‘Doxen’ gooit de levens van mensen overhoop, en is nog steeds legaal in Nederland

Vorige week plaatste Willem Engel de adresgegevens van minister van Financiën Sigrid Kaag op Twitter. De tweet is inmiddels verwijderd en Engel werd door Twitter van het platform gegooid, maar Kaag gaat alsnog aangifte doen. De kans dat er iets met die aangifte gebeurt is echter klein. Het delen van iemands adres of privé-gegevens wordt ook wel ‘doxing’ genoemd, en is in 2022 nog steeds niet strafbaar in Nederland. Toch heeft het al flink wat brokken gemaakt.

Anderhalf jaar geleden klopten mannen verkleed als zwarte piet aan bij Akwasi nadat zijn adres rond was gegaan op het internet. Vizier op Links, een groep die linkse activisten wil ‘ontmaskeren’, deelt geregeld privégegevens van mensen die een andere politieke mening hebben. Activist Marisella de Cuba, die betrokken was bij een actie tegen het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen in Hoorn, verloor door een intimidatie-campagne van Vizier op Links haar baan. Vorig jaar, kort nadat het adres van de Groningse journalist Willem Groeneveld op het internet gedeeld werd, ontstond er een brand in zijn huis doordat er een bom in gegooid werd. Groeneveld en zijn partner waren gelukkig niet thuis.

En vorige week werd een man opgepakt voor het huis van Kaag, terwijl hij met een brandende fakkel zwaaide en complotleuzen schreeuwde.

Ook een van onze collega’s heeft te maken gehad met zo’n haatcampagne. In december 2021 werd VICE-fotograaf Luciano de Boterman gedoxt nadat hij foto’s maakte tijdens een demonstratie van KOZP in Volendam. “Ik ben gemakkelijk te herkennen: ik ben een grote zwarte man, met gezichtstatoeages en piercings,” vertelt Luciano aan ons. “Ik werd herkend op de filmpjes die tijdens die demonstratie gemaakt waren. Toen de foto’s online kwamen, werden de foto’s van mij op de demonstratie met mijn nummer en naam gedeeld.” Dagenlang werd hij dag en nacht bestookt met dreigende telefoontjes en appjes. “Ik heb daar telkens rustig op gereageerd, en een paar keer ben ik het gesprek ook aangegaan. Soms merk je ook dat mensen wel daadwerkelijk willen luisteren, maar er zijn ook een hoop trolls die je gewoon blijven afzeiken.”

Uiteindelijk is ook het adres van Luciano gedeeld in een facebookgroep met daarbij de opmerking: “Je weet wat je moet doen.” De dreigende appjes kon hij nog wel relativeren, maar dit ging voor hem een stuk verder. “Dat mijn adres op die manier gedeeld werd, vond ik wel eng, aangezien mijn kind daar ook woont.” 

Doxen hoeft niet altijd een politieke motivatie te hebben. Ook in telegram-groepen waarin mensen zogenaamd ‘exposed’ worden aan de hand van hun naaktfoto’s, worden adressen en telefoonnummers gedeeld. Het resultaat is dat een hoop jongeren gechanteerd, bedreigd en gestalkt worden nadat hun nummer openbaar is gemaakt. Eerder spraken we Zuellen, die op haar achttiende slachtoffer werd van wraakporno. Ze werd stiekem gefilmd door haar ex, die deze beelden verspreidde op het internet. Daarbij werden ook haar privégegevens gedeeld. Zuellen werd gechanteerd, bedreigd en moest meerdere keren van nummer wisselen. Nu, jaren later, krijgt ze nog steeds berichten van mensen die het filmpje gezien hebben.

“Doxing zelf is nog niet strafbaar, maar wat mensen doen met die gegevens kan wel leiden tot strafbare feiten, zoals bedreiging, intimidatie of stalking,” vertelt Charlotte Meindersma, een jurist gespecialiseerd in (straf)recht en social media. “In zulke gevallen is het wel strafbaar. En soms kan het zo zijn dat het openbaar maken van de persoonsgegevens ingaat tegen de algemene verordening gegevensbescherming (AVG). In theorie kan je dit dan uitvechten bij de bestuursrechter, maar daar kan geen gevangenisstraf of werkstraf uit komen. Wat dan wel kan, is dat de Autoriteit Persoonsgegevens hier een boete voor uitdeelt. Maar eigenlijk wil je gewoon dat dit strafbaar is en dat de politie en het OM hier wat mee kunnen. Dat kan nu dus nog niet,” vertelt Meindersma.

D66 diende vorig jaar een motie in waarin werd opgeroepen om doxing strafbaar te maken. De motie werd aangenomen met 144 stemmen voor: alleen FvD stemde tegen. Ook minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus diende een wetsvoorstel in om harder op te kunnen treden tegen doxen. Hij wil onder andere harder optreden tegen de bedreiging van politieagenten. In zijn wetsvoorstel zou er een jaar celstraf kunnen hangen aan doxing.

“Maar zelfs al wordt doxen strafbaar, dan nog is het niet altijd gemakkelijk om iemand die je online intimideert daadwerkelijk voor de rechtbank te slepen,” vult Meindersma aan. “Het is bijvoorbeeld soms moeilijk om te achterhalen wie er achter de bedreiging zit en er is te weinig capaciteit bij de politie om elke zaak te onderzoeken. Veel mensen die doxen, denken dat ze anoniem zijn en dat hun gedrag weinig consequenties heeft. Als slachtoffer kan je je erg onmachtig voelen.”

Voor Luciano zou het illegaal maken van doxen alleszins een stap in de goede richting zijn. “Ik weet niet of er meteen een hoop verandert, maar je neemt alleszins wel een groot deel van het arsenaal weg van online trollen.”