Een overzicht van wat er in 2016 op drugsgebied gebeurde

2016 was in diverse opzichten geen best jaar, maar hoe zit dat met drugs? Er was een doorbraak in het Nederlands wietbeleid, 4FA werd verboden, en er stierven bijna net zoveel mensen in de wereldwijde oorlog tegen drugs als in Syrië. Hier een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen op het gebied van drugs en drugsbeleid, gecategoriseerd per seizoen.

Het zou een groot jaar voor wiet gaan worden

Dat 2016 een belangrijk wietjaar zou gaan worden, stond eigenlijk vanaf het begin al vast. Californië zou in een referendum gaan stemmen over regulering, en de peilingen stonden al heel erg lang heel steady op diep, chlorofiel groen.

In Nederland was de sfeer om sommige plekken ook optimistisch, maar in de vroege winter toch vooral bij de politie. Die wist dat ze in 2015 maar liefst 9500 plantages hadden ontmanteld, dus het jaar begon goed, en waarom zouden ze in 2016 niet datzelfde getal halen? Achter drugs aan gaan was een van de hoofdtactieken om criminelen te 'ondermijnen', zoals de politie dat zelf noemt.

"Het doel was de drugscriminelen maximaal te verstoren door het wekelijks plegen van interventies en het oprollen van laboratoria en kwekerijen," legt Wilbert Paulissen, hoofd Landelijke Recherche trots uit, in het jaarverslag van het Openbaar Ministerie.

"De collega's van de ondermijningsteams zeggen: 'Ik vind het een mooi werkproces, geen ingewikkelde sturing, het komt gewoon binnen, hup kletsboem erop en resultaten boeken'. Als politie heb je echt het gevoel dat je successen hebt bereikt."

De drugsoorlog is bij ons dus inmiddels 'kletsboem' routine geworden: iedereen doet precies wat van hem of haar verwacht wordt. De politie trekt plantjes uit de grond, handelaren proberen hun hoofd zo laag mogelijk te houden. De thuiskweker let op het licht dat vanuit zijn tentje zijn huis in schijnt, bang dat de buren hem verklikken. En de festivalbezoeker verstopt z'n drugs nog iets dieper.

Verder fluisteren we vooral over het onderwerp, want de barricades op gaan om een einde aan de politie-invallen af te dwingen, of om voor bepaalde drugsrechten te strijden, dat gebeurde ook in 2016 niet.

Nou, op een paar bijzondere plekken na dan. Een paar jonge strijders van de VVD kregen eindelijk een discussie los bij de partij die zichzelf 'liberaal' noemt, en die partij stemde op hun partijcongres in november vóór het reguleren van cannabis, zo leek het. Ze zeiden dat 'slimmer reguleren' het uitgangspunt moet worden voor de VVD, waardoor opeens de nadruk kwam te liggen op het idee dat het vooral allemaal 'slimmer' moet. Wat dat in 2017 precies gaat betekenen ligt waarschijnlijk aan de verkiezingsuitslag.

D66 was een stuk duidelijker. Kamerlid Vera Bergkamp kwam dit jaar met een wetsvoorstel om het gedoogbeleid voortaan niet alleen voor coffeeshops te laten gelden, maar ook voor wietkwekers en -handelaren. Daarmee heeft ze zich zo ontpopt als een van de vaandeldragers op het drugsdossier. Volledige legalisering vindt D66 politiek nog steeds lastig - het is nog steeds een beetje een compromis dat ze voorstelde - maar ze vond er wel een kamermeerderheid voor.

Het is nu afwachten wat er in 2017 concreet gaat gebeuren.

Een belangrijke drugs-top in New York werd flink genegeerd

In april 2016 werd in New York een top gehouden die het drugsbeleid van de afgelopen twintig jaar moest heroverwegen. UNGASS heette die, en het was de belangrijkste drugstop in dertig jaar. Het bleek al een tijdje dat oorlog voeren tegen coca- en wietplanten niks deed om de prijs of het gebruik van drugs te verminderen, maar wel een spoor achterliet van huilende (om niet te zeggen stervende) mensen. Was er geen beter beleid te bedenken, zo vroegen alle landen ter wereld zich af op de top?

De VN-top in New York was een succes omdat sommige landen wisten aan te kondigen dingen anders te gaan doen. Canada zei bijvoorbeeld dat het cannabis in 2017 wil gaan reguleren. Verder bleef er een hoop bij het oude, en waren er teleurstellend weinig journalisten die de moeite namen om de top te verslaan.

Nederland droeg z'n steentje bij door op de top een speciale workshop met goede vriend de Filipijnen te organiseren. Het thema van de middag was: een einde aan de doodstraf voor drugsovertredingen. Een heet hangijzer op de hervormingsgezinde top, want hoeveel zin heeft het nou écht om mensen die een paar kilo coke proberen te smokkelen voor het vuurpeloton te zetten?

Waar in het Westen de Oorlog tegen Drugs ietsje lijkt af te koelen, bleek dat op het oostelijk halfrond zeker niet het geval. Indonesië wilde namelijk heel graag mensen wél dood blijven maken voor het smokkelen van een paar kilo sos of pep. Maar de Filippijnen en Nederland hoopten in hun workshop duidelijk te maken dat dat een onsmakelijk idee is, en geen effectieve vorm van drugsbeleid.

Twee weken na de top sloegen onze Filipijnse vrienden een iets andere koers in. Ze kozen een man van het volk aan de macht die wel eens even zou laten zien hoe je problemen oplost: President Rodrigo Duterte. Hij zou korte metten maken met die demonische drugs, en verklaarde iedereen die er mee te maken had vogelvrij. Nu zijn duizenden drugsgebruikers en dealers neergemaaid, en tienduizenden zitten opgesloten in kleine hokken.

De opnieuw opgelaaide oorlog in de Filipijnen heeft verder nog niet echt betekend dat wij nu boos zijn op die nieuwe president daar. "De betrekkingen met de Filipijnen zijn goed," zegt onze overheid op haar site. Misschien moeten we in 2017 weer eens samen een workshop organiseren.

Er was dan toch een klein protest, waar de minister erg om moest lachen

De afgelopen twee jaar was er ophef over de OM-drugsstraten op festivals, die bezoekers die waren betrapt op wat pilletjes of poedertjes in rap tempo een boete bezorgden. In 2015 begon het met het schandaaltje dat er geen advocaten aanwezig waren in de justitiële wasstraat, in 2016 groeide de verontwaardiging over de onduidelijkheid of je nou wel of geen strafblad krijgt, als je met een paar pilletjes gepakt wordt.

Spuiten en Slikken begon een petitie om dit aan te kaarten met de slogan "Eén pil maakt nog geen crimineel!" (En liet daarbij trouwens in het midden hoeveel pillen nu precies wél een crimineel maakt, maar hey!)

Ze schopten het met hun petitie van Hilversum tot Den Haag, en kregen een behandeling in de Tweede Kamer. Minister van Justitie Ard van der Steur nam de 41404 handtekeningen in ontvangst en zei dat hij Spuiten en Slikken zo'n leuk en belangrijk programma vindt.

Vervolgens zei hij dat het met dat strafblad wel meeviel en dat er tegenwoordig gewoon advocaten bij staan. En kwam hij tot de volgende conclusie: "Alles overziende, constateer ik dat er voor de zorgen die in het burgerinitiatief zijn voorgelegd eigenlijk geen reden is."

Misschien kwam dat omdat de petitie eigenlijk niet ver genoeg ging, en door professionele politici vakkundig onklaar werd gemaakt. Spuiten en Slikken hamerde namelijk vooral op een paar concrete punten zoals het garanderen van een advocaat op locatie, en helderheid over het kunnen krijgen van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) nadat je met drugs wordt gepakt. Die advocaat die was er inmiddels al, en over die VOG bestaat zoveel onduidelijkheid dat de minister eenvoudig kon zeggen dat het allemaal wel meeviel.

De echte outrage van die hele justitiestraat is natuurlijk dat mensen er boetes van rond de 700 euro mogen aftikken omdat ze middelen willen gebruiken die door wetenschappers keer op keer als minder schadelijk dan alcohol zijn bevonden. Om de fragiele gezondheid van de bezoekers te beschermen, wordt ze verboden om dat soort middelen te gebruiken, en worden ze richting een festivalterrein gezonden waar je struikelt over de bierkramen.

Kortom: het was mooi dat er een klein protest was, maar het hielp geen flikker. In 2017 wordt het dus gewoon aftikken, of beter verstoppen, want boos worden om een boete voor drugsbezit is zo 2016.

4-FA werd verboden (maar we krijgen er honderden andere drugs voor terug)

Omdat ook in de toekomst de strijd tegen drugs gevoerd moet worden, is het natuurlijk niet de bedoeling dat mensen hun heil zoeken in middelen die nog niet verboden zijn. Daarom besloot de Britse regering dat vanaf april 2016 ALLE middelen die ENIGE psychoactieve werking hebben vanaf verboden zijn (met een uitzondering voor sigaretten en alcohol, want die zijn gezellig en worden door de politici zelf genuttigd).

Misschien zouden we het onze Nederlandse minister ook wat makkelijker kunnen maken, door in 2017 een lijst te overhandigen met alle drugs hij per direct zou kunnen verbieden - dan is 't vast gedaan. Maar zo werkt ons democratische systeem niet. In Nederland moet er altijd eerst een mediahype komen over de gevaren voor de jeugd, voordat een middel verboden kan worden.

4-FA beleefde zijn momentje in de zomer. Al een aantal jaar steeg het gebruik, en hulpverleners konden maar niet erachter komen waarom het überhaupt populair werd. Er waren incidenten gemeld via een intern waarschuwingssysteem (het is tot vandaag nog altijd onduidelijk of en hoe het nu eigenlijk zit met die incidenten en wat de rol van 4-FA was), op Editie NL sprak een meisje over de gevaren van het nemen van zes pillen, en vanaf dat moment was de trein richting verbod aan het rijden. In de herfst werd aangekondigd dat dat er gaat komen.

Waar moeten we in 2017 dan aan? Nou, misschien aan 6-APB - terug van nooit helemaal weggeweest. Soms bekend als Benzo Fury en nog steeds helemaal legaal in Nederland. Een soort xtc, maar het lijkt ietsje langer te duren.

Zolang de mediahype uitblijft, zal ook de regering er zich niet zo druk om maken. Voor dit middel worden voorlopig nog geen mensen in hokken vastgezet omdat ze dit geestverruimende middel verkopen, en het is boete-proof op een festival. Maar voor 4-FA wordt het dus anders. Dat mag vanaf 2017 een leven gaan leiden in de schaduw, net als de meeste andere drugs.