Wat zou er met ons gebeuren als de winter net zo lang duurde als in ‘Game of Thrones’?

Het klimaat is in de serie Game of Thrones misschien wel een grotere vijand van de mens dan de strijdende families. De duistere dreiging dat de winter eraan komt hangt voortdurend als een zwaard van Damocles boven het hoofd van iedereen in Westeros, en ze kunnen er dan ook niet over ophouden. Dat is ook niet zo gek: de seizoenen kunnen in de serie jaren (of zelfs decennia) duren, en degenen die het verloop van de seizoenen in de gaten moeten houden zijn daar ongeveer net zo goed in als een amateurmeteoroloog met een drankprobleem. Met andere woorden: de winters in Westeros zijn onvoorstelbaar en onvoorspelbaar lang.

Aangezien niet alleen de winter, maar ook de week die tussen nu en de volgende aflevering zit erg lang is, zocht ik uit wat er zou gebeuren als we dit klimaat plotseling op de aarde zouden hebben. Wat zou er met de mensheid gebeuren? Hoe zou het met Europa gaan? Wat zou de harde realiteit zijn als er een Westerose winter aan kwam?

Om eerst een solide wetenschappelijk fundament in elkaar te timmeren, wilde ik uitzoeken welke oorzaak een dergelijke klimaatsomslag zou kunnen hebben. Dus belde ik met Lucia Klarmann, astronoom aan het Anton Pannekoek Instituut voor Astronomie in Amsterdam.

"Op het internet doen een aantal plausibele verklaringen de ronde. De kanteling van de aarde, wat de reden is dat er op aarde verschillende seizoenen zijn, zou bijvoorbeeld aan het wiebelen gebracht kunnen worden – nog meer dan het nu al doet. In principe zou je dan seizoenen van variabele lengte hebben, alleen het probleem met die theorie is dat de variatie erg traag en geleidelijk aan zou zijn. Dus het ene jaar duurt de winter 90 dagen, het volgende jaar misschien 91 dagen, enzovoort. Dat klopt dus niet met de onvoorspelbaarheid van de winter in Game of Thrones."

Een aannemelijkere verklaring zou bijvoorbeeld een enorme vulkaan zijn die op willekeurige momenten uitbarst, en enorme hoeveelheden stof in de atmosfeer zou dumpen. "Alleen dan zou je zeggen dat je er wel wat over zou horen in de serie. Niet echt een triviale gebeurtenis, zo'n gigantische vulkaanuitbarsting."

De meest aannemelijke verklaring, en bovendien de meest werkbare voor een hypothetisch scenario, is dat de zon een variabele UV-output zou hebben. Dat is nu al het geval: door zonnevlekken en complexe magnetohydrodynamische effecten kan de sterkte van de zon van jaar tot jaar verschillen. Dit is waarschijnlijk ook wat er in de Kleine IJstijd gebeurde, een periode van uitzonderlijke kou in de Europese geschiedenis. "Het is niet iets waar ik me druk om zou maken, maar het is niet totaal ondenkbaar dat zoiets een serieuze verstoring van de temperatuur zou kunnen veroorzaken," zegt Klarmann. "Voor een hypothetisch scenario zou ik deze verklaring aannemen."

Oké! Dus nu hebben we een zon die plotseling besloten heeft een stuk minder mild met UV-straling te zijn. Wat voor effecten zou dat voor ons hebben hier in West-Europa?

Kenneth Rijsdijk, fysisch geograaf aan de Universiteit van Amsterdam, wordt er tamelijk enthousiast van als ik hem die vraag stel over de telefoon.

Afbeeldingen via HBO/Telenet

Een van de eerste en meest ingrijpende effecten waar je vrijwel meteen mee te maken krijgt, is het teruglopen van de voedselopbrengst. "Het leven is hier voor een belangrijk deel zo goed door de enorme graanschuren overal om ons heen, in Duitsland en Frankrijk," zegt Rijsdijk. "Als het hier te koud wordt voor de basisvoedingsmiddelen, zullen we die waarschijnlijk moeten importeren, bijvoorbeeld uit China."

Bovendien is een groot deel van West-Europa sterk economisch afhankelijk van die landbouw. Nederland is, verrassend genoeg, de op een na grootste landbouwexporteur ter wereld, op de voet gevolgd door Duitsland. Ook in België is de export goed voor zo'n 50 miljard dollar per jaar, ongeveer de helft van Duitsland. "Het wegvallen van deze inkomsten zou een enorme klap zijn voor de West-Europese economie."

Teruglopende inkomsten en stijgende kosten zouden de voedselprijs flink omhoog drijven, en dat is een gevaarlijke ontwikkeling. "De belangrijkste vraag is eigenlijk: kun je je snel genoeg technologisch aanpassen aan het nieuwe klimaat, voordat de economie volledig instort?"

Vanaf het moment dat we door krijgen dat er iets aan de hand is, zal er een aanzienlijke innovatiespurt beginnen. "Vaak duurt het behoorlijk lang voordat nieuwe technologieën praktisch worden toegepast, maar je ziet wel dat als het ernstig wordt, dingen plots veel sneller kunnen," zegt Rijsdijk.

De focus zal vooral komen te liggen op de ontwikkeling van technieken om binnen gewassen te verbouwen. "Dus kassen, kunstmest, verwarming, dat soort dingen. Zoveel mogelijk opbrengst per vierkante meter."

Dat zou waarschijnlijk sterk van invloed zijn op ons voedingspatroon. "Veeteelt kunnen we wel vergeten. Alle dieren die buiten staan, gaan sowieso dood, dus waarschijnlijk worden we allemaal, met uitzondering van een paar rijken, noodgedwongen vegetariër," zegt Rijsdijk.

De landbouw die overleeft, zal waarschijnlijk in kassen en gedecentraliseerd – bij mensen thuis – gebeuren. Efficiëntie zal de grootste beslissende factor zijn bij de gewaskeuze. "We zien nu veel vernieuwingen op het gebied van schimmels en algen. Ik denk dat dat goede kanshebbers zijn, omdat je die in vaten driedimensionaal kunt kweken, de hoogte in dus. Dus het zou me niks verbazen als we in plaats van aardappels, graan en rijst volop algen en paddestoelen zouden eten."

Maar uiteindelijk wordt het hoe dan ook huilen. "Conflict is onvermijdelijk," zegt Rijsdijk. "De antropoloog Patrick Kirch, onderzoeker van stammengedrag op de Hawaiiaanse eilanden, ontdekte dat zelfs de meest harmonieuze culturen een omslagpunt naar agressie en dominantie kennen zodra er grondstoffen beginnen op te raken. Dat lijkt een universele trek van de mens te zijn."

Onrust en conflict zullen uiteindelijk voor massale migratiestromen zorgen, alleen dan de andere kant op. Belgen en Nederlanders zullen met Griekse bootjes wanhopig proberen de Middellandse Zee over te steken naar Afrika, of zullen zich te voet door de grensposten richting Azië proberen te wurmen.

"De vluchtelingenstroom die we nu in het echt zien, valt direct te koppelen aan klimaatverandering. Het is begonnen met systematische misoogsten en voedseltekorten en abnormale warmte. Het is niet voor niks dat het Pentagon klimaatverandering (in tegenstelling tot president Trump, red.) ziet als de grootste bedreiging van stabiliteit."

En verder zullen we behoorlijk depressief worden met z'n allen: door de verminderde blootstelling aan UV-straling maakt ons lichaam minder vitamine D aan, wat de kans op een permanente winterdepressie aanzienlijk groter maakt.

"Geen leuk scenario, nee," zegt Kenneth. "Maar dat is het huidige vooruitzicht ook niet, als we eerlijk zijn." Ziet hij dan geen enkel lichtpuntje? "We zouden in elk geval wel elk jaar naar een grote schaatsrace in Friesland, die enkel doorgaat als het ijskoud is, kunnen kijken." Al kauwend op een algenburger van dertig euro. Laat die winter maar voor een andere keer.