Duizend euro korting op het collegegeld zorgt niet voor meer eerstejaarsstudenten

Foto via Flickr-gebruiker yvonnep

Dinsdag werd na ruim een half jaar wachten duidelijk dat studenten de komende vier jaar naar hun basisbeurs kunnen fluiten. Een grote teleurstelling voor studentenvakbonden die zeiden dat het nieuwe kabinet de financiële positie van jongeren niet serieus nam, of dat het niet genoeg deed om de groter wordende ongelijkheid in Nederland tegen te gaan.

Die teleurstelling is alleen maar groter omdat studenten een paar weken geleden nog mochten hopen dat ze elke maand weer het basisbeursbedrag van 290 euro zouden krijgen. Uit de formatieonderhandelingen kwam het gerucht dat CDA en de ChristenUnie de VVD en D66 bijna hadden overtuigd om de beurs toch in te voeren voor bachelorstudenten.

Bij navraag hielden Kamerleden tegenover VICE Money hun lippen stijf op elkaar. Hoe het ook liep, het plannetje blijkt nu gesneuveld te zijn. In plaats daarvan presenteerden de partijen een korting van duizend euro op het eerste jaar collegegeld.

In het Algemeen Dagblad beweerden bronnen rond de formatie dat die korting scholieren met leenangst over de streep moet trekken om toch aan een studie te beginnen. Het eerste jaar dat het leenstelsel werd ingevoerd liep het aantal studenten namelijk flink terug. Nu stijgt dat weer, maar vooral bij scholieren uit lagere inkomensgroepen is die leenangst niet zomaar weg. Daar moet die korting verandering in brengen.

Als je de basisbeurs inruilt voor zo’n korting, dan moet die wel werken natuurlijk. Maar als je je er even in verdiept, zie je al snel dat deze maatregel waarschijnlijk niks gaat veranderen.

Schuld

De partijen hebben maanden onderhandeld, er kwamen vakbonden en werkgeversorganisaties langs, denktanks en rekenbureaus schoven aan. Maar hebben ze ook onderzoek laten doen naar het effect van deze maatregel?

Op die vraag zegt Eppo Bruins, het Tweede Kamerlid van de ChristenUnie dat over onderwijsbeleid gaat, tegen VICE Money: “Effecten van beleid zijn niet gemakkelijk te voorspellen. Het gaat ons hier om het principe: we willen de volgende generatie niet met torenhoge schulden opzadelen.”

CDA-Tweede Kamerlid Harry van der Molen zegt dat hij wel verwacht dat zo’n korting ervoor kan zorgen dat scholieren er eerder voor kiezen om te gaan studeren. “Dat merken we aan gesprekken die we hebben. Maar daar ligt […] geen rapport of onderzoek onder,” zegt Van der Molen.

Nee dus, de partijen hebben geen onderzoek laten doen of die korting ervoor zorgt dat meer scholieren gaan studeren. Althans, niet echt. Als ik ze daarnaar vraag, zeggen ze dat het eigenlijk ergens anders om gaat: ze willen dat studenten minder studieschuld krijgen. Omdat de regeringscoalitie het niet weet, zocht ik zelf uit of het werkt.

Effecten

In ons land is er in 2002 voor het laatst een groot onderzoek gedaan naar de effecten van het collegegeld op het aantal aanmeldingen bij universiteiten en hogescholen. Uit dat onderzoek van het Centraal Planbureau werd gekeken naar het verband tussen de hoogte van het collegegeld en het aantal aanmeldingen gedurende vijftig jaar. Wat blijkt is dat de hoogte van het collegegeld weinig invloed heeft op de keuze om wel of niet te gaan studeren. Ze noemen het effect zelfs “typisch zwak en betekenisloos”. De onderzoekers zeggen ook dat ze dat wel hadden verwacht, omdat je bij het maken van een keus om te studeren de kosten afweegt tegen wat je ermee verwacht te verdienen in de rest van je leven. En dat bedrag ligt veel hoger.

Het CPB heeft dat punt sindsdien nog een paar keer gemaakt.

In 2013 zei het CPB nog dat ze er op basis van onderzoek van uitgingen dat een verhoging van het collegegeld met duizend euro “geen effect” heeft op het aantal studenten. Als ik aan het CPB vraag of dit betekent dat ook een korting van duizend euro geen effect heeft, antwoordt een onderzoeker bevestigend. “In principe wel,” zegt ze; als ze al gewend zijn aan het leenstelsel, maakt dit niet zoveel verschil.

In dezelfde rapporten kun je lezen dat als je de student verder op kosten jaagt, door bijvoorbeeld de basisbeurs af te schaffen, minder scholieren ervoor kiezen om te gaan studeren. Als studenten 3000 euro per jaar meer moeten gaan betalen, zal het aantal mensen dat gaat studeren met 3 procent afnemen. Je kunt studenten volgens het CPB wel over de streep trekken door hun inkomen te verhogen door ze bijvoorbeeld een studiebeurs te geven. Kijk maar in dit onderzoek, het staat er echt. Als je een studie door het geven van een beurs 50 procent goedkoper maakt, zou het aantal scholieren dat een studie overweegt met wel 18 procent kunnen toenemen.

Conclusie: Het leenstelsel zorgt voor minder studenten en de korting op het eerstejaars collegegeld zal daar weinig aan veranderen. Alhoewel het CPB de toekomst nooit helemaal precies kan voorspellen, is het toch een van de belangrijkste adviseurs van de regering op economisch gebied. Als de coalitiepartijen het CPB om advies hadden gevraagd, hadden de onderzoekers gezegd dat het niet zou werken.

Algemeen Dagblad

Eppo Bruins, die jarenlang als wetenschappelijk onderzoeker werkte, zegt dat het CPB gebruik maakt van modellen. En “gedrag is modelmatig gewoon heel lastig te voorspellen”. Maar goed, het gaat natuurlijk om het principe, zoals Bruins zegt: “Met de korting op het collegegeld hebben we voor elkaar dat studenten minder hoeven te lenen.” Of zoals Van der Molen zegt: “We willen iets aan de studieschuld doen.”

Hadden de ‘bronnen rond de formatie’ dan de verkeerde reden opgegeven aan de journalisten van het Algemeen Dagblad? Ging het de onderhandelaars er dan niet om scholieren over hun leenangst heen te helpen? Volgens AD-journalist Laurens Kok is dit wel wat de bronnen hebben verteld, en hebben de ChristenUnie en het CDA die informatie ook bevestigd. De maatregel zou zelfs geïnspireerd zijn op het verkiezingsprogramma van GroenLinks. Dat het de bedoeling was om studieschuld tegen te gaan kwam volgens hem niet ter sprake.

Van der Molen: “Het Algemeen Dagblad geeft een van de overwegingen weer.”

Ik leg het voor aan Bruins. “Ik weet alleen dat wij ervoor gekozen hebben al in het verkiezingsprogramma het terugdraaien van het leenstelsel op te nemen omdat wij vinden dat je de volgende generatie niet onnodig met schulden moet opzadelen,” zegt Bruins. Dan is de gemiddelde studieschuld van 20.000 euro voortaan mooi duizend euro lager.

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: