Ambachtelijk ijs en klimaatverandering zijn slecht nieuws voor de ijsmaffia in New York

Hij zegt lachend dat hij "Jose Rodriguez," heet, "ook al ben ik Grieks." Dit is de eerste hint dat de wereld van New Yorkse ijscowagens is omgeven door geheimzinnigheid – een industrie die nog veel donkerder is dan het chocolade-ijs, verborgen onder de discodip.

Hoewel je in New York nog maar weinig merkt van de dagen dat de stad bedekt was met graffiti en dealers in de jaren tachtig, lijkt het ijs wel terug te grijpen naar die groezelige periode. Er zijn talloze verhalen over het doorknippen van remkabels en ruzies over staanplaatsen die gewelddadig escaleerden.

De concurrentiestrijd is tegenwoordig heviger dan ooit, vertelt Alex, die zijn achternaam niet wil geven maar al vijf jaar rondrijdt. "Eerst waren er een paar wagens in Manhattan en nu zijn ze overal." De ijsjeskar waarin hij rijdt is niet van hem, maar van de eigenaar van het bedrijf waar hij voor werkt – een man die meerdere ijscowagens bezit en uit de schijnwerpers blijft. Als ik Alex vraag of ik in contact kan komen met zijn baas, kijkt hij naar links en rechts, alsof iemand hem af staat te luisteren.

"Luister, ik beantwoord jouw vragen om je een plezier te doen, maar dat is echt niet mogelijk."

Veel ijswagens die je op straat ziet behoren tot dezelfde groep – op zijn minst vijf tot tien, maar vaak ook meer. De Griekse Rodriguez over zijn baas en andere eigenaren: "Zij runnen hun zaken op dezelfde manier als de maffia."

De ijswagenbazen hebben hun bedrijven al decennia in de familie en iedereen kent elkaar. Er zijn twee dingen die je moet doen om bij de club te horen: je hebt een vergunning nodig om eten op straat te mogen verkopen en een lijst van goede plekken – en beide zijn bijna onmogelijk te bemachtigen. De stad New York gooide in de jaren tachtig de vergunningenkraan dicht en de wachttijd om er een te krijgen duurt meestal tussen de tien en twintig jaar. In theorie moet dit er voor zorgen dat de straten niet overstromen met ijsjesverkopers, maar het beperkt ook de groeimogelijkheden.

Volgens Hilary Guishard van Mister Softee in Brooklyn is de industrie volledig gestagneerd. "Er zijn mensen die hun bedrijf willen uitbreiden, maar dat is niet mogelijk." Dit zorgt ervoor dat eigenaren alles op alles moeten zetten om zoveel mogelijk geld uit een gelimiteerd aantal wagens te halen.

Mister Softee is uniek op de New Yorkse ijsmarkt – het is de enige grote franchise. Bestuurders werken niet voor de eigenaren, maar kopen hun eigen wagen en krijgen een eigen gebied om in te rijden, in plaats van de strengere regels die gelden voor 'concurrentiekarren' zoals die van Alex en de Griek. Guishard vertelt dat elk gebied is gebaseerd op inwonersaantallen, gebieden van rond de vijftigduizend mensen. Anders dan bij andere bedrijfsmodellen, zijn het de rijkste gebieden die het minste geld opleveren. Die zijn voor een franchisenemer dus het minst gunstig om toegewezen te krijgen.

"Daar gaan mensen naar Häagen-Dazs of andere winkels, terwijl in de minder rijke gebieden 's avonds meestal veel kinderen op de stoep zitten," legt Guishard uit. Dat is waarom je in steeds beter wordende wijken in Brooklyn vaker geparkeerde ijswagens ziet staan.

Daartegenover staan dus de competitiekarren. Beide bestuurders die ik sprak, vertelden dat ze aan het begin van de dag, wanneer ze hun wagen ophalen bij de garage, routes krijgen toegewezen. Deze routes bestaan uit straten waar ze doorheen moeten rijden of een lijst van kruispunten waar ze moeten parkeren, en deze routes en plekken worden geërfd. Iemands opa heeft misschien in de jaren zeventig ijs verkocht en voordat hij de locatie verliet vertelde hij aan de volgende dat de plek nu van hem was, vertelt Alex. "Dat is hoe je een locatie krijgt en een bedrijf start – met of zonder de wagen."

De routes zijn het meest waardevolle in de industrie en elk jaar wordt het nieuws overspoeld met berichten over vechtpartijen of wagens die op plekken zijn geparkeerd die van een ander zijn. "Iedereen die een wagen bezit weet wie wie is en wie waar staat," zegt Alex. "Niemand probeert op een plek te parkeren die van iemand anders is – niet in het midden van Manhattan." Of, in elk geval geen tweede keer.

Terwijl er goed geld mee te verdienen is ("Het is contant geld en we doen het best goed," volgens Alex) is het niet meer zoals vroeger. De Griek zegt dat het een aftakelende industrie is en dat te veel mensen biologische dingen willen. "Dit spul is allemaal kunstmatig." Alex geeft de schuld aan de populariteit van ambachtelijk ijs en wagens die frozen yoghurt verkopen.

Volgens Guishard speelt ook de klimaatverandering mee. "Weerpatronen zijn ontzettend veranderd en dat is niet gunstig voor ons," zegt ze. "De lente is meestal onze beste tijd, maar dit jaar hadden we helemaal geen lente."