Waarom we Facebook als een gemeente zouden moeten behandelen

Het is ook nooit goed: als Facebook te weinig censureert, vraagt Angela Merkel om hardere acties tegen "haatdragende taal" en als het teveel censureert, staan er Poolse nationalisten op de stoep. Hoe zit het nou: willen we méér of minder censuur? Volgens internetjurist Arnoud Engelfriet moeten we eigenlijk radicaal anders over Facebook gaan denken. Tijd voor een juridische revolutie.

"Bij de discussie over censuur staan er twee grondrechten tegenover elkaar: het recht om van je eigendom te genieten, zoals Facebook doet door zijn eigen regels te bepalen, en de vrijheid van meningsuiting. Daar zit geen rangorde in. De rechter kijkt elke keer naar hoe het in die situatie uit moet pakken."

Motherboard: Jij zei laatst: Facebook is zó groot, dat we opnieuw moeten nadenken over dat eigendomsrecht.

Arnoud Engelfriet: Ja. De basisaanname is: iedereen heeft het ongestoorde recht om van zijn of haar eigendom te genieten. In de praktijk is dat geen probleem. Als ik wil protesteren, is er genoeg openbare weg om flyers uit te delen. Ik hoef dus geen posters op het huis van mijn buurman te plakken. Dat is de normale gang van zaken. Maar Facebook is niet normaal. Het is zó groot, dat je niet kunt zeggen: je gaat maar ergens anders heen. Schrijvers kunnen andere uitgevers zoeken, bandjes kunnen zonder De Wereld Draait Door ook beroemd worden. Maar voor Facebook is er geen alternatief.

Wat moeten we doen?

Het is zo machtig geworden, dat het niet meer kunt zeggen: Facebooks huis, dus Facebooks regels. Misschien moeten we Facebook op hetzelfde niveau als een gemeente zetten. Gemeentes zeggen niet: wij willen geen Zwarte Pietdemonstratie, dus ga maar naar de buren. Dat is gewoon niet eerlijk. Je moet de burgers van die gemeente kunnen bereiken. Een gemeente kan zich niet buiten de orde plaatsen. Ik vind dat we moeten gaan nadenken hoe we Facebook moeten gaan zien.

Hoe dan?

Ik denk dat we Facebook anders moeten gaan behandelen. We moeten niet doorslaan door het gelijk te stellen aan een land, en dus te zeggen: "Er moet volledige vrijheid van meningsuiting zijn, en het is verboden wat dan ook te blokkeren." Het proces moet vooral transparant worden. Mensen moeten in beroep kunnen gaan tegen censuur en daarnaast moet je als gebruiker kunnen kiezen voor een ongecensureerde versie. Als ik de meest smerige plaatjes wil zien, dan is dat – als volwassene – mijn keuze.

Die censuur wordt door rechtse groepen vertaald in een complot van Zuckerberg om Europa te Islamiseren.

Ik heb het idee dat veel groeperingen geloven in een complot, omdat iedere belangengroep tegen het beleid van Facebook aanloopt. Mensen die borstvoeding geven, zien dat hun foto's worden aangemerkt als porno. Facebook heeft gewoon een eigen set normen die vooral een gezellige en positieve wereld moeten creëren. Alles wat daar niet in past, wordt weggehaald. Maar het gebrek aan transparantie is schadelijk. Als je geblokkeerd bent en daarover een mail stuurt, krijg je als antwoord: "Je hebt de servicevoorwaarden overtreden." Dat voelt onrechtvaardig. Het is alsof de gemeente zegt: "U heeft een maand huisarrest." Waarom? "U verstoort de openbare orde." Waarom? Geen antwoord.

Wat vind je ervan dat Facebook vooral een gezellig platform wil zijn?

Facebook zegt nu: wij hebben onze eigen huisregels en onze website moet vooral gezellig en fijn zijn. Dat is achterhaald. Facebook is internationaal groot. Daardoor kunnen ze niet meer zeggen: wij hebben 'de Facebooknorm'. Amerikanen en Duitsers hebben andere normen en waarden. Duitsers hebben een uitgebreide nudistencultuur, daar is bloot heel normaal, maar geweld is juist zeer onacceptabel. Amerika slaat steil achterover vanwege een stukje borst, maar het doormidden zagen van mensen is een amusant stukje vrijdagmiddagvertier.

Nu wil Duitsland meer censuur en bijvoorbeeld Polen juist minder. Gaat Facebook hier gehoor aan geven?

Nee, het is doordrenkt van de Amerikaanse cultuur: alles mag worden gezegd, behalve als wij het niet gezellig vinden. Dat zit in Facebooks DNA. Ze voelen wel een maatschappelijke verantwoordelijkheid, maar zullen zich niet onderwerpen aan nationale wetten. Dat is ook wel begrijpelijk, want dan blijf je aan de gang. Wil Turkije bepaalde dingen censureren over bijvoorbeeld Armenië, dan komt Thailand zeggen dat er alleen positief over de koning mag worden gepraat zoals bij hen in de wet staat. Waar ligt de grens?

Is er dan wel iemand die de veranderingen die je voorstelt kan uitvoeren?

Dat is een open vraag binnen het juridische. Formeel is Facebook een bedrijf met vestigingen in Californië en Ierland. Die overheden hebben feitelijke macht over Facebook, dus ze kunnen ook juridische macht uitoefenen. Dat is in het verleden ook wel gebeurd, bijvoorbeeld met de zaak van Microsoft. De Europese Commissie heeft toen besloten dat iedereen de onderliggende functies van Microsoft moest kunnen gebruiken omdat het bedrijf zo machtig is. Dus ja, dat kan. Maar als je dat wilt doen, moet je wel ook bedenken wélke veranderingen je wilt opleggen. Volgens mij zijn we daar nog niet uit. Eerst moeten we bepalen wat we eigenlijk willen met Facebook. Tot die tijd gaan ze gewoon door zoals ze nu doen.