Jonge moslims reageren op de verkiezingsuitslag

Er was deze verkiezingen voor vrijwel iedereen veel te winnen of te verliezen. Dat deze stemronde voor veel mensen belangrijk was bleek wel uit de hoge opkomst – ruim tachtig procent van de stemgerechtigden trok gisteren naar het stembureau om een vakje rood te kleuren.

Voor Nederlandse moslims was het gisteren vooral spannend of de PVV van Geert Wilders de grootste partij zou worden. Wilders heeft het zoals je weet niet zo op de islam. Hoewel de partij van 15 naar 20 zetels ging – en dus 5 zetels won – viel de winst lager uit dan veel mensen vooraf verwachtten. We vroegen zes jonge moslims die gisteren hun stem uitbrachten hoe zij naar de verkiezingsuitslag kijken.

VICE: Heb je gestemd? 
Ola: Ja, op Bram van Ojik van GroenLinks. Ik denk dat GroenLinks het beste antwoord heeft op het polariserende klimaat. En ik had hem vlak voor de verkiezingen gesproken en toen kwam hij over als een capabele en sympathieke man.

Ben je opgelucht dat Wilders niet de grootste is?
Nee ik ben niet per se opgelucht. Ik vind het frappant dat veel buitenlandse media nu schetsen alsof het verkeerde populisme niet gewonnen heeft, want de FVD heeft twee zetels van de PVV weg gesnoept, dus rechts populisme groeit nog steeds.

Voel je je bedreigd?
Nee. Ik geloof dat je zelf moet proberen bij te dragen aan een goed klimaat, en dat je je niet bedreigd moet voelen. Maar ik zie wel hoe Nederland veranderd is. Ik draag een hoofddoek en dat lokt soms reacties uit. Mensen op straat roepen soms 'Allahuakbar, boem!' naar me.

Heb je het meer gevolgd dan anders?
Het was de eerste keer dat ik mocht stemmen, en de eerste keer dat ik het heel bewust meemaakte. Ik heb alle politieke ontwikkelingen op de voet gevolgd. Ik ben 21 en ik weet nu wat ik belangrijk vind, en wilde dat deze dingen goed vertegenwoordigd zouden worden. Zeker sinds de winst van Trump.

Hoe sprak je er met je vrienden over?
Ik ken veel mensen die rechts stemmen, maar ook veel die links stemmen – het was erg verdeeld. Sowieso vind ik het lastig om met vrienden over politiek of religie te praten, dus ik ben er zelf niet vaak over begonnen. Als ik zei dat ik links stemde, kreeg ik vaak te horen dat ik niet zo onverstandig en dromerig moest zijn, en op de VVD of CDA moest stemmen. Ik voelde me nooit erg in mijn waarde gelaten, wat ook de reden is dat ik dit soort discussie liever vermijd.

Hoe zie je de komende tijd tegemoet? 
De politiek is een reflectie van de samenleving en de PVV heeft twintig zetels behaald. Ik heb me altijd op en top Nederlands gevoeld, maar als je je continu moet bewijzen, dan is dat vervelend.

VICE: Heb je gestemd?
Zouhair: Ja. Groenlinks.

Ben je opgelucht dat de PVV geen monsterscore heeft gehaald?
Deels, maar alsnog hebben veel mensen op Wilders gestemd. Dat veel mensen zich kunnen vinden in wat hij vindt en zegt betekent niet per se dat ze een hekel hebben aan Marokkanen en moslims, maar wel dat ze problemen hebben die gehoord moeten worden. Daar moeten we aan werken.

Heb je er veel over gepraat met je vrienden?
De week nadat Trump had gewonnen was er wel een trend van: als het daar kan, dan kan het hier ook gebeuren. Maar de laatste tijd was het wat minder pessimistisch.

Wat voor invloed heeft dit op andere rechts-populistische partijen in Europa denk je?
Dat is moeilijk te zeggen, dat ligt ook erg aan de context. Maar we kunnen wel stellen dat het populisme aan het groeien is, en dat er bevolkingsgroepen zijn die het echt zwaar hebben. Vooral door die retoriek, en het idee dat er een zondebok moet zijn. Dat zijn zorgelijke ontwikkelingen.

Wat denk je van de komende tijd?
Ik denk dat deze uitslagen een kleine overwinning zijn. Ik vind het niet fijn dat VVD de grootste is, maar het had stukken erger gekund. Er is een Japans gezegde: 'After victory, tighten your helmet straps'. Oftewel, we moeten alsnog gefocused blijven en nadenken hoe het komt dat er twee miljoen mensen op Wilders hebben gestemd. En hoe we kunnen werken naar een inclusievere samenleving.

VICE: Heb je gestemd?
Mohammed: Ja, op DENK, juist omdat ik het belangrijk vond om groepen te vertegenwoordigen die gezien worden als 'de ander'. Ik ben blij dat ze een kans hebben gekregen om te laten zien wat ze kunnen. De zetels die ze nu hebben komen ook met meer verantwoordelijkheid. Het is een jonge partij en het kan alle kanten op gaan. Ze kunnen mensen van Turks-Marokkaanse afkomst mobiliseren, en ik hoop dat ze dat op een goede manier doen.

Ben je opgelucht dat Wilders niet de grootste Is geworden?
Ik ben niet opgelucht, hij heeft nog steeds vijf zetels gewonnen. Ik ga niet mee in die tendens van dat we blij moeten zijn omdat hij niet gewonnen heeft – vijf zetels erbij is veel.

De partij van Thierry Beaudet heeft ook twee zetels gewonnen.
Ja, links is helemaal kapot en dat vind ik echt jammer, maar ze hebben het er zelf naar gemaakt. Ze hebben zich niet sterk gemaakt voor waar ze inherent voor staan. De PvdA heeft 29 zetels verloren.

Had je het idee dat er meer op het spel stond dit jaar?
Ja, het was echt anders. Ik zag Marokkaanse moeders en tantes uit de buurt die om advies vroegen en wilden gaan stemmen. Iedereen wilde meedoen. Het voelde als make it or break it.

Hoe sprak je er met je vrienden over?
Het was niet normaal; ik was het spuugzat. Ik ben echt blij dat het over is; elke dag wilden mensen discussies aangaan over hoe ik me als minderheid positioneer – het was erg vermoeiend.

Wat zegt de winst van de PVV over andere partijen?
Het bevestigt een trend, en het heeft ook invloed op de gematigdere partijen. Gisteravond was ik blij voor DENK, maar dat sloeg snel om, toen ik zag dat links omver is geblazen. Ja, GroenLinks heeft 14 zetels, maar dat is dan ook zo'n beetje het enige sterke geluid op links.

Hoe zie je de toekomst in?
Ik ben best positief, maar wil ook scherp blijven. Ik ben bang dat arme mensen het zwaar krijgen. Daarom hoop ik dat mensen in gaan zien dat het een slecht idee is om op een rechtse partij te stemmen omdat je boos bent over zoiets als de zwartepietendiscussie, want uiteindelijk is het economische belang veel ingrijpender.

VICE: Heb je gestemd?
Sevgi: Ja. Ik wilde op een linkse partij stemmen, maar ik twijfelde lange tijd over welke. Uiteindelijk vond ik GroenLinks de beste keuze, omdat ze goede dingen doen voor het klimaat en het tegengaan van discriminatie.

Ben je opgelucht dat Wilders niet de grootste is?
Ja, ik was er oprecht bang voor. Vooral na Trump kwam het allemaal heel dichtbij – voor mij als moslima en Turkse. Zeker na de Turkse toestanden; ik was bang dat dit een groot effect zou hebben op de uitslagen.

Toch heeft 13,1% van alle Nederlanders op hem gestemd, vind je dat bedreigend?
Hij is de tweede partij geworden en dat zegt ontzettend veel. Als je nagaat hoeveel mensen dat zijn vind ik het een zorgelijke ontwikkeling.

Heb je deze verkiezingen aandachtiger gevolgd dan anders?
Ja. De vorige verkiezingen moest mijn vader me erop wijzen dat ik echt moest gaan stemmen. Dit jaar voelde het anders, en heb ik me enorm verdiept in de verschillen tussen de partijen en hun daadwerkelijke standpunten.

Waarom deze keer wel?
Dat kwam toch wel door het huidige politieke klimaat; er is zoveel polarisatie aan de gang tussen verschillende meerderheids-en meerderheids groepen. Ik voelde me, als etnisch-religieuze minderheid, vaak direct en persoonlijk aangesproken.

Hoe sprak je de afgelopen tijd met je vrienden over de politiek?
Met vrienden die alles op de voet volgden had ik het vaak over de zorgen van een potentiële PVV-overwinning. Toch wilden ook veel mensen in mijn omgeving het er liever niet over hebben. Ik denk dat dit deels komt doordat ze hun vertrouwen hebben verloren; ze gingen eigenlijk al vanuit dat de uitslagen, ondanks hun stem, heel erg in hun nadeel zouden uitpakken.

Wat denk je van de komende tijd?
Ook al is de PVV de tweede partij geworden, het is belangrijk dat we niet vergeten dat andere partijen het ook goed hebben gedaan. Ik wil graag met goede hoop naar de toekomst kijken. We moeten natuurlijk nu eerst afwachten welke coalitie er gevormd gaat worden, en ik hoop dat de partijen zich houden aan wat ze afgesproken hadden en daarbij de PVV niet zullen betrekken.

VICE: Heb je gestemd?
Ilyaas: Zeker, maar ik hou het liever voor mezelf. Ik heb op een linkse partij gestemd, puur omdat ik het belangrijk vind, vooral in deze tijd, om een tegengeluid te bieden aan het groeiende rechtspopulisme in Europa.

Was er een bepaald programmapunt waar je het meest op lette?
Er zijn altijd wel punten waar je extra op let. Ik heb deze keer vooral gekeken naar partijen die een actief tegengeluid wilden bieden tegen xenofobische ontwikkelingen. In dat kader vond ik het belangrijk om ook te kijken naar partijen die niet alleen problemen aankaarten, maar ook daadwerkelijk oplossingen bieden.

Ben je opgelucht dat Wilders niet de grootste is?
Ja, zeker. Ik ben altijd optimistisch, ik dacht: Nederland weet wel beter. Toch ben ik ook bezorgd. De PVV is niet de grootste partij geworden, maar ze hebben toch wel vijf extra zetels geboekt. Ze zijn de tweede grootste partij in Nederland. Dat is simpelweg niet oké, en we moeten dat niet gaan normaliseren.

Baart het je  zorgen?
Ja. Er zijn veel mensen die wél op hem hebben gestemd en die kan je niet zomaar wegzetten. Zoveel mensen hebben hetzelfde gedachtegoed, dat is iets wat we niet kunnen negeren. Daarom vind ik het juist belangrijk om een tegengeluid te bieden.

Had je het gevoel dat dit verkiezingsjaar anders was dan de anderen?
Ja, ik denk dat een aantal evenementen ertoe hebben geleid dat er veel druk stond op deze verkiezingen. Trump, de Brexit, en andere gelijksoortige ontwikkelingen hebben de samenleving toch op scherp gezet, en mensen aangespoord om deze keer echt naar de stembus te gaan.

Bedoel je daar dan vooral mensen met een migratie-achtergrond en moslims mee?
Ja, maar ik vind dat je ook juist als Nederlander en actief burger naar de stembus moet gaan. Als moslim maak ik me natuurlijk zorgen om moslim-gerelateerde ontwikkelingen. Maar ik maak me ook zorgen om het milieu, de economie, de zorg en het onderwijs.

Heb je met je vrienden veel over politiek gepraat?
Ik volg het altijd wel, maar deze keer nog meer. Ik was toevallig in Tanzania bij mijn familie, en vroeg steeds of ik het nieuws kon bekijken op iemand's mobiel.

Hoe zie je de komende tijd tegemoet?
Ik ben blij dat de PVV niet de grootste partij is geworden, maar ik maak me alsnog zorgen. We zien dat de bevolking en de media rechts-populistische bewegingen steeds normaler gaan vinden. In plaats van dat men zegt: 'twintig zetels, dat is echt veel te veel', is de houding nu meer: 'gelukkig zijn ze niet de grootste'. Ik vind dat gevaarlijk. Al had de PVV één zetel gewonnen, als actieve burgers moeten we politici verantwoordelijk houden voor een klimaat waarin mensen de discussie aangaan met feiten en argumenten. We zijn zorgwekkende ontwikkelingen aan het bagatelliseren, waardoor we het ook normaliseren. Het is van groot belang dat we moreel verontwaardigd blijven.

VICE: Op wie heb je gestemd? 
Ouafa: Op GroenLinks. Zij zijn er niet alleen voor mensen maar voor alles wat leeft, en dat vind ik heel belangrijk.

Was je opgelucht dat de PVV niet de grootste is?
Jawel. Ik had een oud klasgenootje van me die op Facebook had gezet dat ze op de PVV had gestemd. Ik zei dat ik blij was dat ze er gewoon eerlijk over was, maar dat ik het wel heel jammer vond. Ik vind het verdrietig om te zien dat mensen hoop hebben in zo'n man, en oprecht denken dat hij alles beter zal maken. Vooral toen ik dat in mijn eigen kring zag.

Vind je het eng dat de PVV nu twintig zetels heeft?
Dat is een groot word, maar het baart me wel een beetje zorgen. Het zijn twee rechtse partijen die de meeste zetels hebben; maar ik hoop dat de linkse partijen opgenomen worden in de coalitie.

Heb je het meer gevolgd dan anders?
Ja, ik heb veel opgezocht en veel debatten gevolgd, soms zelfs bijgewoond. In mijn omgeving merkte ik ook dat het meer speelde. Een klasgenoot zei tijdens een debat dat het opvallend was dat politici in de weken voor de verkiezingen alles op alles zetten, maar dat we in de vier jaren daartussen best slecht op de hoogte worden gehouden.

Hoe reageerden de politici daarop?
Ze vonden het een goed punt, en zeiden dat ze meer moeite moesten doen om te communiceren met jonge mensen.

Hoe zie je de komende tijd voor je?
Ik ben erg bang dat er nog meer frictie gaat ontstaan tussen bepaalde groepen. Ik had een artikel gelezen waarin Wilders zei dat hij het niet makkelijk ging maken. Waarom niet? Waarom zet hij zich niet in voor alle Nederlanders, inclusief mijn eigen bevolkingsgroepen, en probeert hij niet voor iedereen het makkelijker en beter en mooier te maken? We moeten het toch samen doen uiteindelijk.