Het 'Dodeneiland' waar lepra-patiënten heen werden gestuurd om te sterven

Als je ooit in je leven een keer een wandeling maakt op een van de kleine Canadese Gulf Islands, kan het zijn dat je op een gegeven moment langs een gedenksteen loopt waar de namen van achttien mensen op staan gegraveerd.

Op de steen, die in 2000 werd geplaatst door de burgemeester van Victoria, staat: “Deze mannen vonden tussen 1891 en 1906 de dood op dit eiland, als slachtoffers van lepra en van vooroordelen”. Vijftien jaar lang was het eiland de meest beruchte leprakolonie van Canada. Tegenwoordig heet het D’Arcy Island, maar iets meer dan honderd jaar geleden stond het eiland onder de Chinese gemeenschap bekend als het ‘Dodeneiland’.

Het was de plek waar de overheid van de provincie British-Columbia Chinese immigranten dumpte die aan lepra leden. Daar werden ze aan hun lot overgelaten, tot ze uiteindelijk een onvermijdelijke dood stierven.

“Dit waren mensen die huis en haard hadden achtergelaten om ergens ver weg een nieuw leven op te bouwen,” vertelt Erik Paulsson aan VICE. Paulsson is een filmmaker uit Vancouver en heeft een documentaire over het eiland gemaakt. "Ze waren niet anders dan andere mensen die hier naartoe kwamen; ze probeerden alleen maar om een beetje geld te verdienen en gelukkig te leven. Om dan zoiets vreselijks te moeten doorstaan is echt verschrikkelijk.”

“Het idee dat je ergens in de middle of nowhere wordt gedropt, helemaal in je eentje, is echt een nachtmerrie. Stel je even voor hoe het is om ergens te worden achtergelaten om te sterven.”

Meer dan een jaar deed Paulsson onderzoek naar het eiland, door in de archieven van British Columbia te spitten, samen met auteur Chris Yorath. Paulsson en Yorath maakten uiteindelijk een boek en een documentaire over het onderwerp. “Naarmate ik onderzoek deed kwam ik er steeds meer achter hoe vreselijk duister dit verhaal was, een verhaal dat veel verder ging dan alleen de geschiedenis van een leprakolonie,” aldus Paulsson. “Het waren voornamelijk Chinezen die erheen gestuurd werden, en verschrikkelijk werden behandeld, als gevolg van de racistische sfeer die er toen hing.”

“Als een van hen stierf, moesten de andere leprapatiënten het lijk naar buiten dragen, een gat graven en het begraven.”

Lepra, een ziekte die in de westerse wereld bijna volledig is uitgeroeid, was een vreselijke ziekte die misvorming en zenuwbeschadiging veroorzaakte. Het teisterde de mensheid honderden jaren lang.

D’arcy Island was niet de enige leprakolonie in Canada. Van 1844 tot 1849 stond het eiland Sheldrake (in de provincie New Brunswick) bekend om de bittere omstandigheden. Na vijf jaar werden de overgebleven mensen overgeplaatst naar het eiland Tracadie, waar de omstandigheden een stuk beter waren. Vanaf 1849 werden bijna alle lepralijders overgeplaatst naar Tracadie, waar ze tot aan 1965 verzorgd werden door de lieve mensen van de Religious Hospitallers of Saint Joseph (een religieuze orde, in de zeventiende eeuw opgericht in Frankrijk).

Alleen de Chinezen met lepra werden, waar ze ook woonden in Canada, naar het intens grimmige D’Arcy gestuurd.

“Het was een gruwelijke ervaring, ze hadden niemand die voor hen zorgde, dus ze moesten voor elkaar zorgen,” vertelt Paulsson. “Stel je even voor dat je in een of andere hut wordt afgezet, alle succes kreeg toegewenst, en het vervolgens maar moest uitzoeken, op een driemaandelijks voedselpakket na.”

Het eiland D’Arcy was de perfecte plek om ongewenste mensen op een afstandje te houden. Het eiland van 180 hectare groot was in feite een gevangenis waar geen ontsnappen aan was, vanwege de sterke stroming en koude temperatuur van het water. Een paar mensen hebben het wel geprobeerd, maar vonden onvermijdelijk de dood.

Henry Yu, een universitair docent, historicus en schrijver aan de Universiteit van British Columbia, doet onderzoek naar de geschiedenis van racisme in Canada. Het eiland D’Arcy is een zwarte bladzijde in de Canadese geschiedenis, vertelt hij VICE.

“Het is een tragische plek, als je beseft waar het voor gebruikt werd, en voor de mensen die er naartoe gestuurd werden om te sterven,” aldus Yu. “Iets anders kan ik er niet van maken. Officieel was het een plek waar een gemeenschap van leprapatiënten leefde, maar bovenal was het een plek waar mensen naartoe werden gestuurd om te sterven. Het is geen fraai verhaal.”

Toch is het meest verontrustende deel van het hele verhaal niet het eiland zelf, legt Yu uit. Het allerengste is het systeem dat dit liet gebeuren. Het is belangrijk om te beseffen dat er ergens anders, op het eiland Tracadie, een niet-Aziatische lepra gemeenschap in totaal ander omstandigheden leefde. Er was een kok die voor ze kookte en een ziekenhuis waar men heen kon.

“Ik denk dat het eiland D’arcy destijds een krachtig symbool was, maar bovenal was het een baken van racisme en witte suprematie,” vertelt Yu aan VICE. “Het was een periode waarin je Chinezen met lepra gewoon kon wegsturen en laten sterven, en niemand die erom leek te geven. Dat laat zien hoe normaal racisme was in de eerste helft van de geschiedenis van Canada.

“Het was gruwelijk en tegelijkertijd de normaalste zaak van de wereld dat er zo’n machtsverschil was tussen een Chinezen en westerlingen met lepra.”

Yu legt uit dat in dit tijdperk witte mensen de macht hadden in Canada. Ze waren overal in de Canadese cultuur, inclusief de bestuursorganen. Dit hield in dat er sprake was van segregatie, gebrek aan stemrecht en extra dure visums die voor Chinezen golden. Ook werden mensen die niet-wit waren slechter behandeld op het eiland. Pas eind jaren veertig begonnen Canada en British Columbia “hier iets aan te doen, maar wel op een manier waardoor het leek alsof er nooit wat was gebeurd.” Ofwel: Canada heeft er hard aan gewerkt om dit verhaal in de doofpot te stoppen.

“Veel mensen zeggen vaak: ‘Waarom wordt er nooit over racisme gepraat in Canada?’ Nou, dat is dus omdat het bewust gewist werd uit het collectieve geheugen,” vertelt Yu.

Volgens Paulsson’s onderzoek werden Chinezen die waren besmet met lepra, – de meest gevreesde ziekte in die tijd – door de Chinese gemeenschap in een hut achter een winkel in Victoria's Chinatown verstopt. Toen de overheid de mannen in 1891 vond werden ze in hechtenis genomen. De gemeenteraad van Victoria verzocht de overheid om een kolonie te beginnen op het eiland. Binnen een paar weken was D’Arcy klaar voor gebruik en werden de mannen er naartoe gestuurd. Tijdens de reis sprong een van de mannen, die kennelijk bang was voor zijn lot, van de stoomboot af en probeerde met een mes z’n keel door te snijden. Later zouden twee mannen zijn voorbeeld volgen en zelfmoord plegen.

Overlevenden konden zien dat er boten voorbij kwamen, maar ze wisten dat er geen hulp zou komen. Niet veel mensen kwamen langs om hen te zien, behalve gezondheidsinspecteurs. Eén gezondheidsinspecteur beschreef de situatie als “betreurenswaardig". Slechts een paar mensen konden werken, de rest was te verzwakt door de ziekte. Op een dag reisde een journalist genaamd C.H. Gibbons met de minister van Volksgezondheid naar het eiland. Hij werd tegengehouden door de inwoners, die smeekten om informatie van de buitenwereld.

"Om de drie maanden komt een kleine stoomboot langs met de gemeentelijke gezondheidsfunctionaris, die goederen meeneemt om de lepra-patiënten in leven te houden, zegt Gibbons in een artikel. "Dit zijn de enige onderbrekingen in de hopeloze eentonigheid van de lepra-patiënten die daar sterven. De gebouwen zijn verdeeld in kleine cel-achtige hutten, één voor elke patiënt. Daar slaapt en leest hij en doet hij wat hij kan om de tijd te doden.

“…Terwijl de dagen voorbijgaan, worden de mannen zwakker, tot de fatale ziekte hen bevrijd van hun lijden. Daarna wordt er weer een extra graf in het bos gemaakt en is er weer plek in de cabines.”

Deze omstandigheden hielden ongeveer vijftien jaar aan. Als je er eenmaal was, kwam je er niet meer vanaf. Je gezelschap bestond jarenlang uit mensen die aan dezelfde ziekte leden en gedropt werden om te sterven. Na vijftien jaar nam de federale overheid het eiland over en begon geld te doneren aan British Columbia om de omstandigheden op het eiland te verbeteren. Een jaar later werd de Leprosy Act ingevoerd op het eiland. Nu de federale overheid de dienst uitdeelde op D’Arcy begon de situatie te verbeteren. In 1924 werd de gemeenschap voorgoed opgeheven en de bewoners werden naar een betere faciliteit op het eiland Betinick gebracht, dat tot 1957 zou bestaan.

Op het eiland zelf verbrandde de overheid alle gebouwen en het stoffelijk overschot. Met de tijd zouden de lichamen van D’Arcy in de vergetelheid raken en uiteindelijk een belangrijke opslagplek worden voor drank, dat gesmokkeld werd vanuit Canada naar de Verenigde Staten tijdens het alcoholverbod.

“Ik word behandeld als een crimineel hoewel ik geen misdadiger ben. Ik ben naar een eiland en gevangenis gestuurd, die nog nooit iemand heeft verlaten,” staat er in een brief die geschreven is door een man met de naam Lim Sam, vlak voordat hij naar het eiland moest. “Ik heb geen idee wat me te wachten staat.”

“Ik denk niet dat ik ooit zo bang ben geweest.”

Lim Sam heeft het eiland nooit verlaten.