Hoe alcoholisten AA-bijeenkomsten houden via Zoom

“Hoi, ik ben Lara*, en ik ben een alcoholist.” De 39-jarige Berlijnse zit met ongeveer zestig mensen van over de hele wereld in een Zoom-sessie van Anonieme Alcoholisten (AA). Lara introduceert zichzelf al negen jaar drie keer per week op deze manier, maar meestal zegt ze het tegen een paar mensen in een kringetje in Berlijn. Nu kijkt ze tegen zestig kleine gezichtjes op haar telefoonscherm aan.

AA-bijeenkomsten zijn gericht op de alcoholverslavingen van mensen en hun herstel daarvan. Leden vertellen hoe ze met hun alcoholisme omgingen en wat hun hoop voor de toekomst is. Maar tegenwoordig staat één onderwerp centraal: COVID-19 en hoe je met de quarantaine moet omgaan.

Een van de belangrijkste gevolgen van de pandemie voor deze groep mensen is het verbod op fysieke bijeenkomsten. Groepsbijeenkomsten zijn een fundamenteel onderdeel van de AA, maar gelukkig hadden Duitse organisatoren dat snel door. In Berlijn en andere Duitse steden worden elke dag meerdere online bijeenkomsten gehouden, in verschillende talen.

Anonieme Alcoholisten werd in 1935 opgericht door een Amerikaanse effectenmakelaar en een chirurg. Het begon als een zelfhulpprogramma in Amerikaanse ziekenhuizen, maar nu is het een wereldwijd fenomeen. De organisatie schat dat er minstens twee miljoen mensen uit 180 landen lid zijn. Volgens de organisatie ben je lid “als je zegt dat je dat bent.” Regelmatig bijeenkomsten bijwonen wordt aangeraden, maar je aanwezigheid wordt niet bijgehouden – om de anonimiteit te garanderen.

In de Verenigde Staten wordt de AA tegenwoordig algemeen aanvaard. Uberchauffeurs pronken met hun fiches, waarop staat hoelang ze al van de drank af zijn, en beroemdheden als Demi Lovato praten openlijk over hun verslaving. Maar Duitsers associëren alcoholisme eerder met schaamte en zwakte.

Daarom is het voor Duitse AA-leden extra moeilijk om nu niet meer naar hun steungroep toe te kunnen. “Als je je verslaving niet de baas blijft, wordt-ie sterker,” zegt Lara. “Het duurt niet lang voordat een verslaafde de strijd met alcoholisme verliest.” Tijdens een lockdown kan de geest van een alcoholist een duistere en eenzame plek zijn.

“Het is voor verslaafden buitengewoon gevaarlijk om thuis in isolatie te zitten en minder menselijk contact te hebben,” zegt Ulrike Schneider-Schmid, een psycholoog en verslavingsdeskundige in Berlijn. “Het is een fundamentele menselijke behoefte om met anderen, een gemeenschap of een partner, contact te hebben.” Volgens Schneider-Schmid kan het gebrek aan menselijk contact negatieve gevolgen hebben voor je slaapritme, hersenprestaties en je lichamelijke en geestelijke welzijn.

Voor alcoholisten kan de AA-gemeenschap het verschil zijn tussen leven en dood. “Zonder bijeenkomsten en het 12-stappenprogramma blijven we niet nuchter,” zegt Petra*, die hielp om de Berlijnse AA-bijeenkomsten digitaal te organiseren. “Alcoholisme is een isolatieziekte, dus we moesten snel handelen.” Er vinden elke dag verschillende bijeenkomsten plaats, zodat leden zich zoveel mogelijk aan een vaste routine kunnen houden.

Bij AA-bijeenkomsten vinden veel alcoholisten de steun die ze verloren toen nog aan de drank zaten. Lara zegt dat ze er echt alles aan deed om haar gevoelens te ontwijken, toen ze volledig aan de grond zat. “Ik deed veel verkeerde dingen als ik dronken was. Ik verloor de controle, loog, ontkende en schaamde me,” zegt ze. Leden worden aangemoedigd om hun verhalen te delen en empathisch tegenover anderen te zijn. Over het algemeen voelen ze zich er prettig bij dat ze open kunnen zijn over hun verslaving.

Maar nu wordt het isolement – dat AA juist probeert te voorkomen – actief gehandhaafd door regeringen van over de hele wereld. Scheider-Schmid zegt dat het er ongetwijfeld toe heeft geleid dat mensen weer zijn gaan drinken. “Niet alleen vanwege het sociale isolement, maar ook wegens de angst. De media bombardeert ons elke minuut met sterftecijfers, mensen hebben hun banen verloren en veel hebben financiële zorgen.

Lara is freelancer. Ze verdient op dit moment veel minder en haar klussen worden geannuleerd. Toch zegt ze dat ze er vertrouwen in heeft dat alles goed komt: ze weet dat ze niet alleen is en dat haar vrienden in het programma er voor haar zijn.

Maar hoeveel steun kun je krijgen via een schermpje? Meestal omhelzen leden elkaar aan het begin van AA-bijeenkomsten, wat een belangrijke manier is om een band tot stand te brengen. Hoewel de AA-geest nog steeds aanwezig is tijdens de digitale bijeenkomsten, zegt Petra dat je die meer voelt als je in het echt bij elkaar bent.

Een crisis, zoals deze pandemie, kan ook ‘normies’ (zoals AA-leden mensen zonder een verslaving noemen) ertoe aanzetten om naar de fles te grijpen. “Alcohol verlicht angst,” zegt Schneider-Schmid. “Veel mensen gebruiken alcohol op dit moment als zelfmedicatie tegen hun angsten. Ik denk dat er over een paar weken een verschuiving zal zijn: minder mensen die besmet raken met het coronavirus, maar meer mensen met geestelijke gezondheidsproblemen.”

Isolatie en eenzaamheid kunnen ook andere verslavingen veroorzaken. “Op dit moment kunnen we minder dingen doen die ons blij maken,” zegt Schneider-Schmid. Als reactie daarop kun je in verslavingsgedrag vervallen, omdat dat ons beloningssysteem activeert: een koop- of gokverslaving (waarin je makkelijk via het internet toevlucht tot kunt nemen) zorgt voor dopaminespurten.

De pandemie heeft voor Anonieme Alcoholisten ook onverwachte, positieve gevolgen gehad. Lara zegt dat er nu meer bijeenkomsten zijn, en dat er mensen van over de hele wereld meedoen. “We komen allemaal dichter bij elkaar,” zegt ze.

Er is op dit moment dan wel nauwelijks lichamelijk contact mogelijk, maar alcoholisten en ‘normies’ kunnen de principes van AA nog steeds gebruiken om zich beter te voelen: help anderen, bekijk per dag hoe het met je gaat en deel die gevoelens. Hoelang de crisis ook moge duren, het helpt Lara in ieder geval om te onthouden wie ze is: “Ik ben Lara, en ik ben een alcoholist.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Duitsland