Floreren de generaties na ons of sterft de mensheid langzaam uit?

Het is een cliché geworden om te zeggen dat de toekomst zowel "grote beloftes als grote gevaren" kent. Toch zit er een kern van waarheid in de dubbelzinnige aard van onze steeds krachtiger wordende technologie. Als de mensheid kiest voor de best mogelijke uitkomst, breekt er mogelijk een tijdperk van ongekende menselijke groei en geluk aan. Maar als het grote experiment der beschaving faalt, ondergaan we misschien wel hetzelfde lot als de dinosauriërs.

Een goede manier om erover na te denken wat een kind dat vandaag geboren wordt mee zou kunnen maken in zijn of haar leven. De snelheid van technologische verandering komt ongeveer overeen met de wet van versnellende verandering van Ray Kurzweil. Daaruit kunnen we een aantal inzichten halen over de menselijke conditie, die straks misschien wel de post-menselijke conditie wordt.

Kolonies op Mars

Over ongeveer een miljard jaar brandt de zon al het leven op onze planeet weg als hij in een rode reus verandert. Onderzoekers kwam tot de conclusie dat de zon de aarde over 7,59 miljard jaar helemaal opslokt. Als we dat willen overleven, moeten we een nieuw planetair ruimtevoertuig vinden om ons te vestigen. Maar de evolutionaire biologie leert ons ook dat, hoe meer een bepaalde soort geografisch verspreid is, hoe groter de kans op overleven. Elon Musk houdt vol dat er een "belangrijk humanitair argument is om het leven multiplanetair te maken… om het bestaan van de mensheid te beschermen als er iets catastrofaals gebeurt." Stephen Hawking – die laatst een reis naar de ruimte boekte op het Virgin Galactic-ruimteschip van Richard Branson – gelooft daarnaast dat de mensheid ongeveer honderd jaar heeft om de ruimte te koloniseren, anders sterven we uit.

Er is alle reden om aan te nemen dat dit de komende decennia gaat gebeuren. Musk zei dat SpaceX een stad op Mars gaat bouwen "tijdens ons leven." En NASA heeft aangekondigd dat het "mogelijkheden ontwikkelt om mensen in 2025 naar een asteroïde te sturen en in 2030 naar Mars." NASA is zelfs van plan om "een robotmissie een asteroïde te laten vangen om deze in een baan rond de maan te brengen. Astronauten aan boord van het Orion-ruimtevaartuig zullen de asteroïde in de jaren '20 van deze eeuw verkennen, en op aarde terugkeren met monsters."

Ongekende landbouwproductie

Volgens een onderzoek van het Pew Research Center wonen er in 2050 zo'n 9,3 miljard mensen op aarde. Om dit in perspectief te plaatsen: er waren er zo'n 6 miljard in 2000, en ongeveer 200 miljoen toen Jezus werd geboren. Deze explosie heeft tot Malthusiaanse voorspellingen van het instorten van de beschaving geleid. Gelukkig heeft de Groene Revolutie dat gevaar voorlopig afgewend halverwege de twintigste eeuw, hoewel het ook heeft geleid tot nieuwe gevaren, zoals klimaatverandering en oceaanverzuring, die we nog moeten overwinnen.

Het lijkt erop dat we "de komende vijftig jaar evenveel voedsel moeten produceren als er in de hele geschiedenis van de mensheid is geconsumeerd," aldus Megan Clark, het hoofd van de Australische Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation. Volgens haar betekent dit dat er "in het leven van mijn kinderen meer graan moet komen dan er ooit geproduceerd is sinds de Egyptenaren, meer vis dan er tot dusver gegeten is, meer melk dan alle koeien die ooit op een koude ochtend zijn gemolken." Hoewel we, dankzij technologische vooruitgang, onze voedselproductie min of meer hebben kunnen verdubbelen tussen 1960 en 2000, krijgen we te maken met ongekende nieuwe uitdagingen als klimaatverandering en de Antropocene uitsterving.

Kardashevtransitie

Theoretisch natuurkundige Michio Kaku beweerde dat de menselijke beschaving in de komende 100 jaar een overgang naar een type 1-beschaving op de Kardashevschaal kan maken. Zo'n beschaving kan bijna alle beschikbare energie van de planeet gebruiken (inclusief alle elektromagnetische straling die de zon stuurt), en misschien zelfs het weer, aardbevingen en vulkanen controleren.

Filosoof Nick Bostrom van Oxford stelt dat impliciet gelijk aan de post-menselijke conditie van "technologische volwassenheid." Hij omschrijft het als "het behalen van mogelijkheden die een niveau van economische productie en controle over de natuur mogelijk maken, die dichtbij het maximum komt dat we realistisch gezien kunnen halen."

Op dit moment is de mensheid een type 0 beschaving, wat de komende decennia door nieuwe technologieën kan veranderen. Maar Kaku maakt zich zorgen dat de overgang van type 0 naar type 1 gigantische risico's met zich mee brengt. Zoals hij het zelf zegt: "De gevaarlijke periode is nu, omdat we nu nog de barbarij hebben. We hebben nu alle passies nog. We hebben alle sektarische fundamentalistische ideeën nog. Tegelijkertijd hebben we ook kernwapens. We hebben chemische en biologische wapens, die in staat zijn het leven op aarde uit te roeien." Met andere woorden, zoals ik zelf ook al heb geschreven, achterhaalde overtuigingen van hoe de wereld eruit zou moeten zien, liggen op ramkoers met nieuwe technologieën die de hele wereld in een kerkhof zouden kunnen veranderen.

Eeuwig leven

Dit is het primaire doel van veel transhumanisten, die ouder worden zien als een soort doorlopend drama waar jaarlijks ongeveer 55,3 miljoen mensen aan overlijden. Het is volgens transhumanisten "doodistisch" om te beweren dat het stoppen van ouder worden door technologische uitvindingen fout is: doodgaan van ouderdom zou net zo onvrijwillig moeten zijn als in je jeugd overlijden aan leukemie.

Technologie die het verouderen tegen moet gaan heeft de afgelopen decennia veel aandacht gekregen door het werk van Aubrey deGray, medeoprichtster van de Methuselah Foundation. Volgens George Church, geneticus aan Harvard, kunnen wetenschappers het verouderen praktisch tegengaan binnen – hou je vast – het komende decennium. Dit houdt in dat oude mensen ook echt jonger worden gemaakt, en niet alleen de gezonde fysiologische conditie van mensen in de twintig in stand houden. Zoals Church zelf zegt, gaat het uiteindelijk niet om "vertragen of genezen, maar om omkeren." Een mogelijke manier om dat voor elkaar te krijgen, is door de baanbrekende technologie om genen aan te passen CRISPS/Cas9 te gebruiken, zoals Oliver Medvedik in een TED Talk uit 2016 bespreekt.

Catastrofale milieuramp

Volgens een artikel in Nature uit 2012, zouden we te maken kunnen krijgen met een plotselinge, onomkeerbare en catastrofale ineenstorting van het wereldwijde ecosysteem. Het zou het leven op aarde voorgoed veranderen en ons voortbestaan praktisch onmogelijk maken. Onderzoek bevestigt zelfs dat onze industriële samenleving onlangs voor de zesde massa-uitsterving in de afgelopen 3,8 miljard jaar heeft gezorgd. Ander onderzoek toont aan dat de wereldwijde hoeveelheid wilde gewervelden tussen 1970 en 2012 met maar liefst 58 procent is afgenomen. Onder de oorzaken voor deze wereldwijde ramp vind je industriële vervuiling, fragmentatie van ecosystemen, vernietiging van leefgebied, overexploitatie, overbevolking en natuurlijk klimaatverandering.

Ontbossing. Afbeelding: Dikshajhingan/Wikimedia

Weer een ander groot onderzoek beweert dat er negen "planetaire grenzen" zijn die een "veilige werkruimte voor de mensheid" afmeten. De auteurs van dit invloedrijke paper schrijven dat "antropogene invloeden op het ecosysteem van de aarde een omvang [hebben bereikt] waarbij abrupte wereldwijde klimaatverandering niet langer kan worden uitgesloten. Eén of meerdere planetaire grenzen overtreden kan schadelijk, zoniet catastrofaal zijn." Helaas heeft de mensheid al drie van deze grenzen overschreden, namelijk klimaatverandering, de mate van verlies van biodiversiteit (de zesde massa-uitsterving) en de wereldwijde cyclus van stikstof. Zoals Fredec Jameson zei: "Het is makkelijker geworden om het einde van de wereld in te beelden dan het einde van kapitalisme."

Kernaanval

De enige keer dat kernwapens in een conflict zijn gebruikt was aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Maar er zijn overtuigende redenen om te geloven dat er ergens in de komende jaren, decennia, of eeuw nog een gebruikt gaat worden. Denk er allereerst aan dat de VS in een "nieuwe Koude Oorlog" verwikkeld lijkt te zijn geraakt, aldus de Russische premier Dmitry Medvedev. Daarnaast blijft Noord Korea zijn kerncapaciteiten ontwikkelen en zijn vijanden daarmee bedreigen. En heeft het vermaarde Bulletin of the Atomic Scientists de Doomsday-klok na de verkiezing van Donald Trump 30 seconden vooruit gezet, deels door "storende opmerkingen over het gebruik en de verspreiding van kernwapens."

Verder zijn terroristen er meer dan ooit op gebrand om een kernwapen te verkrijgen en ergens in de Westerse wereld te laten ontploffen. In een recente uitgave van hun propagandamagazine fantaseerde de Islamitische Staat over het stelen van een kernwapen van Pakistan, en die in een grote Noord-Amerikaanse stad laten ontploffen. Volgens Martin Hellman, cryptoloog aan Stanford University en oprichter van NuclearRisk.org, is de kans jaarlijks ongeveer een procent dat er een kernbom afgaat. Dat betekent dat de kans over tien jaar ongeveer tien procent is, en over vijftig jaar veertig procent als er geen substantiële verandering komt. Zoals de leidende intellectueel Lawrence Krauss in een eerder interview met Motherboard zei, is het gebruik van een kernwapen min of meer onvermijdelijk, als we niet alle kernwapens op aarde tot het laatste exemplaar vernietigen.

Superintelligente machines

Homo sapiens is de meest intelligente soort op de planeet, waarbij je "intelligentie" moet zien als de mentale capaciteit om geschikte middelen te gebruiken om je doel te bereiken. Maar dat zou zomaar kunnen veranderen als wetenschappers erin slagen om machines te creëren die intelligenter zijn dan mensen. Al decennia zijn wetenschappers het erover eens dat dit het belangrijkste moment in de geschiedenis van de mens zou zijn, want ons voortbestaan zou vanaf dat moment niet alleen meer van onze eigen intelligentie afhangen. Intelligentie leidt tot macht, dus een bovenmenselijke intelligentie zou een bovenmenselijke macht hebben over de toekomst van onze soort, en de biosfeer in algemenere zin.

Volgens een enquête, is bijna iedere ondervraagde AI-expert het erover eens dat één of meerdere superintelligenties zich bij onze soort gaan voegen aan het einde van deze eeuw. Hoewel dit veld niet echt als helderziend bekend staat – neem bijvoorbeeld de uitspraak van Marvin Minsky in 1967 dat binnen een generatie de mogelijkheid om AI te maken er zou zijn – lijken recente doorbraken erop te wijzen dat er wel echt vooruitgang wordt geboekt. Die vooruitgang zou ons dus wel eens naar het maken van machinale superintelligenties kunnen gaan leiden.

Het ineenstorten van de samenleving

Bertrand Russel en Albert Einstein schreven in 1955 in een beroemd manifest:

"Er zijn veel waarschuwingen afgegeven door vermaarde wetenschappers en autoriteiten in de militaire strategie. Geen van hen zal zeggen dat de ergste uitkomsten een zekerheid zijn. Wat ze wel zeggen, is dat deze uitkomsten mogelijk zijn, en dat niemand zeker kan weten of die niet uitkomen…We hebben ondervonden dat zij die dat weten het meest neerslachtig zijn."

Dit beschrijft min of meer de situatie met betrekking tot existentiële risicowetenschappers. Existentiële risico's moet je zien als worst-case scenario's die, zoals twee wetenschappers het omschrijven, tot het permanente "verlies van een grote fractie van verwachte waarde" zouden leiden. Degenen die deze risico's ook echt bestuderen, achtten de kans schrikbarend hoog dat er in de nabije toekomst zo'n existentiële ramp gaat gebeuren.

Een informele enquête uit 2008 onder wetenschappers, tijdens een conferentie van de universiteit van Oxford, wees uit dat er een kans van negentien procent is dat de mensheid voor het jaar 2100 uitsterft. En de wereldberoemde kosmoloog Lord Martin Rees schrijft in zijn boek uit 2003 dat de beschaving een 50-50 kans heeft om de huidige eeuw te overleven. Andere wetenschappers beweren dat de mensheid waarschijnlijk tegen 2110 is uitgestorven (Frank Fenner) en dat de kans op een existentiële catastrofe tenminste vijfentwintig procent is (Bostrom). Op een vergelijkbare manier stelt de Canadese bioloog Neil Dawe dat het hem "niet zou verbazen als de generatie na hem het uitsterven van de mensheid meemaakt." Zelfs Stephen Hawking lijkt het met deze doemscenario's eens te zijn, zoals eerder genoemd, want hij beweert dat de mensheid uit zal sterven als we niet binnen de komende 100 jaar de ruimte koloniseren.

Dus het "belofte en gevaar"-cliché zou wel degelijk mee moeten spelen – zeker als je gaat stemmen. Als de mensheid ze allemaal op een rijtje krijgt, zou de toekomst ongekend mooi kunnen zijn; maar als onwetendheid en kortetermijndenken de overhand blijven houden, zou de laatste generatie al geboren kunnen zijn.

Phil Torres is oprichter en directeur van het X-Risks Institute . Hij heeft eerder geschreven over apocalyptisch terrorisme, opkomende technologieën, en wereldwijde catastrofale risico's. Zijn binnenkort verschijnende boek heet Morality, Foresight, and Human Flourishing: An Introduction to Existential Risks .