/computer/app/software te gebruiken. Mia gaat akkoord met de gebruikersovereenkomst van de recaller zonder deze te lezen (hij is nogal lang!), waardoor Shazia kan zien dat ze een moord heeft gepleegd. Dit zorgt ervoor dat er weer een boel moorden moeten worden gepleegd, want gebruikersovereenkomsten zijn kwaadaardig.

Advertentie

Laat me je de details besparen van de saaie brute moorden. In plaats daarvan ga ik ontleden hoe we weten dat de gebruikersovereenkomsten uit Black Mirror net zo ver gaan als de overeenkomsten die we in het echt moeten ondertekenen.

De bedenker van Black Mirror en tevens de gast die aflevering heeft geschreven, Charlie Brooker, laat een paar belangrijke aanwijzingen achter dat de gebruikersovereenkomst voor de recaller verantwoordelijk is voor sommige van Mia’s gruweldaden. In dit geval doet Shazia onderzoek naar het verkeersongeluk – Mia’s moord is in eerste instantie geen onderdeel van het onderzoek. Maar dan krijgt ze een tip van de hotelreceptioniste over Mia’s kijkgedrag op de televisie, waardoor Shazia vermoedt dat Mia niet zo’n zin zal hebben om mee te werken. “Ze was iets gênants aan het doen in de hotelkamer, ze was een pornofilm aan het kijken,” zegt ze tegen haar partner voordat ze op bezoek gaat bij Mia. “Ze wil waarschijnlijk niet dat ik in haar hoofd ga snuffelen.”

Deze zin in de dialoog is belangrijk, want een paar minuten later vertelt Shazia aan Mia dat verhoord worden “een wettelijke vereiste is sinds vorig jaar.” Ik heb het idee dat dat een leugen is, gezien hoe Shazia kort daarvoor nog zei dat Mia waarschijnlijk geen gebruik zou willen maken van de recaller.

Shazia zit in Mia’s woonkamer, geeft haar een telefoon of tablet met de gebruikersovereenkomst van de recaller. “Je kunt de voorwaarden hier lezen als je wil, alle wettelijke dingen staan daarin,” zegt ze. Het is op dit punt dat Mia nog een domme beslissing maakt: ook al heeft ze net iemand vermoord (wat Shazia snel zal ontdekken), toch besluit ze de voorwaarden niet te lezen voordat ze akkoord gaat. “Het is wel een hele lap tekst, hè?”

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat eigenlijk niemand gebruikersovereenkomsten leest, en dat de lengte van veel ervan prima kunnen tippen aan romans. Het is moeilijk om het Mia kwalijk te nemen dat ze de overeenkomst niet leest. Maar ik zou graag willen voorstellen dat als je je in een situatie bevindt waarin je moet kiezen tussen een lang wettelijk document lezen of akkoord te gaan met het vrijgeven van details van een moord die je net hebt gepleegd, je kiest voor het lezen van dat document.

We weten niet wat er in de gebruikersovereenkomst van de recaller staat, maar de kans is groot dat het Shazia’s bedrijf alle mogelijkheid geeft om alles te doen wat ze willen met de beelden uit Mia’s hoofd. Er staat waarschijnlijk ook in dat ze de test hoeft te ondergaan als ze niet akkoord gaat met de voorwaarden. Daardoor had ze alleen met de schuld van één moord moeten leven, in plaats van een complete slachtpartij.

Gebruikersovereenkomsten zie je overal in de techwereld en je moet ze nu zelfs ondertekenen voor auto’s, frisdrankapparaten, koffiezetapparaten en zelfs tattoo’s. Ze worden gebruikt om een parallel rechtssysteem te creëren waarin bedrijven de voorwaarden bepalen. “De gebruikersovereenkomst heeft ons – plat gezegd – goed bij de spreekwoordelijke kloten,” schrijven hoogleraren recht Aaron Perzanowski en Jason Schultz in het boek The End of Ownership. Ze zijn met afstand de meest dystopische dingen waar we op een dagelijkse basis mee moeten dealen. Dat maakt ze ook zo geschikt voor een aflevering van Black Mirror.

Mia kon het makkelijker verteren om systematisch een hele familie uit te moorden, dan om de kleine lettertjes te lezen. Het enge aan Crocodile is dat het moeilijk is om dat haar kwalijk te nemen.