Een lesje oude Russische vechttechniek in Amsterdam

Er lopen vanavond namelijk nogal massieve kerels in legeruniformen rondjes door de zaal. Sommigen dragen zelfs bandana’s om hun hoofd. Ze krijgen les in systema, een Russische zelfverdedigingstechniek. Instructeur Maxim Pipotja staat midden in de zaal en zwaait met een houten stok. “Geen sport, geen regels,” zegt hij. “Systema is de kunst van het overleven in extreme situaties.” Bijten, trappen, spugen, ogen uitsteken, polsen draaien, armen breken, bij systema is alles geoorloofd; het is immers geen sport, dus er zijn geen regels. “In noodgevallen mag alles,” knipoogt de instructeur.

Als boksen een sport van de straat is, komt systema uit een laboratorium. De natuurkundige Aleksei Kadochnikov creëerde de vechttechniek in de jaren zeventig. Hij bestudeerde het Russische sambo, een vroege vorm van free fight. Deze krijgskunst combineerde hij met allerlei verschillende vechttechnieken, van judo tot karate en van boksen tot worstelen. Uit deze gevaarlijke mix van stijlen selecteerde hij de beste bewegingen. Buigingen en dansjes schoof hij aan de kant. Het resultaat is systema, een vechtkunst op basis van natuurwetten.

Maxim leunt met één hand op de stok. Hij herinnert zich nog goed hoe hij als negentienjarige in de leer ging bij Kadochnikov. “De lessen waren bedoeld voor mannen die werkten op een school voor raketgeleerden in Krasnodar. De raketten hadden we nodig voor als het Westen vervelend wilde doen.” Hij strijkt over zijn snor. De systemacursussen waren in die tijd geheim, maar Maxims vrienden regelden dat hij ook kon meetrainen. De lessen maakten onmiddellijk indruk. “Kadochnikov was een genie. Hij bouwde zelfs eigenhandig een vliegtuigje in zijn tuin. Zijn vrouw wilde alleen niet dat hij er mee ging vliegen. Toen bedacht hij systema.”

De mindere perioden volgden na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Door gewelddadige conflicten in zijn woongebied vertrok Maxim eind jaren negentig naar Nederland. Hier kreeg hij steun van de Amersfoortse judofamilie Boersma. In 2002 stichtte hij Nederlands eerste systemaschool. “Ik kom uit een lerarenfamilie. Mijn moeder was lerares Russisch. Op de basisschool hielp ik ook altijd jongere klasgenootjes. Lesgeven zit in mij. Ieder mens wil zijn kennis overbrengen, voordat hij sterft.”

Maxim kijkt op de klok; het is tijd om de les te beginnen. Eerst nog een waarschuwing: “Niet alle stijlen van systema zijn even betrouwbaar. Kadochnikov was als een boek; velen wilden het boek meenemen. Maar dan kan niet. Je kunt alleen een paar bladzijden krijgen.” Ter verduidelijking maakt hij een koprol. Rollen over de zachte delen van het lichaam geldt als een basisprincipe, net als het gebruiken van de kracht van de tegenstander. “Een nuttige tip is dat je moet blijven ademen,” weet Maxim. “Anders ga je dood.”

De mannen maken tweetallen. Het leren beheersen van de principes is een langzaam proces. We maken ons uit grepen, we stoten en trappen – alles in slow motion. Zo komen de technieken terecht in het onderbewustzijn. In deze zaal is geen sprake van competitie. “Je kunt beter hier verliezen dan buiten,” meent de instructeur. Bovendien zijn de technieken gevaarlijk. Voorzichtigheid is dus op zijn plaats, zeker als er wapens in het spel komen zoals messen, stoelen, automatische geweren, schoenen, paraplu’s, of stokken – zoals de stok die de oefenmeester onophoudelijk rondzwaait. “Maar vandaag hebben we de stok niet nodig,” zegt Maxim. Hij houdt zijn armen in de lucht, zodat iedereen ze kan zien. “We hebben onze eigen twee stokken. Of eigenlijk vier; de benen tellen ook mee.” De nadruk legt Maxim op stoten en grepen. “’Taekwondo is bedoeld om ruiters van hun paarden te trappen. In Rusland, in de sneeuw, heb je weinig aan high kicks. Wij moeten onze energie sparen. Minimale kracht, maximale effectiviteit.”

Na deze woorden fluit hij op zijn vingers. De mannen komen bij elkaar. Het is tijd voor een theorieles. Volgens Maxim hebben zelfs zwaargewichten geen antwoord op de natuurwetten van de hefboom en de spiraal. Een van de mannen denkt hier anders over. Hij besluipt de trainer van achteren. Met een zwaaibeweging grijpt hij Maxim bij zijn keel. Met de nek van de trainer op slot, zet hij aan voor een wurgpoging.

De groep kijkt gespannen. De instructeur praat verder: “Kijk, hij wil mij opeens wurgen. Dit is voor mij een gevaarlijke situatie. In een paar seconden ben ik knock out. Snel handelen dus.” De mannen houden hun adem in. “Gelukkig heb ik hier nog een hand vrij,” zegt Maxim, die zijn rechterhand omhoog tilt en zijn belager bij de elleboog pakt. “Als ik gewicht op zijn arm leg, maak ik het voor hem lastig.” Nu draait de trainer zijn andere hand los en pakt hij zijn tegenstander bij de pols. De man kijkt verschrikt naar de situatie. Zijn beide handen zitten vast in de greep van de oefenmeester. Dit kan niet goed gaan.

“Contact is controle!”, roept Maxim. Hij komt los uit de wurggreep en trekt de arm van zijn tegenstander in een draaibeweging achteruit. De man valt op de vloer met drie bonken: eerst de arm, dan de rug, dan het hoofd. “Niet zo vallen,” lacht de oefenmeester. Hij is nog niet klaar. Hij trekt de cursist aan zijn arm achteruit over de vloer: “Benen weg, hoofd dichtbij.” De trainer trapt een denkbeeldige bal weg, enkele centimeters boven de man op de vloer. Maxim kijkt rond en zwijgt. De boodschap is overgekomen. “Kijk, zo op de grond wil je de tegenstander hebben. Nu ligt hij klaar voor het gevecht.”

Maar de cursist mag weer opkrabbelen en plaatsnemen tussen de andere mannen, die in een cirkel staan te luisteren naar hun trainer. “Toen ik in 2000 de school oprichtte, kwam Tae Bo overwaaien uit Amerika. De trainingsmethodes werden binnen twee weken populair. Nu, zestien jaar later, weet niemand nog wat het moet voorstellen.” Hij weegt zijn woorden zorgvuldig af en doceert. “Systema is als een boom. Deze moet langzaam groeien, dan komen de blaadjes en de takjes vanzelf…en de vruchten natuurlijk.” Hij kijkt even rond, de cursisten knikken begripvol. “Alles wat goed is, groeit langzaam. Alleen kanker groeit snel. Het verspreiden van systema gaat net als het leren van de technieken zelf. Wil je de materie beheersen en de principes doorgronden, dan moet je ontspannen en met beleid trainen.”

Hij trekt een jas aan en doet een Kozakkenhoed op. “Het is zoals de haiku van een Japans grootmeester: langzaam, langzaam kruipt de slak over berg.”

—

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.